«Στη μνήμη εκείνων των παιδιών, θα καταριέμαι τον Φλεβάρη». Τα λόγια του άγνωστου ποιητή μιλούν στην καρδιά κάθε Ολυμπιακού, κάθε φιλάθλου, κάθε ανθρώπου. Το δυστύχημα της θύρας 7 ήταν και παραμένει η μεγαλύτερη τραγωδία που γνώρισε ποτέ ο ελληνικός αθλητισμός. Είκοσι ένας άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Όχι επειδή ήταν χούλιγκανς, όχι επειδή το διαφορετικό χρώμα της φανέλας του αντιπάλου τους οδηγούσε σε έκτροπα. Είκοσι ένας άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους εξαιτίας της αμέλειας. Αμέλειας των κατασκευαστών του σταδίου Καραϊσκάκη. Αμέλειας της Αστυνομίας. Αμέλειας των υπεύθυνων ασφάλειας του γηπέδου. Αμέλειας της πολιτείας. Ευθύνες δεν αποδόθηκαν ποτέ. Οι 21 οικογένειες που έκλαψαν τα παιδιά τους αποζημιώθηκαν οικονομικά, όχι όμως και ηθικά. Και σήμερα, 32 χρόνια μετά, αναζητούν ακόμη τις αιτίες.

Ήταν λίγο πριν από τις 17:00. Ο Ολυμπιακός είχε κερδίσει με 6-0 την ΑΕΚ. Οι οπαδοί ξεχύθηκαν από το γήπεδο. Ήθελαν να φτάσουν στη θύρα 1, απ’ όπου θα έβγαιναν οι ποδοσφαιριστές. Θα πανηγύριζαν μαζί τους, θα τους επευφημούσαν και θα πίκαραν τους ηττημένους της ΑΕΚ.

Περίπου 7.000 άνθρωποι μαζικά προσπαθούσαν να βγουν από τη θύρα 7 του σταδίου. Οι πρώτοι γλίστρησαν και στριμώχτηκαν στη μισάνοιχτη –ή, κατ’ άλλους, κλειστή– πόρτα της εξόδου. Μπροστά από αυτήν υπήρχαν δύο τουρνικέ. Το ένα από αυτά έπρεπε να έχει μετακινηθεί πριν από τη λήξη του αγώνα προκειμένου να μην εμποδίζει την αποχώρηση του κόσμου. Στα γήπεδα τότε χρησιμοποιούσαν μαξιλαράκια από αφρολέξ για να κάθονται στο καυτό από τον ήλιο τσιμέντο. Ο κόσμος, αποχωρώντας, συχνά τα πετούσε στα σκαλοπάτια. Στα σκαλοπάτια όπου μεταξύ άλλων έτρεχαν ακόμη και νερά από τις τουαλέτες της θύρας! Σ’ αυτά τα αφρολέξ φαίνεται πως γλίστρησαν οι πρώτοι. Εκείνοι που ακολουθούσαν δεν μπορούσαν να τους δουν. Ήταν έτσι η κατασκευή της θύρας που οι ερχόμενοι από πίσω δεν είχαν ορατότητα. Έσπρωχναν. Βιάζονταν να φτάσουν στα ινδάλματά τους. Άρχισαν να ποδοπατούνται.

Ένας από τους οπαδούς που βρίσκονταν εκείνο το βράδυ στη μοιραία θύρα, ο Ηλίας Λύτρας, ήταν από τους πρώτους που βρέθηκαν στο έδαφος. Ενώ κατέβαινε τα σκαλοπάτια, χαμένος μέσα στο πλήθος, σπρώχτηκε κι έπεσε. Ξαφνικά βρέθηκε από πάνω του μια μάζα οπαδών, λέει στο Hot Doc. Η πόρτα της εξόδου ήταν μισάνοιχτη, θυμάται. Και μπροστά απ’ αυτήν τα δύο τουρνικέ. Ο Ηλίας κατάφερε να βγει και να γλιτώσει με μερικούς μώλωπες. Έμεινε αποσβολωμένος να κοιτά το πλήθος. Εκείνοι που έπεφταν προσπαθούσαν απεγνωσμένα να φωνάξουν στους ερχόμενους από πίσω να σταματήσουν να σπρώχνουν. Οι κραυγές τους χάνονταν μέσα στην ιαχή «ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΣ». Το πανηγύρι θα μετατρεπόταν σε δράμα, όμως εκείνη την ώρα κανένας δεν μπορούσε να αντιληφθεί την κατάσταση. Οι πανηγυρισμοί για τη μεγάλη νίκη του Ολυμπιακού κάλυπταν την αγωνία όσων πάλευαν για τη ζωή τους.

Στις 17:03, δύο αστυνομικοί κατάφεραν να ξεριζώσουν το ένα τουρνικέ. Απεγκλώβισαν αρκετό κόσμο, όχι όμως όσο θα έπρεπε για να αποφευχθεί το δράμα των επόμενων λεπτών. «Τους έβγαζαν ημιλιπόθυμους, τουμπανιασμένους. Δεν μπορούσαν να αναπνεύσουν», θυμάται ο Βαγγέλης Τζερτζίνης, αυτόπτης μάρτυρας, ο οποίος μόλις είχε προλάβει να βγει από τη θύρα του θανάτου.

Δώδεκα λεπτά μετά οι σειρήνες των ασθενοφόρων και των περιπολικών διέκοψαν τους πανηγυρισμούς. Ο κόσμος άρχισε να αντιλαμβάνεται πως κάτι έχει συμβεί. Οι δεκάδες τραυματίες μεταφέρονται στο Τζάνειο Νοσοκομείο Πειραιά με 13 ασθενοφόρα, περιπολικά, ΙΧ, ακόμη και ταξί. Ορισμένοι μεταφέρονται στο Γενικό Κρατικό Νίκαιας. Το ραδιόφωνο μεταδίδει ότι γκρεμίστηκε η θύρα 7 και κάνει λόγο για δεκάδες νεκρούς και τραυματίες. Δέκα λεπτά πριν από τις 18:00 τα κρατικά τηλεοπτικά δίκτυα της ΕΡΤ και της ΥΕΝΕΔ μεταδίδουν το γεγονός και απευθύνουν έκκληση σε γιατρούς και αιμοδότες να προσέλθουν στο Τζάνειο προκειμένου να συνδράμουν τις προσπάθειες των εφημερευόντων. Ο τότε πρόεδρος του Ερασιτέχνη Παναθηναϊκού, Παύλος Γιαννακόπουλος, σε μια κίνηση ανθρωπιάς προσφέρει φάρμακα στο Τζάνειο. «Ως άνθρωπος ήμουν υποχρεωμένος να βοηθήσω. Έδωσα δωρεάν φάρμακα, τα οποία εκείνη την περίοδο δεν κυκλοφορούσαν στην αγορά», λέει σήμερα στο Hot Doc ο κ. Γιαννακόπουλος.

Η προσέλευση του κόσμου είναι τέτοια, που περί τις 19:45 δυνάμεις των ΜΑΤ αναγκάζονται να αποκλείσουν τους δρόμους γύρω από το Τζάνειο και να απομακρύνουν το πλήθος από την είσοδο του νοσοκομείου, προκειμένου να διευκολύνουν την πρόσβαση των γιατρών. Εκεί βρίσκονται και οι ποδοσφαιριστές του Ολυμπιακού. Ο Νίκος Βαμβακούλας βρισκόταν ήδη στο σπίτι του, απ’ όπου ενημερώθηκε για το δυστύχημα. Όπως εξηγεί στο Hot Doc, έφτασε στο νοσοκομείο μαζί με τους Νίκο Αναστόπουλο, Μάικ Γαλάκο και Μιλτιάδη Μαρινάκη (πατέρας του σημερινού προέδρου της ΠΑΕ, τότε γενικός αρχηγός του Ολυμπιακού). Τι θυμάται; «Σκηνές αλλοφροσύνης. Μακελειό, φωνές και κλάματα. Γονείς να αναζητούν απεγνωσμένα τα παιδιά τους και να μπαίνουν αδιακρίτως στον νεκροθάλαμο με την ελπίδα να μην δουν μέσα στα θύματα το δικό τους παλικάρι».

Στα δύο νοσοκομεία, τόσο στο Τζάνειο όσο και στο Κρατικό Νίκαιας, είχαν αρχίσει να καταφτάνουν από νωρίς και οι συγγενείς όσων οπαδών δεν είχαν επικοινωνήσει με το σπίτι τους. Γύρω στις 20:00 αναγνωρίστηκαν τα πρώτα τρία πτώματα. Ήταν οι Γιάννης Κανελλόπουλος, Γιάννης Διαλυνάς και Βασίλης Μάχος. Οι συγγενείς έμπαιναν μαζικά στον νεκροθάλαμο του Τζανείου προκειμένου να αναγνωρίσουν τα παιδιά τους. Ελάχιστοι από τους τραυματισμένους ή νεκρούς οπαδούς έφεραν επάνω τους ταυτότητα. Ο τότε ποδοσφαιριστής της ΑΕΚ, Πέτρος Καραβίτης, ο οποίος έφτασε στο νοσοκομείο συνοδευόμενος από τον Γιάννη Κυράστα, θυμάται ότι τα πτώματα ήταν στοιβαγμένα στους διαδρόμους, σκεπασμένα με σεντόνια και κουβέρτες. « Ήταν κι εκείνοι που προσπαθούσαν να καπηλευτούν την τραγωδία. Άνθρωποι που βρίσκονταν σε άλλες θύρες και φυσικά δεν είχαν τραυματιστεί είχαν πάει στο Τζάνειο, είχαν ξαπλώσει σε ράντζα και κρεβάτια, προκειμένου να τραβήξουν πάνω τους τα φώτα της δημοσιότητας και πιθανώς να διεκδικήσουν κάποια αποζημίωση ως τραυματίες. Και όλα αυτά ενώ δεκάδες σοβαρά τραυματισμένοι κινδύνευαν να χάσουν τη μάχη με τον θάνατο», λέει στο Hot Doc ο βετεράνος ποδοσφαιριστής. Η Ελευθερία Τουμανίδου, μητέρα του μικρότερου απ’ όσους έχασαν τη ζωή τους, του 14χρονου τότε Πάνου, θυμάται λεπτό προς λεπτό εκείνη την ημέρα και περιγράφει στο Hot Doc: «Ο Πάνος δεν πήγαινε ποτέ μοναχός του στο γήπεδο. Τον συνόδευε πάντοτε ο πατέρας του. Όμως εκείνη την ημέρα ήταν άρρωστος.

Έτσι ο πατέρας ενός φίλου του αποφάσισε να του δώσει το εισιτήριό του. Ήταν η πρώτη και η τελευταία φορά που ο Πάνος θα πήγαινε στη θύρα 7. Ήταν περασμένες 18:00 και ο Πάνος δεν είχε επιστρέψει στο σπίτι. Είχαμε ακούσει στο ραδιόφωνο ότι έπεσε η θύρα 7. Κατάλαβα πως το παιδί μου δεν ήταν ζωντανό. Ξεκίνησα με τους θείους του να πάμε στο νοσοκομείο. Δεν άντεξα. Γονάτισα στο πεζοδρόμιο. Στο Τζάνειο δεν πήγα ποτέ. Τον αναγνώρισαν οι θείοι του. Χρόνια μετά, ο ταξιτζής που τον είχε μεταφέρει στο νοσοκομείο μου παρέδωσε τη σημαία που είχε ο Πάνος μαζί του». Οι 21 οικογένειες των θυμάτων της θύρας 7 αισθάνονται σήμερα την ανάγκη να ευχαριστήσουν τις δύο τελευταίες διοικήσεις του Ολυμπιακού για τη βοήθεια και τη στήριξη που τους παρέχουν.

Η επόμενη ημέρα

Η τραγωδία έφερνε τους υπεύθυνους προ των ευθυνών τους. Τους επόμενους μήνες οι συγγενείς των αδικοχαμένων 21 παιδιών κατέθεσαν αγωγή προκειμένου να αποζημιωθούν. Οι αρμόδιοι φορείς, η Επιτροπή Ολυμπιακών Αγώνων, στην οποία ανήκε το στάδιο Καραϊσκάκη, ο επίσημος Ολυμπιακός και βεβαίως οι συγγενείς των 21 θυμάτων συναντήθηκαν στο γραφείο του τότε γ.γ. αθλητισμού, Κίμωνα Κουλούρη, με σκοπό να συζητήσουν και να καταλήξουν στις αποζημιώσεις που θα δίνονταν στις οικογένειες. Τον Ολυμπιακό εκπροσωπούσε ο πρόεδρός του, Σταύρος Νταϊφάς. Ο Κίμων Κουλούρης μιλάει στο Hot Doc και θυμάται ότι «όταν ρώτησα τι προτίθεται να προσφέρει ο Ολυμπιακός, ο Νταϊφάς άνοιξε ένα άδειο συρτάρι στο γραφείο του και σχολίασε: «Τα συρτάρια του Ολυμπιακού είναι άδεια»». Αργότερα αποφασίστηκε να υπάρξει μια αύξηση της τάξεως των 30 δραχμών στις τιμές των εισιτηρίων όλων των αγώνων της πρώτης εθνικής προκειμένου να αποζημιωθούν οι οικογένειες. Η απόφαση ήταν προϊόν συμβιβασμού με τους αντιδίκους, δηλαδή την πολιτεία και τον Ολυμπιακό, και η υπόθεση δεν οδηγήθηκε τελικά στο αστικό δικαστήριο. Το ποσό που τελικά εισέπραξαν οι συγγενείς των νεκρών σε βάθος χρόνου και σε δόσεις ήταν περίπου 120 εκατομμύρια δραχμές, δηλαδή 5.714.603 κάθε οικογένεια.
Ενάμιση χρόνο μετά την τραγωδία, τον Οκτώβριο του 1982, οι πραγματογνώμονες εκδίδουν πόρισμα και ο εισαγγελέας Πειραιά Ναπολέων Παντιώρας ζητά την παραπομπή των υπευθύνων. Κατηγορούνται η Επιτροπή Ολυμπιακών Αγώνων, η Γενική Γραμματεία Αθλητισμού, αξιωματικοί και υπαξιωματικοί της ΕΛ.ΑΣ. και πέντε υπάλληλοι της Επιτροπής Ολυμπιακών Αγώνων. Το δικαστήριο που ακολουθεί αθωώνει όλους τους υπευθύνους, εκτός από τους φύλακες του γηπέδου. Αυτοί καταδικάζονται πρωτόδικα σε οκτώ χρόνια κάθειρξη και ασκούν έφεση. Οι ανταλλαγές κατηγοριών είναι το κύριο χαρακτηριστικό της ακροαματικής διαδικασίας. Οι πέντε φύλακες στις καταθέσεις τους ισχυρίζονται ότι για να κάνουν οποιαδήποτε κίνηση πρέπει να λάβουν σχετική διαταγή από την Αστυνομία. Επαναλαμβάνουν διαρκώς ότι η πόρτα της θύρας 7 ήταν ανοιχτή αρκετή ώρα πριν από το τέλος του αγώνα. Ρίχνουν τις ευθύνες στους αστυνομικούς, οι οποίοι έπρεπε να βρίσκονται μέσα στη θύρα και να μην επιτρέπουν στο πλήθος να κατεβαίνει μαζικά. Ένας από τους αστυνομικούς που βρίσκονταν εκείνη την ημέρα εκείνη στη μοιραία θύρα καταθέτει στο δικαστήριο: «Διαπίστωσα ότι κατά το ήμισυ η πόρτα ήταν ανοιχτή. Αν η πόρτα είναι τέσσερα μέτρα, τότε κατά ενάμιση μέτρο ήταν κλειστή. Η μεσαία πόρτα ήταν κλειστή. Η πόρτα αριστερά ήταν ανοιχτή. Ο επικεφαλής της Αστυνομίας είναι αρμόδιος για την τήρηση του κανονισμού και για το πότε θα ανοιχτεί η θύρα». Τα λόγια του αστυνομικού επιβεβαιώνει η μαρτυρία ενός τραυματία: «Τα κιγκλιδώματα ήταν στις θέσεις τους και η αριστερή πόρτα ήταν ανοιχτή κατά 80 πόντους. Τα τουρνικέ ήταν στις θέσεις τους, στην πόρτα. Η αιτία του ατυχήματος ήταν ότι η πόρτα ήταν κλειστή».

Εντύπωση και πολλά ερωτηματικά προκαλεί η κατάθεση ενός ακόμη μάρτυρα. «Δούλευα μέσα στο γήπεδο και με απέλυσαν μετά που έδωσα κατάθεση», λέει ενώπιον δικαστών και εισαγγελέα. «Η πόρτα ήταν κλειστή στο ύψος του μισού τουρνικέ και από εκεί βγήκα έξω. Μετά έκλεισε τελείως η πόρτα. Υπάρχει διαταγή όταν μπαίνουν τζαμπατζήδες στο γήπεδο να κλείνουν τις πόρτες. Έκλεισε εντελώς η πόρτα και δεν μπορούσε να βγει κανείς. Κάποιος μπορεί να την άνοιξε και από εκεί έβγαιναν λίγοι λίγοι οι φίλαθλοι». Οι καταθέσεις των υπόλοιπων μαρτύρων κινούνται στο ίδιο πλαίσιο. Οι περισσότεροι είδαν την πόρτα μισάνοιχτη και τα τουρνικέ στην αρχική τους θέση. Κατά την απολογία τους οι πέντε κατηγορούμενοι ισχυρίστηκαν ότι οι πόρτες ήταν ανοιχτές και επεσήμαναν μεταξύ άλλων: «Τους αστυνομικούς κακώς που δεν τους κάλεσαν να καταθέσουν. Πολλοί παράγοντες συντέλεσαν στο ατύχημα. Οι κατασκευαστικές ατέλειες του γηπέδου, εάν υπήρχαν επάνω στις σκάλες αστυνομικοί και άφηναν λίγους λίγους τους φιλάθλους να κατεβαίνουν τη σκάλα, ο φανατισμός των φιλάθλων». Η απόφαση εκδόθηκε τελικά στις 21 Φεβρουαρίου 1986, τέσσερις ημέρες μετά την έναρξη της δίκης, και ήταν η χαριστική βολή στις 21 οικογένειες. Άπαντες αθώοι!

Ο ματωμένος Φλεβάρης

Το δυστύχημα της 8ης Φεβρουαρίου 1981 έμεινε χαραγμένο στη μνήμη όλων για έναν απλό λόγο. Είχε νεκρούς. Δεν ήταν όμως η πρώτη φορά που άνθρωποι κινδύνεψαν να χάσουν τη ζωή τους στα σκαλοπάτια της θύρας 7. Άλλες δυο φορές στο παρελθόν είχαν συμβεί ατυχήματα, τα οποία ευτυχώς δεν απέβησαν μοιραία. Η πρώτη ήταν στις 14 Φεβρουαρίου 1974. Τότε, σύμφωνα με όσα δημοσιεύτηκαν στον Τύπο, 34 φίλοι του Ολυμπιακού, αποχωρώντας από τη θύρα-παγίδα, είχαν ποδοπατηθεί και είχαν μεταφερθεί στο νοσοκομείο με πολλαπλά τραύματα. Μια μαρτυρία ενός δικηγόρου στο δικαστήριο για τη θύρα 7, όμως, αποκαλύπτει άλλα: «Πριν απ’ αυτό το ατύχημα είχε ξαναγίνει στο παρελθόν, επί δικτατορίας, στον αγώνα Ολυμπιακός – Άγιαξ. Τότε το ίδιο ατύχημα είχε συμβεί και είχαν τραυματιστεί 15 άτομα και τρεις πέθαναν. Έναν απ’ αυτούς τον είδα να ξεψυχάει. Τότε το επίσημο κράτος δεν είχε πει τίποτα».

Κι αν αυτό το ατύχημα είχε διαγραφεί από τη μνήμη ορισμένων, δεν θα μπορούσε να έχει συμβεί το ίδιο και μ’ εκείνο που έλαβε χώρα ακριβώς ένα χρόνο πριν το μοιραίο κυριακάτικο απόγευμα της 8ης Φεβρουαρίου, στις 6 του Φλεβάρη του 1980. Τότε ο Ολυμπιακός είχε ηττηθεί από τον ΠΑΟΚ με 2-1 στο φαληρικό στάδιο. Κατά την έξοδό τους από τη θύρα 7 του Καραϊσκάκη, δέκα οπαδοί τραυματίστηκαν με τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Ήταν το τελευταίο ατύχημα πριν από το πρώτο δυστύχημα.

Το ρεπορτάζ δημοσιεύθηκε στο Hot Doc #22, τον Φεβρουάριο του 2013

Extra Hot άρθρο

Τον Οκτώβριο του 2013 το FBI, με μια κολοσσιαίων διαστάσεων επιχείρηση, εντόπισε και έκλεισε το Silk Road, τη μαύρη αγορά του διαδικτύου, συλλαμβάνοντας τέσσερα άτομα. Ο Δρόμος του Μεταξιού, όπως αποκαλύφθηκε, ήταν στρωμένος με ναρκωτικά, όπλα, ακόμη και πληρωμένους δολοφόνους. Με αφορμή τη δίκη του φερόμενου ως δημιουργού της αμαρτωλής ιστοσελίδας, ρίχνουμε μια ματιά πίσω από τις μεταξένιες κουρτίνες.

Το Silk Road ήταν ευρέως γνωστό ως το e-Bay των ναρκωτικών. Πήρε το όνομά του από τον ιστορικό Δρόμο του Μεταξιού, που συνέδεε τα εμπορικά κέντρα της Ασίας με τη Μεσόγειο. Όμως, ο διαδικτυακός δρόμος του μεταξιού δεν ήταν στρωμένος με μετάξι, αλλά με ναρκωτικές ουσίες.

Πριν από το κλείσιμό της, η ιστοσελίδα φιλοξενούσε πάνω από 10.000 είδη προς πώληση, με το 70% από αυτά να είναι ναρκωτικά παντός είδους, από άκακη κάνναβη μέχρι βαριά χημικά παραισθησιογόνα. Υπήρχαν πάντως και νομιμότατα προϊόντα προς πώληση, όπως εξαρτήματα υπολογιστών, βιβλία, μουσικές κλπ., όμως σε πολύ μικρά ποσοστά.

Οι συναλλαγές γίνονταν αποκλειστικά μέσω του ηλεκτρονικού συναλλάγματος Bitcoin (Hot Doc 41), ενώ η πρόσβαση στο site γινόταν μόνο μέσω ToR Network (Hot Doc 25). Αυτό έδινε πλήρη ανωνυμία και σε πωλητές αλλά και σε αγοραστές, διευκολύνοντας τις αγοραπωλησίες. Παράλληλα όμως διεύρυνε ανεξέλεγκτα τα όρια στα προϊόντα ή τις υπηρεσίες που προσφέρονταν. Κατά καιρούς στο Silk Road είχαν ανέβει πωλητήρια για παιδική πορνογραφία, πληρωμένους δολοφόνους, ακόμα και για όπλα μαζικής καταστροφής.

Dread Pirate Roberts

Την 1η Οκτωβρίου 2013 ο Ρος Ούλμπριχτ βρισκόταν στη δημοτική βιβλιοθήκη του Σαν Φρανσίσκο όταν πράκτορες του FBI τον πλησίασαν και τον συνέλαβαν. Η έρευνα για τον εντοπισμό του διήρκεσε πάνω από χρόνο, ενώ, όπως αναφέρει ο Guardian σε δημοσιεύματα της εποχής, χρειάστηκαν μόλις δύο ημέρες από τη σύλληψή του για να κλείσουν την ιστοσελίδα, κάτι που φανερώνει το μέγεθος της επιχείρησης.

Η βρετανική εφημερίδα ανέλυσε το προφίλ του Ούλμπριχτ: 29 χρόνων, μεγαλωμένος στο Όστιν του Τέξας, με πτυχίο Φυσικής και Μηχανολογίας, βαρόνος ναρκωτικών. Τουλάχιστον έτσι τον χαρακτήριζε το FBI. Μάλιστα, σύμφωνα με πληροφορίες της υπηρεσίας, ο Ούλμπριχτ είχε διατάξει δύο δολοφονίες κατά τη διάρκεια της θητείας του στο τιμόνι του Silk Road, η μία εκ των οποίων ήταν στημένη από το FBI. Αναρτούσε κείμενα στην ιστοσελίδα ως Dread Pirate Roberts, ή αλλιώς DPR, όνομα που πήρε από τον ομώνυμο χαρακτήρα της ταινίας The Princess Bride (Τρελές Ιστορίες Έρωτα και Φαντασίας), ενώ διαχειριζόταν το Silk Road είτε από το σπίτι του είτε από ένα καφέ στη γειτονιά του.

Ο εντοπισμός του έγινε μετά από εκτεταμένες έρευνες, από τον ίσως καλύτερο πράκτορα του FBI για τέτοιες υποθέσεις, τον Κρίστοφερ Τάρμπελ. Ο συγκεκριμένος πράκτορας το 2011 είχε εντοπίσει και συλλάβει τον Έκτορ «Σαμπού» Μονσέγκουρ, ηγέτη της διαβόητης ομάδας χάκερ LulzSec.

Ο φερόμενος –δεν είχε αποδειχθεί ακόμη ο ρόλος του– ως δημιουργός αρνήθηκε όλες τις κατηγορίες που του απαγγέλθηκαν, βάζοντας τέλος στις φήμες ότι συνεργάζεται με τις αρχές με αντάλλαγμα τη μείωση της ποινής του. Οι κατηγορίες περιλάμβαναν απόπειρα δολοφονίας, αγοραπωλησία ναρκωτικών, ξέπλυμα χρήματος αλλά και συνεχιζόμενη εγκληματική επιχείρηση, μια κατηγορία που συνήθως απαγγέλλεται σε αρχηγούς καρτέλ ναρκωτικών ή αρχιμαφιόζους. Μόνο η τελευταία κατηγορία έχει ως μικρότερη επιβληθείσα ποινή φυλάκιση 20 ετών. Στις 27 Φεβρουαρίου, ημέρα κυκλοφορίας αυτού του τεύχους, η αμερικανική κυβέρνηση θα έχει παραδώσει στοιχεία από υπολογιστές που κατασχέθηκαν κατά τη διάρκεια της έρευνας στον δικηγόρο του Ούλμπριχτ, Τζόσουα Ντράτελ (γνωστό από δίκες στις οποίες είχε αναλάβει την υπεράσπιση κρατουμένων του Γκουαντάναμο), ενώ η δίκη ορίστηκε τελικά για τον Νοέμβριο του 2014. Ο Ούλμπριχτ κρίθηκε προφυλακιστέος, χωρίς τη δυνατότητα καταβολής χρηματικής εγγύησης.

Μεταξένια επιστροφή

Ένα μήνα μετά, στα μέσα Νοεμβρίου, προς έκπληξη πολλών και προσμονή περισσότερων, το Silk Road αναγεννήθηκε κυριολεκτικά από τις στάχτες του, υπό την ονομασία Silk Road 2.0, γεμίζοντας αμφιβολίες τις αμερικανικές αρχές για το κατά πόσο έχουν συλλάβει τους σωστούς ανθρώπους.

Η αρχική σελίδα του Silk Road 2.0, στην οποία μπορεί κανείς να βρει ναρκωτικά κάθε είδους

Το Silk Road 2.0 ανέβηκε αρχικά με διαχειριστή έναν δεύτερο, ψευδοDPR, ίσως σε μια προσπάθεια αποπροσανατολισμού των ερευνών. Παράλληλα, οι χρήστες του SR διατείνονταν πως ο Ούλμπριχτ δεν είναι ο ιθύνων νους της σελίδας. Ωστόσο, από τη στιγμή της σύλληψης του τελευταίου, ο διαχειριστής Dread Pirate Roberts έκανε ελάχιστες αναρτήσεις, στις οποίες διαβεβαίωνε πως το νέο site είναι πιο ασφαλές από το προηγούμενο και πως, πλέον, τα Bitcoins των χρηστών δεν πρόκειται να χαθούν ό,τι κι αν συμβεί. Μάλιστα, στην τελευταία του ανάρτηση ανέφερε πως σύντομα θα εκδόσει επίσημη ανακοίνωση σχετικά με τα νέα μέτρα ασφαλείας, αλλά και τη θέση του FBI. Κάτι τέτοιο δεν έγινε ποτέ. Αντιθέτως, στις 20 Δεκεμβρίου παρουσιάστηκε νέος διαχειριστής της σελίδας, ονόματι Defcon, ο οποίος ανακοίνωσε πως τρεις υπάλληλοι του SR είχαν συλληφθεί και πως «η κεφαλή βρίσκεται στην εξορία», επιβεβαιώνοντας για πρώτη φορά τη σύλληψη του DPR, ή αλλιώς του Ρος Ούλμπριχτ.

Την ημέρα που το Silk Road ξαναείδε το φως της ιντερνετικής δημοσιότητας, η αξία του δημοφιλούς ηλεκτρονικού νομίσματος Bitcoin εκτινάχθηκε από τα 100 στα 270 δολάρια, ενώ την επόμενη μέρα άγγιξε τα 309 δολάρια. Αυτό έδειξε στις αμερικανικές αρχές αφενός το πόσο πολύ επηρεάζει η παρουσία της διαδικτυακής μαύρης αγοράς τους χρήστες και κατόχους των BTC και αφετέρου ότι, με το κλείσιμο του Silk Road και την κατάσχεση χιλιάδων BTC από τους λογαριασμούς, ουσιαστικά δυνάμωσαν το νόμισμα. Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά τη διάρκεια της έρευνας κατασχέθηκαν περίπου 175.000 BTC, που αντιστοιχούν σε περίπου 125 εκατομμύρια δολάρια, βάσει των σημερινών τιμών συναλλάγματος, καθώς η αξία του Bitcoin έχει εκτοξευτεί στα 713 δολάρια.

«Καλωσήρθατε και πάλι στην Ελευθερία. Το FBI χρειάστηκε 2,5 χρόνια για να κάνει ό,τι έκανε», έγραφε στην αρχική σελίδα ο ψευδοDPR. «Διαίρει, βασίλευε και εξόντωσε ήταν η τακτική του. Όμως, το μόνο που κατάφερε ήταν 4 βδομάδες ησυχίας. Και καθώς η κοινωνία μας ανεβαίνει ξανά, δυνατότερη από πριν, μην ξεχνάτε ότι μπορεί μόνο να κατάσχει τα αγαθά – δεν θα μπορέσει ποτέ να μας πάρει το πνέυμα, τις ιδέες και το πάθος μας, εκτός αν το αφήσουμε», κατέληγε το μήνυμα. Παρ’ όλα αυτά, πολλοί χρήστες φάνηκαν επιφυλακτικοί. «Θα καθίσω ήσυχος στην καρέκλα μου και θα περιμένω να δω τι θα γίνει», γράφει ένας από τους χρήστες του παλιού SR σε ένα από τα υποφόρουμ που φιλοξενείται στο Reddit. Άλλοι φάνηκαν να μην πιστεύουν πως πρόκειται για το αυθεντικό SR, παρά για μια κατασκευασμένη από το FBI σελίδα, σχεδιασμένη να παγιδέψει ανυποψίαστους χρήστες.

Ο Δρόμος του Μεταξιού και της Απώλειας

Η δημοφιλής ιστοσελίδα Mashable εξασφάλισε αποκλειστική συνέντευξη με τον ψευδοDPR την ημέρα όπου το Silk Road 2.0 έκανε το ντεμπούτο του. «Ο Dread Pirate Roberts είναι περισσότερο τίτλος παρά όνομα», ανέφερε ο τότε διαχειριστής, αφήνοντας να εννοηθεί πως ίσως ο Ούλμπριχτ να ήταν πράγματι ο εγκέφαλος του εγχειρήματος. Από την άλλη, φάνηκε έτοιμος να διαδεχθεί τον αυθεντικό, σε μια προσπάθεια «να κρατήσουμε την κοινότητα της σελίδας ανέπαφη και να μην τους οδηγήσουμε προς τον ανταγωνισμό», λόγια που θα μπορούσαν να προέρχονται από κάποιον νόμιμο επιχειρηματία.

Τι είναι, εν τέλει, αυτό που κρατάει το Silk Road στη ζωή; Το κοινό του; Η φυσική ροπή προς την ανώνυμη παρανομία; Πρόκειται για μια σελίδα, της οποίας η ιδεολογία αντιφάσκει με την πραγματικότητα πάνω στην οποία κινείται και την οποία κανείς δεν δείχνει να συνειδητοποιεί. Το SR 2.0, η σελίδα που πουλάει ναρκωτικά και παιδική πορνογραφία, προγραμματίστηκε να ανέβει στις 5 Νοεμβρίου, την ημέρα του Γκάι Φοκς, του ανθρώπου που τα έβαλε με το διεφθαρμένο κατεστημένο της Αγγλίας και του οποίου η μάσκα ενέπνευσε τους Anonymous και τους απανταχού ανώνυμους ανά τον κόσμο. Και θα είχε ανέβει εκείνη την ημέρα, εάν δεν εμφανίζονταν τεχνικά προβλήματα, στέλνοντας ένα μάλλον λάθος μήνυμα προς τα έξω, ότι σε κάθε περίπτωση ο σκοπός αγιάζει τα μέσα. Αυτό είναι όχι μόνο λάθος, αλλά και ουτοπικό. Το αποδεικνύει η απήχηση που έχει αυτή τη στιγμή το SR 2.0, το οποίο δεν αγγίζει ούτε στο ελάχιστο τη δύναμη και την επιρροή του πρώτου Δρόμου του Μεταξιού.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο Hot Doc #47, τον Φεβρουάριο του 2014

Extra Hot άρθρο

«Φάγανε, φάγανε, φάγανε», επαναλάμβαναν συνέχεια στον Λάμπρο Κωνσταντάρα οι κάτοικοι της Κάτω Παναγιάς στην ταινία «Υπάρχει και φιλότιμο», με τον αείμνηστο ηθοποιό στον ρόλο του υπουργού. Στην περίπτωση του Μετοχικού Ταμείου Στρατού (ΜΤΣ) κανείς δεν μπορεί να πει ακόμη με σιγουριά αν κάποιος έβαλε χρήματα στην τσέπη. Το σίγουρο είναι ότι όσοι διαχειρίστηκαν τις τύχες του ταμείου διαθέτουν σοβαρότατες ευθύνες για τη ζημία εκατομμυρίων που φέρει σήμερα, έπειτα από κακοδιοίκηση και κακοδιαχείριση δεκαετιών.

Το ΜΤΣ μετρά περισσότερο από ενάμιση αιώνα ιστορίας. Σε αυτό συμμετέχουν ως μέτοχοι-μερισματούχοι όλοι οι εν ενεργεία αστυνομικοί που προέρχονται από την τέως Χωροφυλακή, καθώς επίσης και οι στρατιωτικοί. Αποστολή του είναι η οικονομική ενίσχυση των μετόχων και μερισματούχων του ταμείου, καθώς επίσης η άσκηση κοινωνικής πρόνοιας με τη χορήγηση χαμηλότοκων δανείων ειδικών αναγκών, όπως αναφέρεται στην επίσημη ιστοσελίδα του.

Η αποστολή αυτή, εξαιτίας της κακοδιοίκησης και της κακοδιαχείρισης που συνέβη στο ΜΤΣ τα τελευταία χρόνια, όχι μόνο δεν μπορεί να εκπληρωθεί, αλλά έχει ως αποτέλεσμα να επιβαρύνονται οι εν ενεργεία αστυνομικοί και στρατιωτικοί όλο και πιο πολύ δίχως αντίκρισμα. Το 2012 η Γενική Διεύθυνση Οικονομικού Σχεδιασμού και Υποστήριξης του υπουργείου Εθνικής Άμυνας (ΥΠΕΘΑ) πραγματοποίησε έλεγχο στα οικονομικά του ταμείου. Τα όσα καταγράφονται στην Ειδική Οικονομική Επιθεώρηση αποτελούν κόλαφο τόσο για τις διοικήσεις του ταμείου όσο και για τις πολιτικές ηγεσίες του υπουργείου Εθνικής Άμυνας. Για χρόνια ολόκληρα είχε στηθεί ένα ατελείωτο πάρτι διασπάθισης δημοσίου χρήματος στο ταμείο πάνω στις πλάτες των οικογενειών χιλιάδων στρατιωτικών και αστυνομικών, ένα πάρτι που είχε ως αποτέλεσμα το ΜΤΣ να παρουσιάσει ένα τεράστιο έλλειμμα ύψους 432 εκατ. ευρώ.

Κακοδιοίκηση και κακοδιαχείριση εκατομμυρίων

Τα μέλη και οι διοικήσεις του ταμείου προέβαιναν στη συστηματική παραβίαση των νόμων που διέπουν τη λειτουργία του. Είναι χαρακτηριστικό ότι από το 1988 έως και το 2010 το ΜΤΣ δεν συνέτασσε τις προβλεπόμενες οικονομικές καταστάσεις με τον τρόπο που ορίζει η νομοθεσία. Κάτι τέτοιο θα είχε ως αποτέλεσμα, σύμφωνα με τους ελεγκτές του ΥΠΕΘΑ, «να μην προβεί στις συγκεκριμένες ετήσιες διανομές μερισμάτων ή λοιπών παροχών ονομαζόμενων σαν μερίσματα, αφού σε καμία περίπτωση το εποπτεύον υπουργείο δεν θα τις ενέκρινε».

Πιο απλά, το ΜΤΣ ενέκρινε τη διανομή μερίσματος μεγαλύτερου από τα κέρδη προκειμένου να αποκρύψει συσσωρευμένες ζημίες, που, εάν είχαν αναγραφεί, το ΜΤΣ θα εμφάνιζε αρνητικά ίδια κεφάλαια και δεν θα εγκρίνονταν ποτέ. Το χειρότερο όλων όμως είναι ότι η κατά παράβαση αυτή διαχείριση των οικονομικών του ταμείου είχε ως αποτέλεσμα να δεσμεύεται η μελλοντική του περιουσία και επομένως και οι μελλοντικές γενιές.

Ακόμη πιο τραγικό είναι το γεγονός ότι σε πολλές περιπτώσεις εκποιήθηκαν διάφορα ακίνητα που ανήκαν στο ΜΤΣ. Αντί όμως τα χρήματα από την εκποίηση να τοποθετηθούν στο κεφάλαιο του ΜΤΣ, όπως και έπρεπε, δόθηκαν για αύξηση των διανεμόμενων μερισμάτων στους δικαιούχους στρατιωτικούς και αστυνομικούς, πολλές φορές για ψηφοθηρικούς λόγους. Οι διορισμένες διοικήσεις από την εκάστοτε πολιτική ηγεσία στο ΜΤΣ φρόντιζαν να εξυπηρετούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα συμφέροντα των πολιτικών τους προϊσταμένων.

Όπως επισημαίνει στο Hot Doc το μέλος του Πανελλήνιου Συνδέσμου Αποστράτων Αξιωματικών ΕΔ-ΣΑ (ΠΣΑΑΕΔ-ΣΑ) Σπύρος Σταματόπουλος: «Για μένα, από αυτούς τους άθλιους πολιτικούς το θεωρώ φυσιολογικό, διότι, όντας τόσα χρόνια στην εξουσία μέσω διαπλοκής και διαφθοράς, δεν περιμένω τίποτα καλύτερο. Αλλά από τους στρατιωτικούς που ήταν μέλη του ΔΣ θα περίμενα μια μέριμνα υπέρ των συναδέλφων και κυρίως των μελλοντικών γενεών». Ο ίδιος, μαζί με τον εκλεγμένο έξι φορές στο ΔΣ της Ένωσης Αποστράτων Νικόλαο Τοτονίδη, κατέθεσαν το 2012 μηνυτήρια αναφορά προς τον αρμόδιο Εισαγγελέα Πλημμελειοδικών Αθηνών, με αφορμή την έκθεση των ελεγκτών του ΥΠΕΘΑ.

Τζογάρισαν στο χρηματιστήριο

Το 1999 έσκασε η φούσκα του χρηματιστηρίου. Η τότε διοίκηση, ξεπερνώντας κάθε
φαντασία και ορθή επενδυτική επιλογή, εξακολούθησε να προβαίνει σε επενδύσεις σαν
να μη συνέβαινε τίποτα. Κάτι που όχι μόνο ήταν εντελώς απερίσκεπτο, αλλά παρέβαινε
και κάθε όριο της σχετικής νομοθεσίας, τόσο για τον τρόπο όσο και για το ύψος της
επένδυσης των διαθεσίμων των ασφαλιστικών ταμείων.

Το 1999 έσκασε η φούσκα του χρηματιστηρίου. Από τις 23 Σεπτεμβρίου και μετά ξεκίνησε μία κατακόρυφη πτώση του γενικού δείκτη του Χρηματιστηρίου Αθηνών. Η φρενίτιδα των επενδυτών είχε παρέλθει. Ο φόβος και η ανησυχία είχαν αρχίσει να κυριαρχούν. Η πλειονότητα των επενδυτών άρχισε να πωλεί μαζικά. Τίποτα δεν θύμιζε τις ημέρες ευημερίας των προηγούμενων χρόνων. Όχι όμως και στο εσωτερικό του ΜΤΣ. Η τότε διοίκηση, ξεπερνώντας κάθε φαντασία και ορθή επενδυτική επιλογή, εξακολούθησε να προβαίνει σε επενδ σεις σαν να μη συνέβαινε τίποτα. Κάτι που όχι μόνο ήταν εντελώς απερίσκεπτο, αλλά παρέβαινε και κάθε όριο της σχετικής νομοθεσίας, τόσο για τον τρόπο όσο και για το ύψος της επένδυσης των διαθεσίμων των ασφαλιστικών ταμείων.

«Η παράβαση του ν. 2042/92 και Α.Ν. 559/1937 και όχι η πιθανώς ατυχής επιλογή επενδύσεων ή οι οικονομικές συνθήκες είναι ο κυριότερος λόγος που την 31/12/2011 η συνολική λογιστική ζημία που εμφανίζεται να έχει υποστεί το ΜΤΣ από τους τίτλους χρεογράφων που κατείχε την ημερομηνία αυτή, λόγω του ποσού των επενδύσεων που αποφάσιζαν τα Δ.Σ., ανέρχεται στο ποσό των 101.025.497,98 ευρώ», αναφέρουν χαρακτηριστικά στην έκθεσή τους οι ελεγκτές. Το ερώτημα είναι για ποιο λόγο το ΜΤΣ αποφάσισε να προχωρήσει σε τέτοιου είδους επενδύσεις και μάλιστα την ώρα που το χρηματιστήριο κατέρρεε. Πέρα από την όποια κακοδιοίκηση, θα πρέπει να ερευνηθεί εάν υπήρξε και πολιτική εντολή προκειμένου να γίνει κάτι τέτοιο. «Δεν σεβάστηκαν την ιστορία του ΜΤΣ, στην ουσία ήταν πελατειακή σχέση που εξυπηρετούσε την εκάστοτε πολιτική ηγεσία», επισημαίνει ο κ. Σταματόπουλος.

Οι συμβάσεις με την PICAR για το Attica

Τον Φεβρουάριο του 2000 το ΜΤΣ προκήρυξε διαγωνισμό για την παραχώρηση ενός ολόκληρου οικοδομικού τετραγώνου στο κέντρο της Αθήνας. Πρόκειται για το σημερινό Attica, εμπορικό κέντρο που δεσπόζει στην οδό Σταδίου. Στο τιμόνι του υπουργείου Εθνικής Άμυνας βρισκόταν τότε ο Άκης Τσοχατζόπουλος. Στον διαγωνισμό πήραν μέρος 4 κοινοπραξίες. Νικητής όμως αναδείχθηκε η PICAR, μία θυγατρική εταιρία της Τράπεζας Πειραιώς, η οποία έδωσε ως μπόνους στην προσφορά της 30 δισ. δρχ.

Ωστόσο, στην έκθεσή τους οι ελεγκτές διαπιστώνουν σημεία και τέρατα. Με βάση την αρχική σύμβαση, η PICAR είχε αναλάβει όλα τα έξοδα της επίβλεψης των έργων αξιοποίησης του ακινήτου. Τις οικονομικές υποχρεώσεις όμως τις ανέλαβε τελικά το ΜΤΣ, με αποτέλεσμα να χρεωθεί το ελληνικό δημόσιο.

Δεν ήταν όμως και το μοναδικό μελανό σημείο. Το 2003 το ΜΤΣ υπέγραψε ένα ιδιωτικό συμφωνητικό με την PICAR για την τροποποίηση της αρχικής σύμβασης. Με αυτό η αρχική σύμβαση όχι μόνο τροποποιήθηκε προς όφελος της PICAR, αλλά δόθηκε και η δυνατότητα εκμετάλλευσης του ακινήτου στην εταιρία για 50 χρόνια, από 25 που ήταν αρχικά. Ο αρχικός διαγωνισμός δηλαδή, για την παραχώρηση έως και 25 χρόνια, μετατράπηκε σε ανάθεση 50 χρόνων.

Και όλα αυτά δίχως την έγκριση του ΥΠΕΘΑ. Να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με την υπ’ αριθμ. 504/2008 γνωμοδότηση του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους (ΝΣΚ), η τροποποίηση αυτή δεν παράγει έννομα αποτελέσματα, επειδή ακριβώς δεν έχει την έγκριση του υπουργείου.

Τον Νοέμβριο του 2010 υπογράφηκε νέα τροποποίηση της αρχικής σύμβασης, δίχως όμως και σε αυτή την περίπτωση να προκύπτει από πουθενά σχετική έγκριση του ΥΠΕΘΑ. Με αυτή δόθηκε παράταση στην αρχική σύμβαση. Δεν ελέγχθηκαν όμως ποτέ ούτε ο ουσιαστικός λόγος της ετεροχρονισμένης παράτασης, ούτε τα οικονομικά της PICAR, ούτε πραγματοποιήθηκε αυτοψία. Το αποτέλεσμα ήταν το ΜΤΣ «να υποστεί ζημία 39.263.321,63 ευρώ», εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο «τροποποιήθηκαν τα αρχικά συμφωνηθέντα ετήσια», όπως περιγράφουν στην έκθεσή τους οι ελεγκτές. Και σαν να μην έφτανε αυτό, το 2010 το ΜΤΣ συναίνεσε στην παραπάνω ζημία, αναγνωρίζοντας ότι αυτή οφείλεται σε υπαιτιότητά του, χωρίς και πάλι να ενημερώσει το εποπτεύον υπουργείο.

Έχασαν τη Γενική μέσα από τα χέρια τους

Τα παράλογα όμως στο ΜΤΣ δεν σταματούν εδώ. Το 1997 το τότε ΔΣ του ΜΤΣ προχώρησε σε μια περίεργη, αν όχι παράλογη, απόφαση. Αν και διέθετε την πλειοψηφία των μετοχών της Γενικής Τράπεζας σε ποσοστό 68,5%, αποφάσισε να προχωρήσει σε αύξηση μετοχικού κεφαλαίου, παρά το γεγονός ότι δεν ήταν σε θέση να συμμετάσχει σε αυτή και κινδύνευε να χάσει τον έλεγχο. Όπερ και εγένετο. Η αύξηση έγινε, το ΜΤΣ έχασε την πλειοψηφία και επομένως τον έλεγχο της Γενικής.

Μερικά χρόνια μετά, το 2005, κι ενώ οι ζημίες του ταμείου ανέρχονταν σε πάνω από 50 εκατ. ευρώ, το ΔΣ του ταμείου αποφάσισε να λάβει δάνειο ύψους 10,5 εκατ. ευρώ προκειμένου να διατηρήσει ποσοστό του στη Γενική. Το δάνειο έγινε με ένα τρόπο παράξενο. Το ταμείο δανείστηκε 10,5 εκατ. ευρώ από τον ΕΛΟΑΣ (Ειδικός Λογαριασμός Αλληλοβοήθειας Στρατού – πρώην ΤΑΣ), τα οποία κατέθεσε ως εγγύηση στην ΤτΕ και στη συνέχεια έλαβε ισόποσο δάνειο από την Alpha Bank. Με αυτό έλαβε μέρος στην τότε αύξηση μετοχικού κεφαλαίου.

Αλαλούμ και ζημίες από το PSI

Την ίδια ώρα η εικόνα στο εσωτερικό του ταμείου δεν θυμίζει σε τίποτα αυτή ενός υγιούς οργανισμού. Τα όσα έχουν συμβεί θυμίζουν κάτι από αλαλούμ. Όπως καταγγέλλουν στη μηνυτήρια αναφορά τους οι κ.κ. Σταματόπουλος και Τοτονίδης, οι υπάλληλοι λειτουργούσαν παντελώς ανεξέλεγκτα, με αποτέλεσμα να παραβιάζουν τη νομοθεσία. Τα μέλη των ΔΣ του ταμείου είχαν πετάξει λευκή πετσέτα στο θέμα του ελέγχου. Συγκεκριμένα, ο προϊστάμενος του λογιστηρίου φέρεται να ομολόγησε στους επιθεωρητές ότι «ο οποιοσδήποτε από το λογιστήριο μπορούσε να διενεργήσει εγγραφές» χωρίς ο ίδιος να το γνωρίζει. Λες και πρόκειται για ξέφραγο αμπέλι και όχι για ταμείο.

Εγγυητικές επιστολές 419.767 ευρώ παρέμεναν ανείσπρακτες, οφειλές ύψους 3.780.532 ευρώ από παράβολα της Αστυνομίας αγνοούνταν, χορηγήθηκαν δάνεια δίχως να γνωρίζει κανείς τους δανειολήπτες, μερίσματα δόθηκαν σε θανόντες ή ακόμη και σε περιπτώσεις που δεν τα δικαιούνταν, ενώ ακίνητη περιουσία του Ταμείου αγνοείτο παντελώς. Μια εικόνα τραγική, που επιδεινωνόταν ακόμη περισσότερο από το γεγονός ότι το ΜΤΣ διέθετε ελλιπή μηχανογραφική στήριξη.

Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, το ταμείο υπέστη και ζημίες από την υποχρεωτική του συμμετοχή στο PSI. Συγκεκριμένα, όπως αναφέρουν οι επιθεωρητές, «έχει απολεσθεί λόγω του PSI ποσοστό άνω του 50% των επενδυμένων κεφαλαίων μέσω της ΤτΕ». Και σε αυτή την περίπτωση η πολιτεία είχε βάλει το χέρι της στον θάνατο του Ταμείου. Αγνόησαν το σχέδιο εξυγίανσης Όλα τα παραπάνω είχαν ως αποτέλεσμα το ΜΤΣ να παρουσιάζει, μέχρι και τις 31 Δεκεμβρίου 2011, υπέρογκες ζημίες ύψους 432 εκατ. ευρώ. Ή, πιο απλά, να βρίσκεται ένα βήμα πριν την καταστροφή. Είναι χαρακτηριστικό ότι από το 2005 και μετά τα όποια μερίσματα διένειμε το ταμείο έγιναν με κεφάλαια τρίτων και μην εξοφλώντας τις υποχρεώσεις του προς ΕΛΟΑΣ, ΕΚΟΕΜΣ, ΕΑΑΣ, και ΒΟΕΑ.

Το 2012 το ΥΠΕΘΑ κοινοποίησε όλα αυτά που είχε διαπιστώσει στο ΜΤΣ. Ο τότε γενικός διευθυντής τα έλαβε υπόψη και συνέταξε ένα πενταετές αναλυτικό σχέδιο για την εξυγίανση του ταμείου. Ωστόσο, το ΔΣ του ΜΤΣ είχε διαφορετική γνώμη. Με την υπ’ αριθ. 12/1/8-6-2012 απόφασή του απέρριψε το σχέδιο αυτό, δίχως να προτείνει όμως κάτι άλλο.

Η υπόθεση έχει φτάσει και στην πολιτική δικαιοσύνη. Μέχρι στιγμής όμως δεν έχουν ακόμη ασκηθεί διώξεις. Το θέμα είναι ότι όλοι φαίνεται να γνώριζαν τι συνέβαινε στο ΜΤΣ, αλλά κανείς δεν μιλούσε.

«Κανένας δεν έχει προφυλακιστεί και θέλω να επισημάνω για τη σημερινή τοποθέτηση του διευθυντή του ΜΤΣ, ο οποίος από ότι έχει διαπιστωθεί από την οικονομική επιθεώρηση προέβη και σε παρατυπίες, πως υπήρξε διευθυντής οικονομικού του ΓΕΣ, άρα εποπτεύων του ΜΤΣ, και είναι αδελφός του σημερινού διευθυντή οικονομικού του ΓΕΣ, ο οποίος συμπτωματικά είναι και σύζυγος βουλευτή της ΝΔ. Δίχως να θέλουμε να επιρρίψουμε μομφή σε κανένα», υπογραμμίζει στο Hot Doc, o κ. Σταματόπουλος.

Σε κάθε περίπτωση, όσοι διαχειρίστηκαν τις τύχες του ταμείου οφείλουν να λογοδοτήσουν στη Δικαιοσύνη. Είτε πρόκειται για πολιτικά πρόσωπα, είτε για απόστρατους και εν ενεργεία ενστόλους.

Το ρεπορτάζ δημοσιεύθηκε στο Hot Doc #42, τον Δεκέμβριο του 2013

Extra Hot άρθρο

Γνώρισα τον Ράντοβαν Κάρατζιτς το 1992 στο Πάλε της Βοσνίας. Ο πόλεμος που διαμέλισε την Γιουγκοσλαβία μόλις είχε ξεκινήσει και ο Κάρατζιτς ήταν ο αρχηγός των Σερβοβόσνιων, της «Ρεμπούμπλικα Σέρμπσκα», της Σέρβικης Δημοκρατίας που ήταν το αντίβαρο στον διαμελισμό. Ψηλός, ευθυτενής, με τον αέρα του ισχυρού και την αυτοπεποίθηση του νικητή, μου έδωσε τότε την πρώτη συνέντευξη, στην οποία περιέγραφε τα παιχνίδια που παίζονταν σε βάρος της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας αλλά και την φιλία προς την Ελλάδα.

Ο Κάρατζιτς σπάνια χαλούσε χατήρι σε έλληνα δημοσιογράφο και φρόντιζε να χτίζει επικοινωνιακά την ελληνοσερβική φιλία, κομμάτι της οποίας ήταν η παγίδα στην οποία έπεσε το σύνολο του ελληνικού Τύπου. Κανένας από τους δημοσιογράφους-συνομιλητές του Κάρατζιτς δεν τον έβλεπε ως δολοφόνο ή ως εντολέα των σφαγών που ακολούθησαν. Ήταν γενικά ένας συμπαθής «αγωνιστής του σερβικού δίκαιου».

Όταν αποκαλύφθηκε η σφαγή της Σρεμπρένιτσα, η πρώτη προσπάθεια που έγινε από την ελληνική δημοσιογραφία, ήταν να συμψηφιστεί το έγκλημα με άλλες σφαγές στις οποίες θύματα ήταν Σέρβοι. Πάνω από 8000 άμαχοι μουσουλμάνοι σφαγιάστηκαν στην πόλη, αλλά για τα ελληνικά ΜΜΕ «έτσι συνέβαινε στον πόλεμο».

Όταν τέλειωσε ο πόλεμος, με τρόπο που ίσως δεν μπορούσε να φανταστεί ο Κάρατζιτς, το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης εξαπέλυσε μια διαρκή επιχείρηση για να να συλλάβει τον ίδιο αλλά και τον αρχιστράτηγο των σερβόσνιων Ράτκο Μλάντιτς. Και οι δυό τους συνελήφθησαν μετά από χρόνια και οδηγήθηκαν στο δικαστήριο. Δεκαεννιά χρόνια μετά τη σφαγή της Σρεμπρένιτσα, το Διεθνές Δικαστήριο είναι έτοιμο να δικάσει και φυσικά να καταδικάσει τον Κάρατζιτς.

Η σφαγή στη Σρεμπρένιτσα δεν ήταν η μόνη σε αυτόν τον βάρβαρο εμφύλιο πόλεμο. Δεκάδες εγκλήματα έμειναν χωρίς τιμωρία, όπως άλλωστε συνέβη και με τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι μουσουλμάνοι και κροάτες πολέμαρχοι, εξίσου υπεύθυνοι για σφαγές, έμειναν ατιμώρητοι. Πρόσφατα αποκαλύφθηκε πως η ομάδα του πρωθυπουργού του Κοσόβου Χασίμ Θάτσι ήταν υπεύθυνη για δολοφονίες Σέρβων από τους οποίους αφαιρούσαν τα όργανα και τα διοχέτευαν σε ιδιωτικές κλινικές μεταμοσχεύσεων. Οι δημοσιογραφικές αποκαλύψεις (δείτε εδώ τη συγκλονιστική εκπομπή για το «Κίτρινο σπίτι») θάφτηκαν και η διεθνής νομιμότητα εκτελέστηκε από τις σκοπιμότητες. Τη θέση της απόδοσης Δικαιοσύνης πήραν οι σύγχρονοι νομικισμοί που συγκροτούν τα τελευταία χρόνια τον πόλεμο σκοπιμοτήτων μετά τον πόλεμο.

Το πιο τραγικό απ’ όλα, είναι πως η διεθνής κοινότητα αποδέχθηκε τη δημιουργία του κράτους του Κοσόβου, με βάση ακριβώς τις εθνικές ιδιομορφίες, κατάληξη των οποίων ήταν ο πόλεμος. Αποδέχθηκε δηλαδή και θεσμοθέτησε, πως μια εθνική μειονότητα με επιχείρημα την καταπίεσή της μπορεί να αποτελέσει κράτος. Τα σύνορα στην Ευρώπη δηλαδή μπορούν να ξαναχαραχθούν αν μία από τις πολλές εθνικές μειονότητες, με την κατάλληλη προβοκάτσια που θα την εμφανίσει θύμα, απαιτήσει την ανεξαρτησία της.

Την ώρα που η διεθνής ειδησεογραφία μας θυμίζει πως ο Κάρατζιτς ζει και δικάζεται, ο ένοχος εθνικισμός, γίνεται σε όλη την Ευρώπη σημαία ενάντια στην παγκοσμιοποίηση. Απέναντι σε έναν ισοπεδωτικό και εξοντωτικό νεοφιλελευθερισμό των αγορών, ο εθνικισμός φαντάζει παραπλανητικά ως το ανάχωμα που μπορεί να κρατήσει αντίσταση.

Ο εγκληματικός εθνικισμός του Κάρατζιτς δικάζεται. Αλλά αυτοί που δημιούργησαν την κόλαση στην Γιουγκοσλαβία χρησιμοποιώντας αυτόν τον εθνικισμό ως κουμπί συγκρούσεων και ελέγχου δεν θα δικαστούν ποτέ. Ο Κάρατζιτς και ο Μλάντιτς, πιθανόν να πεθάνουν στη φυλακή, όπως ο Μιλόσεβιτς. Το παρασκήνιο αυτής της σύγκρουσης δεν θα έχει αφηγητές. Η αλήθεια δεν θα γίνει γνωστή. Είναι όμως βέβαιο πως ο εθνικισμός όχι στην Γιουγκοσλαβία πια αλλά στην Ισπανία, τη Βρετανία, την Ελλάδα, το Βέλγιο, την Ιταλία, μόλις απελευθερώνεται.

Extra Hot άρθρο

«Όταν έγραψα τα παιδιά στο σχολείο, ζήτησα να μπαίνει καλός βαθμός. Γι’ αυτό πλήρωνα ιδιωτικό σχολείο. Για να βρουν αργότερα δουλειά, διότι για να διοριστεί κάποιος, μετράει ο βαθμός. Όσοι μαθητές, απ’ όσο γνωρίζω, δεν πήραν καλό βαθμό πήγαν στη διευθύντρια και ζήτησαν πίσω τα χρήματά τους, γιατί θεώρησαν ότι το πτυχίο τους με τόσο χαμηλό βαθμό δεν είχε καμία αξία». Η μαρτυρία μητέρας μαθητών ιδιωτικού τεχνικού εκπαιδευτηρίου της Άρτας, κατά τη διάρκεια εξέτασής της στο πλαίσιο Ένορκης Διοικητικής Εξέτασης, δεν αφήνει κανένα περιθώριο παρερμηνείας. Η γυναίκα απαιτούσε από το ιδιωτικό σχολείο να βοηθήσει με οποιονδήποτε τρόπο, θεμιτό ή αθέμιτο, τα παιδιά της να γίνουν δημόσιοι υπάλληλοι, και το σχολείο έκανε την επιθυμία της πράξη.

Οταν στα τέλη του 2005 αποκαλυπτόταν το σκάνδαλο των μη νόμιμων πτυχίων που εξέδιδαν δύο ιδιωτικά τεχνικά εκπαιδευτήρια της Άρτας, οι «Σχολές Ευρώπη» και το ΤΕΕ «Τομή», κανένας δεν μπορούσε να φανταστεί το μέγεθός του. Μέσα σε λιγότερο από μία δεκαετία, από το 1999 έως το 2006, τα δύο εκπαιδευτήρια είχαν καταφέρει να εκδώσουν περισσότερα από 2.000 πτυχία, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν από τους σπουδαστές προκειμένου να «εισβάλουν» στο δημόσιο. Όλοι οι μαθητές εμφανίζονταν ως αριστούχοι. Κατάφερναν έτσι να συμπληρώνουν τον απαιτούμενο αριθμό μορίων και να παίρνουν την πολυπόθητη θέση στο δημόσιο, ανεξαρτήτως αν σημείωναν ή όχι υψηλή βαθμολογία στις εξετάσεις του ΑΣΕΠ. Η εκπαίδευση είχε γίνει επιχείρηση, και η αγορά εργασίας έρμαιο στα χέρια εκείνων που μπορούσαν να πληρώσουν για λογαριασμό των παιδιών τους.

Εισβολή αδιάβαστων στο δημόσιο

Στην ιστοσελίδα του εκπαιδευτηρίου «Σχολές Ευρώπη», η οποία δεν υπάρχει πια, δεδομένου ότι μετά το σκάνδαλο το ΤΕΕ έβαλε λουκέτο, διαφημιζόταν, μεταξύ άλλων, η επιτυχία της σχολής, ενώ δημοσιεύονταν τα ονόματα των μαθητών που κατάφεραν να κερδίσουν μια θέση στο δημόσιο. Μόνο το 2004, σύμφωνα με τα στοιχεία που έδινε στη δημοσιότητα η ίδια η σχολή, διορίστηκαν σε νοσοκομεία, κέντρα υγείας και ψυχιατρεία ανά την Ελλάδα, σε σώματα ασφαλείας και στον στρατό, ακόμη και στην Τράπεζα της Ελλάδος, 81 σπουδαστές, οι περισσότεροι από τους οποίους είναι κάτοχοι πλαστού πτυχίου, ενώ σύμφωνα με πρόσφατη καταγγελία της Ομοσπονδίας Ιδιωτικών Εκπαιδευτικών Λειτουργών Ελλάδας (ΟΙΕΛΕ), πολλοί από αυτούς συνεχίζουν μέχρι σήμερα να υπηρετούν στο δημόσιο.

Στην ιστοσελίδα του εκπαιδευτηρίου «Σχολές Ευρώπη» διαφημιζόταν, μεταξύ άλλων, η επιτυχία της σχολής, ενώ δημοσιεύονταν τα ονόματα των μαθητών που κατάφεραν να κερδίσουν μια θέση στο δημόσιο.

Όταν το 2005, έπειτα από καταγγελίες της ΟΙΕΛΕ, άρχισε να ξετυλίγεται το κουβάρι της διαφθοράς στα δύο ιδιωτικά εκπαιδευτικά ιδρύματα, η τότε διοίκηση του υπουργείου Παιδείας διέταξε τη διεξαγωγή Ένορκης Διοικητικής Εξέτασης (ΕΔΕ). Οι μαρτυρίες των καθηγητών και των υπαλλήλων που κλήθηκαν να καταθέσουν στο πλαίσιο της ΕΔΕ, που είχε αναλάβει να πραγματοποιήσει η Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης του νομού Ιωαννίνων, είναι ενδεικτικές του τρόπου με τον οποίο λειτουργούσαν τα δύο εκπαιδευτήρια. «Πολλά άτομα δεν έρχονταν καθόλου στο μάθημα. Εντούτοις έπαιρναν πτυχίο. Διαπίστωσα ότι μαθητές με περίπου 170 απουσίες (περισσότερες από 100 πάνω από το όριο, το οποίο υπολογίζεται στις 64) πήραν τίτλους. Η γραμματεία μάς πίεζε να μην βάζουμε απουσίες για να μην απορριφθούν οι μαθητές. Είναι αυτονόητο ότι δεν βάζαμε απουσίες σε αυτούς που έλειπαν. Μας πίεζε να παρανομούμε στο θέμα αυτό ο ιδιοκτήτης», αναφέρει στην κατάθεσή της καθηγήτρια του εκπαιδευτηρίου «Σχολές Ευρώπη», ενώ άλλος διδάσκων καταθέτει: «Ξεκίνησα τις πρώτες ημέρες να παίρνω απουσιολόγιο με την πρόθεση να καταχωρίζω απουσίες, αλλά εξαιτίας πιέσεων της γραμματείας και έμμεσης απειλής για απόλυση, δεν επέμεινα στην εφαρμογή του νόμου. Τα απουσιολόγια τα κρατούσαν οι ίδιοι, τα συμπλήρωναν και με ανάγκαζαν να υπογράφω. Παρακολουθούσαν το μάθημά μου περίπου 8-10 άτομα. Στις εξετάσεις προσήλθαν 40 άτομα, τα οποία δεν γνώριζα παντελώς». Στο ίδιο κλίμα και η μαρτυρία τρίτου καθηγητή, ο οποίος καταγγέλλει τη διοίκηση του σχολείου ότι πλαστογραφούσε την υπογραφή του σε απουσιολόγια τα οποία ο ίδιος δεν είχε δει ποτέ.

Όπως εύκολα διαπιστώνει κανείς, ήταν δεδομένο ότι ο σπουδαστής θα πάρει πτυχίο, ακόμη κι αν δεν είχε παρακολουθήσει κανένα από τα μαθήματα. Μάλιστα, τα εκπαιδευτήρια φρόντιζαν να το πάρει και με εξαιρετικά υψηλή βαθμολογία. «Έπρεπε το γραπτό να βαθμολογείται πάντα με είκοσι. Στην πρώτη εξεταστική, που βαθμολόγησα αντικειμενικά τα δέκα πρώτα γραπτά, απειλήθηκα με απόλυση. Ο ιδιοκτήτης μάς υποχρέωνε να αλλοιώνουμε τα γραπτά», καταθέτει καθηγητής του ΤΕΕ «Σχολές Ευρώπη» και συμπληρώνει: «Στα γραπτά γίνονταν παρεμβάσεις, δηλαδή αλλαγές ολόκληρου του γραπτού». Σε άλλη μαρτυρία αναφέρεται: «Βαθμολογούσα πάντοτε αντικειμενικά, όμως την επόμενη ημέρα μου έδιναν πίσω τα ίδια γραπτά ως αδιόρθωτα και διαπίστωνα ότι ήταν εντελώς διαφορετικά. Προφανώς είχαν καταστρέψει τα πραγματικά γραπτά και τα είχαν αντικαταστήσει με γραπτά τα οποία δεν μπορούσαν να βαθμολογηθούν με βαθμό μικρότερο του 20. Σε άρνησή μου να βαθμολογήσω με 20 γραπτό κατώτερης επίδοσης, ο γραμματέας της Επιτροπής και καθηγητής του δημοσίου, πιέζοντάς με, μου είπε «όπου κι αν πας θα με βρεις μπροστά σου, εγώ κάνω κουμάντο εδώ»». «Βαθμολογούσαμε όλους τους μαθητές με 20, κατόπιν πιέσεων της γραμματείας, η οποία μας υποχρέωνε με την απειλή της απόλυσης. Επίσης βαθμολογούσαμε με 20 μαθητές τους οποίους δεν είχαμε δει ποτέ να παρακολουθούν τα μαθήματά μας», λέει άλλος καθηγητής. Όπως αποδείχτηκε από την έρευνα, από τα δύο ιδιωτικά εκπαιδευτήρια της Άρτας πήραν πτυχίο μαθητές που κατείχαν πολλαπλά μαθητικά μητρώα, μαθητές που είχαν υπερβεί κατά πολύ το όριο των αδικαιολόγητων απουσιών που ορίζει ο νόμος, μαθητές που είχαν εγγραφεί παράνομα στη σχολή, μαθητές που δεν είχαν καν φοιτήσει, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα εκείνο μαθήτριας η οποία έλαβε πτυχίο με βαθμό «άριστα 20» ενώ παράλληλα φοιτούσε στη Γυμναστική Ακαδημία της Αθήνας, και τουλάχιστον 15 μαθητές που παρανόμως υπήρξαν και καθηγητές των ΤΕΕ αυτών κατά την ίδια περίοδο και αξιολογούσαν τον εαυτό τους!

Ο κατηγορούμενος που διοικεί

Για την υπόθεση κατηγορήθηκαν συνολικά 24 εκπαιδευτικοί, από τους οποίους δώδεκα ήταν καθηγητές του δημοσίου, μέλη εξεταστικών επιτροπών. Η σημαντικότερη κατηγορία που βάρυνε ορισμένους από αυτούς ήταν η «πλαστογραφία κατ’ επάγγελμα και κατά συνήθεια με σκοπό να προσπορίσουν στον εαυτό τους όφελος ανώτερο των 73.000 ευρώ κατ’ εξακολούθηση». Μετά τη διερεύνηση της υπόθεσης από την Εισαγγελία Πρωτοδικών Άρτας, κρίθηκε πως οι πράξεις δεν συνιστούν κακούργημα κι έτσι οι κατηγορούμενοι αθωώθηκαν λόγω παραγραφής, αφού είχε παρέλθει πενταετία από την ημερομηνία τέλεσης των αδικημάτων. Για την απόφαση αυτή έχει σταλεί από την ΟΙΕΛΕ αίτημα αναίρεσης στον Άρειο Πάγο, ο οποίος μέχρι τη συγγραφή του παρόντος δεν έχει εκδώσει κάποια σχετική απόφαση. Στο μεταξύ, οι ίδιοι εκπαιδευτικοί είχαν τιμωρηθεί από το Πειθαρχικό Συμβούλιο (ΑΠΥΣΔΕ) Ηπείρου με ποινές προστίμου των αποδοχών 20, 10 και 5 ημερών, ενώ ορισμένοι από αυτούς είχαν αθωωθεί. To Δευτεροβάθμιο Πειθαρχικό, το οποίο συνεδρίασε έπειτα από ένσταση του γενικού επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης Λέανδρου Ρακιντζή, επέβαλε αυστηρότερες ποινές. Στους δύο βασικούς κατηγορούμενους επιβλήθηκε παύση κι επομένως στέρηση μισθού τριών μηνών, ενώ σε ακόμη δύο επιβλήθηκε πρόστιμο των αποδοχών τριών μηνών. Σήμερα, και μετά από προσφυγή του Σώματος Επιθεωρητών Δημόσιας Διοίκησης, η υπόθεση βρίσκεται στο Συμβούλιο της Επικρατείας.

Ορισμένες από τις διαπιστώσεις για
τα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια της Άρτας,
όπως αυτές προκύπτουν από την ΕΔΕ.

Στο μεσοδιάστημα, κι ενώ ακόμη ήταν σε εξέλιξη η προανακριτική διαδικασία, ένας από τους βασικούς κατηγορούμενους είχε αναλάβει τη θέση του επικεφαλής της Διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης του νομού Άρτας. Στην πορεία, κι ενώ εκκρεμούσε το δικαστικό σκέλος της υπόθεσης, τέθηκε σε αυτοδίκαιη αργία, απόφαση η οποία ανακλήθηκε στις αρχές του 2013. Ως αποτέλεσμα, ο εκπαιδευτικός επέστρεψε στη θέση του, ενώ από τις 12 του περασμένου Φεβρουαρίου έως το τέλος του 2014 είναι επικεφαλής του ΠΥΣΔΕ της Άρτας, όπως ορίζει η σχετική νομοθεσία. Το Hot Doc επικοινώνησε με τον συνήγορο του διευθυντή, Δημήτρη Μόσιαλο, ο οποίος δήλωσε ότι δεν υπήρξε μετατροπή του κακουργήματος σε πλημμέλημα, ενώ σημείωσε ότι στο βούλευμα του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών Άρτας δεν γίνεται λόγος για παραγραφή, αλλά για μη στοιχειοθέτηση της κατηγορίας. Παράλληλα, χαρακτήρισε την ΕΔΕ παρωδία, δεδομένου ότι «ο διενεργών αυτήν δεν είχε κατασχέσει έγγραφα στοιχεία από τα δύο εκπαιδευτήρια και συνέταξε το πόρισμα βασιζόμενος μόνο σε μαρτυρίες εκπαιδευτικών», ενώ κατήγγειλε πως ο γιος του φοιτούσε το διάστημα κατά το οποίο σημειώθηκαν οι παρανομίες σε ένα από τα δύο ιδιωτικά εκπαιδευτήρια.

Αγοράζοντας την εκπαίδευση

Η υπόθεση των εκπαιδευτηρίων της Άρτας δεν είναι το μοναδικό παράδειγμα διαφθοράς στον χώρο της εκπαίδευσης. Το 2009, λίγα χρόνια μετά το σκάνδαλο των πλαστών πτυχίων, είδε το φως της δημοσιότητας μια υπόθεση διαρροής θεμάτων στις εξετάσεις του Διεθνούς Απολυτηρίου, του λεγόμενου International Baccalaureate (IB). Πρόκειται για πρόγραμμα το οποίο δημιούργησε η ελβετική οργάνωση IBO (International Baccalaureate Organization) και εφαρμόζεται σε περισσότερα από 2.000 σχολεία 146 χωρών, δίνοντας τη δυνατότητα σε μαθητές να αποκτήσουν απολυτήριο ισότιμο του απολυτηρίου κάθε κράτους, το οποίο τους δίνει την ευκαιρία να σπουδάσουν σε πανεπιστήμιο του εξωτερικού. Στη χώρα μας τη δυνατότητα αυτή προσφέρουν 14 ιδιωτικά Λύκεια, δώδεκα στην Αθήνα και δύο στη Θεσσαλονίκη, ενώ για να παρακολουθήσει ένας μαθητής το πρόγραμμα θα πρέπει η οικογένειά του να καταβάλει ετησίως και για διάστημα τουλάχιστον δύο ετών, περίπου 12.000 ευρώ.

Η προσφυγή του γενικού επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης Λέανδρου
Ρακιντζή στο ΣτΕ για ακύρωση της απόφασης του Δευτεροβάθμιου
Πειθαρχικού Συμβουλίου Ηπείρου.

Το νέο σκάνδαλο ξέσπασε όταν μαθητής συνελήφθη, ημέρα εξετάσεων να έχει στην τσάντα του θέματα τα οποία ακόμη δεν είχαν μοιραστεί στους εξεταζόμενους. Την υπόθεση ανέδειξε η ΟΙΕΛΕ και οι έρευνες που ακολούθησαν των καταγγελιών αποκάλυψαν ότι το φαινόμενο της διαρροής των θεμάτων κάθε άλλο παρά μεμονωμένο ήταν. Άλλωστε, όπως αποδείχθηκε, στην υπόθεση εμπλέκονταν μαθητές τριών ιδιωτικών Λυκείων. Του Λυκείου Ζηρίδη, του Κολλεγίου Αθηνών και του Λυκείου Μωραϊτη, ενώ οι διαρροές αφορούσαν τις σχολικές περιόδους 2007-2008 και 2008-2009. Βασικός υπεύθυνος και πρωτεργάτης των διαρροών φαίνεται πως ήταν ο πρώην διευθυντής του προγράμματος ΙΒ στο Λύκειο Ζηρίδη, Κωνσταντίνος Μήτσιου, ο οποίος σήμερα δραστηριοποιείται στον χώρο της επεξεργασίας μεταλλευμάτων. Σύμφωνα με την ΟΙΕΛΕ, ο Μήτσιου, ως υπεύθυνος του προγράμματος ΙΒ, αρχικά στο Κολέγιο Αθηνών και αργότερα στο Λύκειο Ζηρίδη, είναι ο άνθρωπος ο οποίος, σε συνεργασία με μεγάλο φροντιστήριο που βρίσκεται στην περιοχή των Αμπελοκήπων στην Αθήνα και δεδομένου ότι είχε πρόσβαση στον Οργανισμό, διέρρεε τα θέματα με αντάλλαγμα αδρά αμοιβή, η οποία άγγιζε ακόμη και τις 60.000 ευρώ. Ο Κωνσταντίνος Μήτσιου, με τον οποίο επικοινώνησε το Hot Doc, είπε ότι την επίμαχη περίοδο δεν βρισκόταν στην Ελλάδα αλλά στην Ελβετία, όπου παρακολουθούσε μαθήματα στο πλαίσιο του μεταπτυχιακού προγράμματος ΜΒΑ.

Έτσι στήθηκε η επιχείρηση

Εννέα μαθητές, όλοι γόνοι οικονομικά ισχυρών οικογενειών, εμπλέκονται στην υπόθεση διαρροής των θεμάτων του ΙΒ. Αυτοί κατάφερναν με την ανάλογη αμοιβή να παίρνουν τα θέματα των εξετάσεων και να αποκτήσουν σαφές προβάδισμα έναντι των υπόλοιπων μαθητών. Η διαδικασία ήταν απλή. Ο Κωνσταντίνος Μήτσιου, ως επικεφαλής του προγράμματος ΙΒ στο Λύκειο Ζηρίδη, λάμβανε τα θέματα περίπου τέσσερις εβδομάδες πριν από τις εξετάσεις σε κλειστούς φακέλους, οι οποίοι, σύμφωνα με τον κανονισμό της ΙΒΟ, θα ανοίγονταν την ημέρα των εξετάσεων μπροστά στους μαθητές. Σε συνεργασία με τον ιδιοκτήτη του φροντιστηρίου στους Αμπελόκηπους, Δημήτρη Κάπο, και τον συνταξιούχο γιατρό πατέρα του, Χρήστο Μήτσιου, τα πωλούσαν στους ενδιαφερόμενους μαθητές έναντι αμοιβής, η οποία κυμαινόταν από 10.000 μέχρι 60.000 ευρώ, ανάλογα με τον αριθμό των θεμάτων των εξεταζόμενων μαθημάτων τα οποία πωλούσαν. Η συναλλαγή γινόταν συνήθως στο ιδιωτικό ιατρείο του συνταξιούχου Χρήστου Μήτσιου, τον οποίο επισκέπτονταν οι ενδιαφερόμενοι μαθητές υπό το πρόσχημα ιατρικής επίσκεψης. Εκεί του παρέδιδαν φάκελο με το προσυμφωνημένο ποσό και ως αντάλλαγμα έπαιρναν τα θέματα των εξεταζόμενων μαθημάτων. Ο ρόλος του τρίτου συνεργού δεν είναι ξεκάθαρος, ωστόσο από τη σχετική δικογραφία που έχει συνταχθεί από την Εισαγγελία Πρωτοδικών Αθηνών προκύπτει ότι «ο τρίτος κατηγορούμενος (σ.σ. Δημήτρης Κάπος), ως ιδιοκτήτης φροντιστηρίου, παρείχε συνδρομή στον πρώτο κατηγορούμενο (σ.σ. Κωνσταντίνος Μήτσιου) στην αγοραπωλησία των θεμάτων».

Το βούλευμα του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών Άρτας, σύμφωνα
με το οποίο τα αδικήματα των εμπλεκομένων παραγράφονται.

Σύμφωνα με το κατηγορητήριο, οι γονείς τριών μαθητών «κατέβαλαν τον Μάιο του 2009 στον καθηγητή Κωνσταντίνο Μήτσιου του Χρήστου το ποσό των 22.000 ευρώ, για την αγορά των θεμάτων στα μαθήματα της Ιστορίας (History), της Οικολογίας (Environmental Systems) και των Οικονομικών (Economics)», ενώ οι γονείς άλλων μαθητών «κατέβαλαν το ίδιο ποσό για την αγορά των θεμάτων στα μαθήματα των Νέων Ελληνικών (Modern Greek) και των Οικονομικών (Economics)». Τον Μάιο της προηγούμενης χρονιάς, οπότε και ξεκίνησε να εκτυλίσσεται το σκάνδαλο ΙΒ και όπως επίσης προκύπτει από το κατηγορητήριο, «οι κατηγορούμενοι Ι.Δ. και Δ.Δ. κατέβαλαν στον καθηγητή Κωνσταντίνο Μήτσιου το ποσό των 10.000 ευρώ για την αγορά των θεμάτων στο μάθημα των Οικονομικών (Economics). Οι κατηγορούμενοι Ε.Τ. και Θ.Τ. κατέβαλαν στον καθηγητή χρηματικό ποσό 50.000 ευρώ περίπου για την αγορά σχεδόν του συνόλου των θεμάτων των έξι μαθημάτων για την απόκτηση του ΙΒ, πλην του μαθήματος των Μαθηματικών (Math).

Απόσπασμα από το κατηγορητήριο για το σκάνδαλο
των διαρροών στις εξετάσεις του IB.

Οι κατηγορούμενοι Λ.Τ. και Τ.Τ. κατέβαλαν στον καθηγητή το ποσό των 5.000 ευρώ για την αγορά θεμάτων. Οι κατηγορούμενοι Χ.Β. και Λ.Β. κατέβαλαν στον καθηγητή το ποσό των 20.000 για την αγορά των θεμάτων στο μάθημα των Νέων Ελληνικών (Modern Greek) και της Ψυχολογίας (Psychology). Οι κατηγορούμενοι Δ.Α. και Τ.Α. κατέβαλαν στον καθηγητή το ποσό των 10.000 ευρώ για την αγορά των θεμάτων στο μάθημα των Οικονομικών (Economics), ενώ οι κατηγορούμενοι Χ.Π. και Κ.Π. κατέβαλαν το ποσό των 10.000 ευρώ για την αγορά των θεμάτων στο μάθημα των Μαθηματικών (Math)». Μεταξύ των κατηγορουμένων είναι μεγαλοεπιχειρηματίες και εφοπλιστές, ένας από τους οποίους έχει κατηγορηθεί στο παρελθόν για συμμετοχή σε διεθνή σπείρα εμπορίας ναρκωτικών, η οποία φερόταν να συνεργάζεται με κολομβιανό βαρόνο της κοκαΐνης, ενώ σύμφωνα με πληροφορίες υπήρχαν καταγγελίες για ακόμη τρία πρόσωπα, δύο πολιτικούς και έναν επιχειρηματία, ο οποίος δραστηριοποιείται στον χώρο της πώλησης κοσμημάτων, οι οποίες δεν στοιχειοθετήθηκαν.

Το ρεπορτάζ δημοσιεύθηκε στο HOT DOC #29 τον Μάιο του 2013

Extra Hot άρθρο

Ο Γκρέγκ Πάλαστ είναι δημοσιογράφος (Guardian, BBC, Vice), οικονομολόγος, και συγγραφέας (The Best Democracy Money Can Buy, Armed Madhouse, Vultures’ Picni, Billionaires and Ballot Bandits: How to Steal an Election in 9 Easy Steps). Στην μακρόχρονη καριέρα του, έχει ξεσκεπάσει, μεταξύ άλλων, τον τρόπο με τον οποίο το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, η Παγκόσμια Τράπεζα, και οι μεγάλοι οικονομικοί οίκοι έχουν καταστρέψει τις οικονομίες δεκάδων χωρών, και το μεγάλο σκάνδαλο των Αμερικανικών εκλογών του 2000, όπου αφαιρέθηκε παράνομα το δικαίωμα ψήφου από δεκάδες χιλιάδες Aφροαμερικανούς στην πολιτεία της Φλόριντα. Πρόσφατα μίλησε στην ραδιοφωνική εκπομπή “Διάλογος Radio” για την Ελλάδα, τα μέτρα λιτότητας, την πρόσφατη συνέντευξη που πήρε από τον Θεόδωρο Πάγκαλο, και την προγραμματισμένη επίσκεψή του στην χώρα μας τον Σεπτέμβριο.

Τον τελευταίο καιρό, ακούμε πως η Ελλάδα έχει γυρίσει σελίδα και πως πλέον βρίσκεται σε αναπτυξιακή τροχιά, εξαιτίας των μέτρων λιτότητας που λέγεται ότι έχουν αρχίσει να αποδίδουν…

Αυτές είναι μαλακίες. Η Ελλάδα δεν βγαίνει από την κρίση. Η Ελλάδα πεθαίνει, και μία από τις αιτίες είναι τα μέτρα λιτότητας. Η λιτότητα και το Ευρώ έχουν καταστρέψει την Ελλάδα. Διαβάστε αυτά που γράφει ο Νομπελίστας οικονομολόγος Πολ Κρούγκμαν. Η εφαρμογή μέτρων λιτότητας εν μέσω οικονομικής ύφεσης σημαίνει καταδίκη σε θάνατο. Έχετε 27% ανεργία. Αν δεν βγείτε από το Ευρώ, αν δεν απαλλαχτείτε από την οικονομική κατοχή της Γερμανίας, θα πεθάνει η Ελλάδα. Θα γίνετε προάστιο της Τουρκίας μέσα σε έξι μήνες αν δεν φύγετε από το Ευρώ και αν δεν σταματήσετε τα μέτρα λιτότητας.

Η περίπτωση της Ελλάδας πώς διαφέρει από τις περιπτώσεις άλλων χωρών από τις οποίες πέρασε το ΔΝΤ;

Δεν διαφέρει, αλλά είναι ακόμα χειρότερη. Έχω συνεργαστεί με τον νομπελίστα οικονομολόγο Τζο Στίγκλιτς, ο οποίος ήταν ο επικεφαλής οικονομολόγος της Παγκόσμιας Τράπεζας. Ο Στίγκλιτς έβλεπε την Παγκόσμια Τράπεζα να καταστρέφει χώρες απαιτώντας από αυτές μαζικές ιδιωτικοποιήσεις. Αποκαλούσε την ιδιωτικοποίηση «μιζοποιήση,» επειδή όταν μιλάμε για ιδιωτικοποιήσεις, μιλάμε για κάποια άτομα που έχουν στενές σχέσεις με τις κυβερνήσεις της Ελλάδας και της Γερμανίας και που αγοράζουν την δημόσια περιουσία για ψίχουλα. Αν πουλήσεις την υπηρεσία ύδρευσης, θα συνεχίζεις να πίνεις νερό, αλλά πλέον θα αναγκάζεσαι να το αγοράζεις. Δεν εξοικονομείς χρήματα, θα πληρώνεις περισσότερα. Εφαρμόζονται στην Ελλάδα οι ίδιες βάρβαρες πρακτικές που δοκιμάστηκαν στην Αργεντινή, στον Ισημερινό και στην Βραζιλία, αλλά με πιο οδυνηρές επιπτώσεις. Όμως, η διαφορά μεταξύ της Αργεντινής και της Ελλάδας είναι ότι οι Έλληνες είναι δειλοί, ενώ οι Αργεντίνοι είναι γενναίοι. Η Ελλάδα είναι συνδεδεμένη με το Γερμανικό Μάρκο, που ονομάζεται Ευρώ, ενώ οι Αργεντίνοι είπαν στο ΔΝΤ να πάει στο διάολο, αποσυνδέθηκαν από το δολάριο, και τώρα η οικονομία τους αναπτύσσεται ραγδαία.

Τον τελευταίο καιρό, η Ελλάδα πιέζεται να ξεπουλήσει βασικές δημόσιες υπηρεσίες όπως αυτές της ηλεκτροδότησης και της ύδρευσης. Υπάρχουν και τα μεταλλεία στις Σκουριές, που έχουν πουληθεί στην Eldorado Gold. Έχοντας παρακολουθήσει ανάλογες περιπτώσεις σε άλλες χώρες, ποιο ήταν το αποτέλεσμα τέτοιων μαζικών ιδιωτικοποιήσεων;

Εξαπατάσαι. Όσον αφορά τα μεταλλεία χρυσού, οι Καναδοί ελέγχουν αυτή την αγορά παγκοσμίως. Εταιρίες όπως η Eldorado και Barrick Gold είναι Καναδέζικες, και η συνήθης πρακτική τους είναι να περιμένουν μέχρι να βρεθεί κάποια χώρα σε πολύ αδύναμη θέση, έτσι ώστε να αναγκαστεί να δώσει το χρυσό της σε εξευτελιστική τιμή. Η Τανζανία πούλησε τα δικά της μεταλλεία στην Barrick για ψίχουλα υπό τις πιέσεις του ΔΝΤ, και η Barrick έχει κερδίσει δισεκατομμύρια από αυτή την «επένδυση». Όταν η Αργεντινή πούλησε την κρατική της πετρελαϊκή εταιρεία σε μια Ισπανική εταιρεία, η Αργεντινή έχασε όλα τα έσοδα της από τα πετρέλαια. Σκεφτείτε το έτσι: αν πουλήσετε την κατοικία σας αύριο, την επόμενη μέρα θα αναγκαστείτε να πληρώσετε υψηλό ενοίκιο σε κάποιον άλλον, και θα συνεχίσετε να χρειάζεστε νερό και ηλεκτρισμό. Αν τα ιδιωτικοποιήσεις αυτά, θα πρέπει μετά να τα αγοράζεις, και θα τα χρυσοπληρώνεις. Οι Αργεντίνοι τουλάχιστον επέβαλαν υψηλή φορολόγηση στην εταιρεία πετρελαίου, καταφέρνοντας ουσιαστικά με αυτό τον τρόπο την επανεθνικοποίηση της. Πρέπει οπωσδήποτε να πείτε «όχι» στις ιδιωτικοποιήσεις, σε αυτό που ο Στίγκλιτς χαρακτήρισε «μιζοποιήση». Ας μην κοροϊδευόμαστε. Κανένας δεν αποκτά μεταλλεία χωρίς να δωροδοκήσει. Έτσι γίνεται, χωρίς καμία αμφιβολία. Δεν ιδιωτικοποιούν, σας κλέβουν το χρυσό! Αν η Ελλάδα κρατήσει το χρυσό της, φύγει από την Ευρωζώνη, και κρατήσει τα δημόσια αγαθά της, θα είναι όπως η Τουρκία σήμερα. Αυτή τη στιγμή, η Τουρκία σας έχει προσπεράσει οικονομικά. Αν όμως η Ελλάδα φύγει από το Ευρώ και κρατήσει την δημόσια περιουσία της, τότε η Τουρκία θα είναι αυτή που θα κινδυνεύει.

Πρόσφατα πήρατε συνέντευξη από τον Θεόδωρο Πάγκαλο. Πώς περιγράφετε την συνάντηση που είχατε μαζί του και τι είπε για όσους διαμαρτύρονται για τα μέτρα λιτότητας;

Ήμουν πρόσφατα στο Καζακστάν για το Eurasia Media Forum και πέτυχα τον Πάγκαλο, και έπρεπε οπωσδήποτε να του πάρω συνέντευξη! Μιλάμε για έναν τύπο που ζυγίζει 150 κιλά, που έχει ένα στομάχι που εξέχει ένα μέτρο μπροστά του όταν περπατάει. Δεν θέλω να κοροϊδεύω τους υπέρβαρους γιατί συνήθως αυτό είναι ένα προσωπικό τους θέμα, αλλά στην περίπτωση του Πάγκαλου δεν είναι, επειδή υπάρχει κόσμος στην Ελλάδα που κυριολεκτικά πεινάει. Και έχουμε τον Πάγκαλο να λέει ότι αν παραπονιέσαι για τα μέτρα λιτότητας, είσαι κομμουνιστής η φασίστας η αναρχικός. Δεν είσαι κομμουνιστής, φασίστας, η αναρχικός, απλά προσπαθείς να ταΐσεις τα παιδιά σου! Παρεμπιπτόντως, πώς μπορεί κανείς να ξεχωρίσει τα δύο μεγάλα σας κόμματα; Ο Παπανδρέου και ο Σαμαράς ήταν συγκάτοικοι όταν σπούδαζαν στην Αμερική, είναι καλοί φίλοι, δεν υπάρχει καμία διαφορά μεταξύ των δύο κομμάτων.
Για μένα, η Ελλάδα είναι τόπος εγκλήματος. Στις δεκαετίες του ’80 και ’90, η Goldman Sachs μαζί με μερικές άλλες τράπεζες είχαν κάνει μια μυστική συμφωνία με τις τότε ελληνικές κυβερνήσεις για να βοηθήσουν στην απόκρυψη του ελληνικού ελλείμματος. Ήταν απάτη, και αυτές οι τράπεζες πήραν αμοιβές ύψους μισού δισεκατομμυρίου δολαρίων για αυτή τη δουλειά. Γιατί να το κάνει αυτό η Ελλάδα; Υπάρχει μόνο ένας λόγος: για να πληροί τις προϋποθέσεις για την ένταξη και την παραμονή της στην Ευρωζώνη. Είπαν ψέματα στις αγορές, στους ομολογιούχους, στον λαό, και πλήρωσαν μισό δισεκατομμύριο στην Goldman Sachs για ποιο λόγο; Για να παραμείνουν στην Ευρωζώνη! Είναι σαν να λες ότι θέλεις να παραμείνεις στο λεπροκομείο! Το Ευρώ είναι ένα τερατώδες δημιούργημα! Πότε θα ξυπνήσει ο κόσμος και πότε θα σταματήσει να λέει «θεέ μου, αν δεν δεχθούμε 25% ανεργία και περισσότερη λιτότητα, θα μας διώξουν από την Ευρωζώνη!» Είναι τρελό! Ο Πάγκαλος λέει ότι «μαζί τα φάγαμε». Όχι. Αυτός είναι χοντρός ενώ άλλοι πεινάνε! Πιστεύω πως πρέπει να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε τους μέσους Έλληνες, οι οποίοι υποφέρουν. Νομίζω πως οι Γερμανοί προσπαθούν να αλλάξουν το όνομα του Ευρώ σε «Πάνζερ». Καταφέρνουν οικονομικά, με την λιτότητα που επιβάλλουν, αυτό που προσπάθησαν να κάνουν με τα άρματα μάχης στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Θα γίνετε Γερμανική αποικία αν δεν φύγετε από το νόμισμα τους.

Η συνέντευξη σας με τον Πάγκαλο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Vice, όπου έχετε εβδομαδιαία στήλη. Υπήρχε κάποια αντίδραση από την πλευρά του;

Ο πρώην πρόεδρος της Ισλανδίας, που έκρυψε το γεγονός ότι ήξερε για την τραπεζική κρίση στην χώρα του, δέχθηκε ποινικές κυρώσεις επειδή είπε ψέματα στον λαό του, και κινδύνεψε με φυλάκιση. Τελικά αθωώθηκε, αλλά τον συνέλαβαν και τον πήγαν στα δικαστήρια. Στην Ελλάδα, ο Πάγκαλος, ο Παπανδρέου, ο Σαμαράς και το σινάφι τους ήξεραν ότι η Goldman Sachs τους βοήθησε να αποκρύψουν το έλλειμμα. Είναι απάτη, και οι Έλληνες είναι τα θύματα. Εγώ πιστεύω πως ο Πάγκαλος ήταν ένας από τους υπεύθυνους αυτής της απάτης, και τον ρώτησα αν, εφόσον ο πρόεδρος της Ισλανδίας διώχθηκε ποινικά, δεν θα έπρεπε ο ίδιος να αντιμετωπίσει ποινικές ευθύνες για την απόκρυψη του ελλείμματος. Η απάντηση του ήταν ότι τηρεί την Ελληνική νομοθεσία, δεν είναι εγκληματίας. Και μπορεί να ισχύει αυτό, δεν γνωρίζω την Ελληνική νομοθεσία. Αλλά τα δύο κόμματα εξακολουθούν να είναι ηθικοί αυτουργοί για τα ψέματα που είπαν και για την τεράστια ζημιά που έχουν κάνει στον Ελληνικό λαό, και πιστεύω πως πρέπει να λογοδοτήσουν. Ήμουν κάποτε ποινικός ανακριτής για το Υπουργείο Δικαιοσύνης των Ηνωμένων Πολιτειών και πιστέψτε με, αν αυτά είχαν γίνει στην Αμερική, θα τους είχαμε βάλει χειροπέδες.

Επεκρίνατε τους Έλληνες επειδή δεν διαδηλώνουν ενάντια στα μέτρα λιτότητας.

Κάτι που χρειάζεστε είναι μια φωνή που θα μιλάει για τον λαό. Νιώθω πολύ συμπάθεια για τους Έλληνες, και όταν λέω ότι οι Έλληνες είναι δειλοί, το λέω επειδή προσπαθώ να τους ενθαρρύνω να συνεχίσουν τον αγώνα τους και να μην τα παρατήσουν. Ο λαός της Τουρκίας που έχει ξεσηκωθεί είναι ένα καλό παράδειγμα για τους Έλληνες. Το ΠΑΣΟΚ και η Νέα Δημοκρατία δεν διαφέρουν καθόλου μεταξύ τους και δεν υπερασπίζονται τον Ελληνικό λαό ενάντια στα μέτρα λιτότητας που τιμωρούν τον κόσμο για χάρη των τραπεζών και των Γερμανών. Κανένας δεν αντιστέκεται στο Ευρώ. Είχατε ένα κόμμα, τον ΣΥΡΙΖΑ, που υπέκυψε εντελώς. Στην Βραζιλία, το Κόμμα των Εργατών, υπό την ηγεσία του Λούλα, ήταν ένα τρίτο κόμμα που είπε όχι στο ΔΝΤ και στην Παγκόσμια Τράπεζα, όχι στην λιτότητα, και είχε επιτυχία. Τέτοια κόμματα είχαν μεγάλες επιτυχίες στην Βραζιλία, στην Αργεντινή, στο Περού, στην Βολιβία, στην Βενεζουέλα, στην Νικαράγουα, και οι οικονομίες αυτών των χωρών, όπου τα μικρά κόμματα μίλησαν, απέκτησαν την υποστήριξη του λαού και κέρδισαν, έχουν εξαιρετικά καλές επιδόσεις.
Πιστέψτε με, δεν θέλετε να είσαστε στην Ευρωζώνη! Γνώριζα προσωπικά τον Μπομπ Μαντέλ, τον δημιουργό της Ευρωζώνης. Η Ευρωζώνη δεν δημιουργήθηκε για να υπάρξει μια τελωνειακή ένωση. Δημιουργήθηκε για να καταργηθεί το κράτος πρόνοιας. Αν δεν φύγετε από το Ευρώ, θα είναι ταφόπλακα για την χώρα σας. Το Ευρώ είναι το τέταρτο ράιχ, είναι επικίνδυνο και δηλητηριώδες, και πρέπει να αποχωρήσετε από αυτό. Γιατί συναινούν οι Έλληνες στην καταστροφή τους; Είναι τρελό! Καταλαβαίνω την κούραση και την απογοήτευση και ότι μερικοί άνθρωποι κυριολεκτικά πεινάνε και αισθάνονται αβοήθητοι και απελπισμένοι. Αλλά τότε είναι που πρέπει να ενεργήσετε. Δεν πρέπει να τα παρατήσετε.

Η συνέντευξη δημοσιεύθηκε στο HOT DOC #32, τον Ιούλιο του 2013

Extra Hot άρθρο

Η συγκλονιστική ιστορία των 16 που επέζησαν επί 72 ημέρες τρώγοντας τα σώματα των νεκρών φίλων τους, μετά την αεροπορική συντριβή στις Άνδεις. Ή αλλιώς, το κομμάτι της δικής μας ιστορίας, που δεν ξέρουμε. Γι’ αυτούς που πιστεύουν πως ο άνθρωπος είναι ένα λογικό ον, που σκέφτεται, δημιουργεί, οδηγεί αυτοκίνητο, ακούει μουσική, φροντίζει για τον ευδαιμονισμό του ή παρεκτρέπεται έστω, λόγω ιστορικών και προσωπικών συγκυριών –και όλα αυτά νομοτελειακά– υπάρχει η ιστορία 16 ανθρώπων. Είναι οι επιζήσαντες.

Το 1972, επέζησαν από την πτώση του αεροπλάνου τους στις Άνδεις και στη συνέχεια επί 72 μέρες στο απέραντο χιόνι. Χωρίς τρόφιμα ή νερό. Αναγκάστηκαν να καταναλώσουν τα πτώματα των νεκρών τους φίλων. Η ιστορία τους λοιπόν αποδεικνύει πως ο άνθρωπος είναι πραγματικά μια πολιτισμένη οντότητα, αν έχει εξασφαλίσει ένα βασικό πράγμα: την επιβίωση. Διαφορετικά, είναι ένα ζώο που κάνει τα πάντα γι’ αυτήν. Για όσους ήδη μορφάζουν διαβάζοντας αυτές τις γραμμές, τους παραθέτω τα λόγια του πρωταγωνιστή αυτής της ιστορίας, του Νάντο Παράδο, που με στοιχειώνουν από τότε που τον γνώρισα: «Να ξέρεις φίλε μου πως εσύ, όπως και εγώ, όπως και αυτοί που θα διαβάσουν τις γραμμές που θα γράψεις, όσο και αν θέλουν να κάνουν το αντίθετο, θα κάνουν ακριβώς το ίδιο. Δεν έχει σημασία πόσο τραγικό φαίνεται. Είναι απλώς επιβίωση. Ξέρω. Εσύ όχι…»

Στις 22 Δεκεμβρίου του 1972 ήμουν 6 χρόνων. Πολύ μικρός για να θυμάμαι πράγματα και, πολύ περισσότερο, για να τα συνδέω λογικά μεταξύ τους. Είμαι σίγουρος όμως πως θυμάμαι τη μητέρα μου, ένα βράδυ Χριστουγέννων, την ώρα των ειδήσεων, να σταυροκοπιέται και να αναφωνεί «Χριστός και Απόστολος, αμαρτία, μεγάλη αμαρτία χρονιάρες μέρες». Την εποχή εκείνη, την ταραγμένη δεκαετία του ’70, υπήρχαν πολλές «αμαρτίες» για τις οποίες θα μπορούσε να σταυροκοπιέται μια γυναίκα σε ένα ελληνικό χωριό, αλλά είμαι σίγουρος πως η συγκεκριμένη αμαρτία ήταν αυτή για την οποία ταξίδευα δεκαετίες μετά ως την Ουρουγουάη. Για να βρω τους «αμαρτωλούς» που εκείνο το βράδυ του ’72, μετά το θαύμα της επιβίωσης, έπεφταν στην κόλαση της παγκόσμιας κατακραυγής.

Φτάνοντας στο Μοντεβιδέο, πίστευα πως ήξερα όλες τις λεπτομέρειες από την υπόθεση που είχε συγκλονίσει τότε την υφήλιο. Είχα δει επίσης την ταινία «Οι Επιζήσαντες», που είχε μάλιστα γίνει με τη βοήθεια όσων επέζησαν από το αεροπορικό δυστύχημα στις Άνδεις. Ήξερα λοιπόν. Αλλά δεν ήταν τίποτα άλλο από ξερές καταγραφές, γεμάτες από δυσκολίες, ηρωικές πράξεις και την αποτρόπαια πράξη της κατανάλωσης ανθρώπινου κρέατος. Στην πραγματικότητα δεν ήξερα.

Ο Νάντο Παράδο είναι ένας ψηλός, εντυπωσιακός και σίγουρα πλούσιος άντρας. Παραγωγός της τηλεόρασης και του κινηματογράφου, οδηγεί μια κόκκινη Φεράρι, απαντά συνεχώς στα τηλέφωνα και γελά έντονα. Όταν τον συναντάς είναι εύκολο να στοιχηματίσεις πως πρόκειται για κάποιον καλοαναθρεμένο αστό, που δεν έχει συναντήσει καμιά δυσκολία στη ζωή του. Άνετη ζωή, όμορφη γυναίκα, γρήγορο αυτοκίνητο. Κι όμως ο Νάντο έρχεται από την πιο σκληρή ιστορία της σύγχρονης Ιστορίας. Περπάτησε από το χιόνι των Άνδεων ως τη σωτηρία και στη συνέχεια ως τη σύγχρονη Ουρουγουάη, στην οποία κυριάρχησε με το ίδιο πείσμα της σωτηρίας. Ο Νάντο δεν είναι η μοναδική περίπτωση πετυχημένου, απ’ αυτούς που επέζησαν στις Άνδεις. Η πλειονότητα από τους 16 είναι άνθρωποι με θέση στην κοινωνία του Μοντεβιδέο και με μια ενεργή σχέση με τη ζωή. Σίγουρα η καταγωγή τους από πλούσιες οικογένειες της Ουρουγουάης έπαιξε ρόλο. Άλλωστε ήταν τα παιδιά ενός ιδιωτικού σχολείου που πήγαιναν αεροπορικώς να παίξουν ράγκμπι στη Χιλή. Το εφόδιο όμως ζωής του Νάντο και των φίλων του είναι πως γνωρίζουν καλά ποια είναι η φύση του ανθρώπου. Φωτίζοντάς την, απ’ αυτό το σκοτεινό κομμάτι της εμπειρίας τους.

«Ξεκινήσαμε στις 12 Φεβρουαρίου του 1972. Ήμασταν μια ομάδα ράγκμπι του καθολικού σχολείου Ολντ Κρίστιανς. Θα παίζαμε στο Σαντιάγκο της Χιλής. Επιβιβαστήκαμε στο αεροπλάνο μαζί με φίλους και συγγενείς. Συνολικά 45 άτομα. Αφού απογειωθήκαμε, υπήρξε απαγόρευση να πετάξουμε πάνω από τις Άνδεις λόγω κακοκαιρίας. Έτσι προσγειωθήκαμε στη Μεντόζα και περιμέναμε μια μέρα μέχρι να κοπάσει η κακοκαιρία. Απογειωθήκαμε την άλλη μέρα. Αυτό που θυμάμαι από την πρόσκρουση του αεροπλάνου είναι το αεροπλάνο να σέρνεται με την κοιλιά. Έναν άσχημο μεταλλικό θόρυβο και ξαφνικά το αεροπλάνο να ανοίγει πάνω από μένα. Άνοιξε γρήγορα, σαν ένα κομμάτι χαρτί, και μετά όλα έγιναν σκοτάδι για μένα». Ο Παράδο έπεσε σε κώμα τρεις μέρες. Ευτυχώς ίσως γι’ αυτόν, δεν θυμάται πολλά πράγματα. Τα κατάλαβε ή τα έμαθε αργότερα. Η πτώση του αεροπλάνου απ’ ό,τι φαίνεται οφείλεται σε λάθος του πιλότου. Χάνοντας τον προσανατολισμό του, πίστεψε πως έχει περάσει τις Άνδεις και ζήτησε άδεια καθόδου δίνοντας λάθος στίγμα. Ο πύργος ελέγχου τού έδωσε. Λίγο μετά το αεροπλάνο βρέθηκε μπροστά στην κορυφή των Άνδεων. Ο πιλότος προσπάθησε να το σηκώσει, αλλά κατάφερε απλώς να κάνει πιο ομαλή την πρόσκρουση. Το λάθος του πιλότου ήταν μοιραίο και για τη συνέχεια. Ο πύργος ελέγχου, έχοντας λάθος στίγμα, προσανατόλισε τις έρευνες για επιζήσαντες σε άλλο σημείο, χωρίς αποτέλεσμα. Ο πιλότος επέζησε μερικές ώρες μετά την πρόσκρουση. Όταν τον ρώτησαν οι επιζήσαντες πού βρίσκονται, αυτός απάντησε πως έχουν περάσει την κορυφή. Έτσι, ενώ ίσως θα μπορούσαν να περπατήσουν προς την μεριά της Αργεντινής για να σωθούν, πίστεψαν πως η σωτηρία είναι από την άλλη πλευρά, από τη Χιλή.

Ένας Θεός, όπως εσύ

Ο Ρομπέρτο Κανέσα είναι η δεύτερη ηρωική μορφή της ιστορίας. Μαζί με τον Παράδο, και αφού είχαν μείνει επί 62 μέρες σε υψόμετρο 4.500 μέτρων με θερμοκρασίες που ξεπερνούσαν τους -50 βαθμούς Κελσίου, αποφάσισαν να διασχίσουν τις Άνδεις για να φέρουν βοήθεια. Ο Κανέσα ήταν τότε φοιτητής ιατρικής. Σήμερα είναι από τους πιο γνωστούς γιατρούς στην Ουρουγουάη. Διεκδίκησε μάλιστα ανεπιτυχώς να γίνει Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Σήμερα γελώντας λέει πως και αυτή του η απόπειρα ήταν το ίδιο διδακτική με την πτώση στις Άνδεις. Ο Κανέσα είναι μια πιο συγκρατημένη εκδοχή του Παράδο. Ο συνδυασμός αυτός των δύο αντρών ίσως ήταν ο λόγος της σωτηρίας. Μιλάει για τις Άνδεις με την ίδια ψυχραιμία που έχει ο Παράδο: «Ήμασταν μικρά παιδιά που κάναμε πλάκα τότε στο αεροπλάνο. Κάποια στιγμή, ενώ πετούσαμε, κάποιος παρατήρησε πως ήμασταν πολύ κοντά στα βράχια και με σκούντηξε με τον αγκώνα. Κοίταξα από το παράθυρο και είδα πως το φτερό ήταν 20 εκατοστά από τα βράχια. Τα άσπρα και μαύρα βουνά πέταγαν πολύ γρήγορα δίπλα μας. Ο πιλότος προφανώς είδε το βουνό και προσπάθησε να πάρει ύψος. Μετά ένας συγκλονιστικός θόρυβος και το χάος».

Το αεροπλάνο σύρθηκε πάνω στα βράχια και έσπασε στα δύο. Από τους 45 επιβάτες, σκοτώθηκαν οι 10. Σε λίγες μέρες, άλλοι έξι τραυματίες είχαν πεθάνει. Ανάμεσα στους νεκρούς ήταν και η μητέρα και η αδελφή του Παράδο. Ανάμεσα στο θαύμα της επιβίωσης και την απειλή του θανάτου, διακρινόταν μόνο ένα μικρό περιθώριο. Η ελπίδα πως τα σωστικά συνεργεία θα τους έσωζαν. Ο Ντάνιελ Στράους, ένας από τους επιζήσαντες, ιδιοκτήτης σήμερα μιας μεγάλης εταιρίας κομπιούτερ, ήταν όπως όλοι σίγουρος για αυτό. Παρότι πολλοί ήταν νεκροί γύρω του, θεωρούσε βέβαιο πως αυτός θα ζήσει.

«Μείναμε στο βουνό όπως είμαι τώρα, στη μέση του χιονιού. Ήταν η πρώτη φορά που έβλεπα χιόνι στη ζωή μου, και το πρώτο απόγευμα πέρασε γρήγορα γιατί προσπαθούσαμε να βγάλουμε τραυματίες. Το ζήτημα ήταν να περιμένουμε την άφιξη των αεροπλάνων που ερχόταν να μας αναζητήσουν. Πέρασε από πάνω μας ένα αεροπλάνο. Εμείς δεν γνωρίζαμε τι είναι βουνό, πως όταν ένα αεροπλάνο πετάει χαμηλά πάνω από το βουνό δημιουργείται ανατάραξη και το αεροπλάνο κουνιέται. Πολλοί είπαν λοιπόν να, το αεροπλάνο κινήθηκε, μας είδανε. Και άρχισε η ελπίδα πως έρχονται να μας αναζητήσουν».

Η ψεύτικη εντύπωση πως τους είχαν δει, τους έκανε να καταναλώσουν ό,τι προμήθειες είχαν σε τρόφιμα. Μετά από δέκα μέρες, ο Εντουάρντο Στράουτς, φημισμένος αρχιτέκτονας σήμερα, άκουσε σε ένα μικρό ραδιοφωνάκι που είχαν στο αεροπλάνο το μοιραίο. «Έψαχνα κάποιον σταθμό εναγωνίως για να ακούσω ότι μας είχαν εντοπίσει και άκουσα αυτό που δεν ήθελα. Είπαν στις ειδήσεις πως οι έρευνες είχαν σταματήσει. Αισθανθήκαμε μόνοι. Δεν είχαμε καν να φάμε. Μόνο βγάζαμε το αλουμίνιο από τα καθίσματα και βάζαμε πάνω του χιόνι για να λιώσει να πιούμε νερό. Αφόρητο κρύο και πείνα». Ο Αντόνιο Βιζιντίν, όταν μιλά για τις ώρες του «μισού θανάτου» στις Άνδεις, είναι πολύ περιγραφικός: «Μετά από μερικές μέρες, αρχίζεις να μην αισθάνεσαι το κρύο. Και μετά από κάποιες μέρες, η πείνα δεν είναι τόσο επώδυνη. Είναι επώδυνη η δίψα, αλλά όχι η πείνα. Η πείνα είναι περισσότερο νοητική, παρά σωματική. Συνηθίζεις να πεινάς και να μην τρως. Υπάρχει επίσης διαφορά μεταξύ φυσικών και πνευματικών πόνων. Η απουσία, αυτό που αισθάνεσαι όταν σου λείπουν οι δικοί σου. Όταν το αισθανθείς αυτό έντονα, είναι μεγαλύτερο από τη φυσική εξάντληση. Να μην μπορείς να πεις μαμά είμαι ζωντανός. Είμαι με τον Μαρκ. Και εμείς σκεφτόμασταν ποιο είναι το πιο πιθανό που μπορεί να σκεφτεί κανείς για ένα αεροπλάνο που πέφτει στις Άνδεις».

Ο Νάντο Παράδο περιγράφει την αίσθηση εκείνη μετά τη συνειδητοποίηση πως όλοι τούς είχαν εγκαταλείψει ως προσμονή σφαγής. «Γίναμε πιο πολύ ζώα. Κανένας δεν ψάχνει για σένα. Κρυώνεις, πεινάς, διψάς και περιμένεις σαν γελάδα την ώρα της σφαγής. Σαν αγελάδα». Τα παιδιά από το καθολικό σχολείο του Μοντεβιδέο έγιναν ξαφνικά οι μελλοθάνατοι. Μόνοι με έναν περίεργο Θεό, όπως λέει ο Κανέσα: «Όταν αντιμετωπίζεις τα όριά σου, όταν λες θα πεθάνω την επόμενη ώρα, την επόμενη μέρα, τότε αντιλαμβάνεσαι πως τα όριά σου φτάνουν πιο μακριά απ’ όσο νομίζεις. Και σε αυτή τη διαφορετική κοινωνία που ξαφνικά ζεις με την πολύ απελπισία, μια τεράστια εικόνα του Θεού εμφανίζεται μπροστά στα μάτια σου. Και δεν είναι ο Θεός που σε κοιτάει και λέει δεν συμπεριφέρεσαι καλά, είσαι κακός άνθρωπος. Δεν είναι ο Θεός με γενειάδα. Είναι ένας Θεός όπως εσύ. Και εσύ λες αδερφέ βοήθα με. Αυτός είναι ο Θεός που φτιάξαμε στις Άνδεις. Ένας Θεός που είναι όπως ο εαυτός σου, ένας Θεός ιδιοκτήτης των πάντων, του χιονιού των βουνών. Αυτός είναι ο Θεός που φτιάξαμε στις Άνδεις».

Δεν υπήρχαν πτώματα, μόνο πρωτεΐνη

Μοναδικό ενθαρρυντικό στοιχείο για τους επιζήσαντες στις Άνδεις ήταν το ομαδικό πνεύμα. Παίκτες του ράγκμπι όλοι τους, παρά το νεαρό της ηλικίας τους, ήταν αρκετά πειθαρχημένοι. Για τον Βιζιντίν ήταν απ’ τα στοιχεία που τους έσωσαν. «Ξέραμε από το ράγκμπι πως το παιχνίδι τελειώνει όταν σφυρίξει ο διαιτητής. Και εμείς παίζαμε παιχνίδι μέχρι να σφυρίξει. Να πεθάνουμε. Μπαίναμε μέσα στο κομματιασμένο αεροπλάνο να κοιμηθούμε και είχαμε αγκαλιά ένα μπουκάλι νερό που είχαμε πάρει απ’ το λιωμένο χιόνι. Το αγκαλιάζαμε για να μην παγώσει. Είναι απίστευτο πώς συνηθίζεις το κρύο. Η περιφερειακή κυκλοφορία του αίματος κλείνει, τραβιέται προς τα μέσα. Όπως στα ζώα».

Οι σωματικές προσαρμογές δεν ήταν το μοναδικό στοιχείο που τους έκανε να συγκλίνουν προς τη ζωώδη φύση. Ήταν το ίδιο το ένστικτο της επιβίωσης. Δεν έχω καταλάβει ακόμη αν πρόκειται για μια συμφωνία μεταξύ όσων επέζησαν από τις Άνδεις να μην αποκαλύψουν σε ποιον ανήκε η πρόταση, προκειμένου να επιβιώσουν, να φάνε τα σώματα των νεκρών φίλων τους. Όλοι όμως όταν μιλούν για το θέμα παραδέχονται πως, μετά την τέταρτη ημέρα, αυτή η ιδέα γεννήθηκε σε όλους. Ο Κανέσα, ως φοιτητής ιατρικής και γνώστης της φυσιολογίας του ανθρώπου, ίσως ήταν αυτός που παρείχε τις γνώσεις του ως ένα επιστημονικό άλλοθι: «Είπαμε να φάμε το δέρμα από τις βαλίτσες, αλλά οι βαλίτσες ήταν από πλαστικό. Και τότε θυμήθηκα πως είχα διαβάσει μια ιστορία για κάποιον εξερευνητή που χάθηκε στον Αμαζόνιο και όταν τη διάβαζα έλεγα στην κοπελιά μου τη Λάουρα «εγώ αν είχα χαθεί θα έτρωγα τα πτώματα για να επιβιώσω». Ως φοιτητής ιατρικής ήξερα πως το ανθρώπινο κρέας έχει πρωτεΐνες, λίπος, γλυκογόνα και άμυλο. Μελετούσα τον μεταβολισμό. Ήξερα πως με αυτή τη διατροφή μπορούσαμε να επιβιώσουμε. Τεχνικά ήταν σωστό, αλλά έπρεπε να βρω κάτι στο μυαλό μου για να φτάσω σε αυτό το βήμα. Και το βρήκα. Είπα Κανέσα, αν ήσουν εσύ νεκρός, δεν θα ήθελες να σε φάνε οι φίλοι σου για να σωθούν;»

Όσοι από τους επιζήσαντες μιλούν για την απόφασή τους εκείνη, μιλούν σαν να πρόκειται για μια εντελώς φυσιολογική κατάσταση. Και έτσι είναι. Όπως λέει ο Παράδο, «θα το έκανες φίλε μου, να είσαι σίγουρος. Ούτε εγώ είχα σκοπό να το κάνω. Ένα βράδυ ήμουνα ξαπλωμένος στο πάτωμα, εντελώς σκοτάδι, δεν υπήρχε φως, και μπορούσα να αισθανθώ το πρόσωπο του Φίτο. Ήταν 17 χρονών. Με βλέπετε τώρα, τότε ήμουνα 20 χρόνων. Ήταν 17 και ένιωθα την ανάσα του εδώ και τον ρώτησα, είσαι ξύπνος Καρλίτο; Είπε ναι, τι θέλεις; Πεινάω, είπα. Και; Θα πεθάνουμε, πρέπει να φάμε κάτι, και μου είπε σκέφτομαι το ίδιο πράγμα που σκέφτεσαι και εσύ. Ίσως πρέπει να φάμε τον πιλότο, που έφταιγε για το δυστύχημα για να φύγουμε από εδώ». Ο Φίτο επιβεβαιώνει πως έτσι έγιναν τα πράγματα: «Κοιμόμουν το βράδυ με τον Ντάνιελ. Του λέω Ντάνιελ θα σου πω ένα μυστικό. Νομίζω πως πρέπει να φάμε τα πτώματα, γιατί δεν πρόκειται να βγούμε ζωντανοί. Περίμενα να ακούσω να με λέει κτήνος. Και αντί γι’ αυτό ακούω να λέει, κι εγώ σκέφτομαι το ίδιο. Τη νύχτα της τέταρτης μέρας αρχίσαμε να σκεφτόμαστε ότι έπρεπε να πάρουμε την απόφαση. Να φάμε τους νεκρούς. Οι μισοί πίστευαν πως αυτό ήταν παράλογο, ότι ήμασταν ιερόσυλοι που σκεφτόμασταν κάτι τέτοιο. Οι άλλο μισοί πίστευαν πως πράγματι ήταν μια σωστή επιλογή. Μετά από μερικές μέρες, ήρθαν μαζί μου ο Κανέσα και ο Ζερμπίνο, πήρα ένα κομμάτι γυαλί και κόψαμε το πρώτο πτώμα. Έτυχε σε μένα να το κάνω. Δεν αισθάνθηκα πως το έκανα εγώ, αλλά πως ήταν δίπλα μου ο Κανέσα και τα ξαδέλφια μου και το μισό αεροπλάνο που μου έλεγε πρέπει να το κάνουμε. Από τη στιγμή που παίρνεις την απόφαση, ξεπερνάς την απόφαση. Τα υπόλοιπα γίνονται χωρίς καμιά τύψη. Ήταν αυτό που έπρεπε να κάνω».

Απέναντι στους σκληρούς κανόνες που επέβαλε η φύση, οι άνθρωποι κατα πατούσαν τους δικούς τους. Τους αντικαθιστούσαν με άλλους, πρωτόγονους. Κανόνες δεν μπορούν να υπάρξουν αν δεν υπάρχουν άνθρωποι. Τα ξαδέλφια Ντάνιελ και Εντουάρντο Στράουτς εί χαν αναλάβει την τήρηση αυτών των κανόνων που λέγονταν τεμαχισμός και διανομή των πτωμάτων. Ο Εντουάρντο Στράουτς θυμάται καθαρά τη στιγμή που κατάπιε το πρώτο κομμάτι ανθρώπινου κρέατος. Την θυμάται χωρίς να καταπίνει τα λόγια του: «Ο Φίτο μου πρόσφερε ένα κομμάτι κρέας. Μικρό, πολύ μικρό στην αρχή. Άρχισα να τρώω αργά».

Για κάποιον που ζει στην ασφάλεια του σπιτιού του, ο Παράδο ίσως ακούγεται κυνικός, όταν λέει πως το να φάνε τα πτώματα των φίλων τους ήταν πιο εύκολο απ’ το να πεινάνε και να κρυώνουν. Αλλά όπως πάλι λέει ο ίδιος «εγώ ξέρω, εσείς όχι».

Θαμμένοι, αλλά ζωντανοί

Μόλις ανέκτησαν τις δυνάμεις τους, πίστεψαν πως, αν κατάφερναν να βρουν το δεύτερο μισό του αεροσκάφους που είχε αποκολληθεί, ίσως μπορούσαν να επικοινωνήσουν μέσω του ασυρμάτου με τον πολιτισμό. Οργάνωσαν έτσι μια αποστολή, που ήταν βέβαια επιτυχής ως προς το να βρουν το αεροπλάνο και τις μπαταρίες. Ο ασύρματος όμως λειτουργούσε με εναλλασσόμενο ρεύμα. Στα 4.500 μέτρα, κρύωναν και περίμεναν να πεθάνουν. Για κάποιους συνέβη. Μια χιονοστιβάδα πλάκωσε το αεροπλάνο. Από τους 29 επιζήσαντες έμειναν 16 ζωντανοί. Η μοναδική γυναίκα που είχε επιζήσει, η Λίλιαν, είναι και αυτή νεκρή. Ο θάνατος έμοιαζε με λύτρωση εκείνη τη στιγμή, αλλά η ζωή μπορούσε ακόμη να επικρατεί, όπως λέει ο Φίτο. «Θάφτηκα στο χιόνι. Τότε ήταν που αισθάνθηκα τον θάνατο κοντά όσο ποτέ. Κάποια στιγμή σκέφθηκα να παραδοθώ. Όταν παραδόθηκα, χαλάρωσε το σώμα μου. Κατουρήθηκα πάνω μου. Και μετά αισθάνθηκα μια γαλήνη για λίγα δευ ερόλεπτα. Και ξαφνικά είπα, δεν είναι η ώρα μου. Δεν ξέρω από πού προήλθε αυτή η δύναμη. Ίσως από τη μητέρα μου που πίστευε πως είμαι ζωντανός. Άκουσα μια φωνή. Ήταν ο Ρόι. Δεν είχε καλυφθεί από το χιόνι. Μπόρεσα να φωνάξω και να βγάλω έξω το ένα μου χέρι. Θα μπορούσα να είχα πεθάνει αν είχα πάρει την απόφαση να πεθάνω. Μπορέσαμε να σώσουμε αρκετούς, αλλά για άλλους ήταν αργά. Δεν ξέρω αν ήταν από φυσικά αίτια ή επειδή είχαν παραδοθεί. Ίσως ορισμένες φορές κάποιος αποφασίζει πότε θα πεθάνει. Κάποια στιγμή, ενώ είμαστε εγκλωβισμένοι, κάποιος ανάβει έναν αναπτήρα για να δούμε. Η φλόγα ανάβει για λίγο, χαμηλώνει και σβήνει. Τότε συνειδητοποιούμε πως πνιγόμαστε εκεί μέσα σαν τα ποντίκια. Τρομαγμένοι, βγάζουμε κάτι σωλήνες αλουμινίου και αρχίσαμε να ανοίγουμε τρύπα στο χιόνι. Ήμασταν καλυμμένοι με χιόνι 2 μέτρα. Τότε άρχισε να κυκλοφορεί καθαρός αέρας. Θα είχαμε πεθάνει χωρίς να το καταλάβουμε από έλλειψη οξυγόνου».

Μετά από 62 μέρες στις Άνδεις, καταδικασμένοι σε θάνατο που ερχόταν με τον ρυθμό που είχε επιλέξει, δύο από τους επιζήσαντες, ο Παράδο και ο Κανέσα, αποφασίζουν να διασχίσουν τα βουνά για να φέρουν βοήθεια, ή απλώς να πεθάνουν πιο γρήγορα. «Έλεγα μέσα μου», λέει ο Παράδο, «είναι 60 χιλιόμετρα. Εκατό χιλιάδες βήματα. Θα τα κάνω». Μαζί με τους δύο δέχεται τελικά να πάει και ο Βιζιντίν. Όταν όμως σκαρφάλωσαν σε αυτό που νόμιζαν κορυφή, πίσω από την οποία απλωνόταν ο πολιτισμένος κόσμος, ανακάλυψαν πως υπήρχαν άλλες κορυφές. Σκέφτηκαν πως ήταν αδύνατο να φτάσουν και οι τρεις στον προορισμό, γιατί δεν θα έφταναν οι προμήθειες σε τροφή. Ο Βιζιντίν γύρισε πίσω, χρησιμοποιώντας το πίσω μέρος ενός καθίσματος αεροπλάνου ως μεγάλο σκι. «Ανέβαινα τρεις μέρες τα βουνά και επέστρεψα κάνοντας τσουλήθρα σε μία ώρα» λέει και γελάει. Το μοναδικό σημείο της ιστορίας όπου γελάει.

Ζωή γλυκιά σαν λουλούδι

Μετά από πεζοπορία ημερών στα βουνά, Κανέσα και Παράδο βρήκαν ίχνη πολιτισμού. Στην αρχή νόμιζαν πως είναι απλώς τα ίχνη της τρέλας τους, λέει ο Κανέσα.

«Είχαμε περπατήσει 7 μέρες και υπήρχε χιόνι, χιόνι, χιόνι. Στις 4, σκιές κάλυψαν την πεδιάδα. Στο τέλος της πεδιάδας υπήρχε φως από τον ήλιο και είπα Νάντο αυτό πρέπει να είναι πέρασμα. Την επόμενη μέρα ακούσαμε βουητό από νερό. Νερό. Φτάσαμε σε μια γραμμή που το χιόνι τελείωνε. Είδα μια σαύρα που με κοίταγε σαν να μου έλεγε δεν είσαι νεκρός. Λέω αυτός είναι διαφορετικός κόσμος. Οι άνθρωποι μπορούν να φάνε χόρτο και να πιούνε νερό. Έσκυψα και πήρα μια πέτρα για να τη δώσω στη μνηστή μου αν σωζόμασταν. Βρήκα και μια μικρή κούπα διαφημιστική από σούπα Μάτζι. Είπα Νάντο κοίτα, κάποιος πέρασε από δω. Ο Νάντο μου λέει, μπα, θα είναι από κάποιο αεροπλάνο. Του λέω τι λες, είναι δυνατόν κάποιος να άνοιξε το παράθυρο και να την πέταξε; Υπάρχουν κάπου άνθρωποι. Πιο κάτω, κάποιος είχε κόψει θάμνους, υπήρχαν ίχνη από τσεκούρι. Έτσι αργά επιστρέφαμε στον πολιτισμό. Ήμουν εξαντλημένος γιατί οι οδοντόκρεμες που τρώγαμε είχαν μαγνήσιο και προκαλούσαν διάρροιες. Το απόγευμα είδαμε γελάδες και φτάσαμε σε ένα μέρος που είχε πόρτα. Υπήρχαν πατημασιές. Κοίταξα στον ορίζοντα και είδα ένα άλογο με έναν άνθρωπο στα 200 μέτρα. Ήταν ο Σέρτζιο Καταλάν». Ο βοσκός ειδοποίησε τις αρχές και σε λίγες ώρες τα ελικόπτερα ήταν στην κορυφή των Άνδεων. Η επιχείρηση διάσωσης ξεκίνησε. Όσοι βρίσκονταν είχαν ακούσει την είδηση της άφιξης του Παράδο και του Κανέσα στον πολιτισμό, στο μικρό ραδιοφωνάκι που πριν από 60 μέρες είχαν ακούσει πως όλα είχαν τελειώσει. Ο Εντουάρτο Στράουτς, που είχε αναλάβει τον ρόλο του διαμελιστή των φίλων, ήταν αυτός που μετέφερε την καλή είδηση.

«Έτσι κάποιοι από μας πήγαμε στην άτρακτο και είπαμε στους άλλους πως ο Ρομπέρτο και ο Νάντο έφτασαν στον πολιτισμό. Πλύναμε τα πρόσωπά μας και περιμέναμε τη διάσωση. Γεμίσαμε τους σάκους με μέρη του αεροπλάνου. Ήταν το σπίτι μας για 72 μέρες. Στη μία ακούσαμε τους ήχους από τα ελικόπτερα. Κοιτάξαμε στον ουρανό. Και ξαφνικά τα ελικόπτερα. Ήταν η πιο όμορφη στιγμή της ζωής μου. Ήταν η δεύτερη γέννησή μου. Ούρλιαζα, φώναζα. Ένιωσα ένα υγρό να βγαίνει από τους πόρους μου. Τέσσερις από μας τρέξαμε στο πρώτο ελικόπτερο, όπου ήταν και ο Νάντο. Το ελικόπτερο μας άφησε σε μια πεδιάδα. Βγήκα και ήταν σαν να έβγαινα από μήτρα. Αγκάλιασα τον Καρλίτο που ήταν εκεί. Του έδωσα ένα κίτρινο λουλούδι να μυρίσει. Αλλά εκείνος το έφαγε. Κατάλαβα πως ήταν το πιο νόστιμο πράγμα που έτρωγε μετά από 72 μέρες. Έκοψα και εγώ ένα μπουκέτο και το έφαγα».

Η ζωή αποκτούσε τη γλύκα ενός απλού λουλουδιού. Αλλά η χαρά της διάσωσης δεν κράτησε πολύ. Τα σωστικά συνεργεία γρήγορα ανακάλυψαν τα διαμελισμένα πτώματα. Η τρομερή είδηση διαδόθηκε σε όλο τον κόσμο. Οι ήρωες των Άνδεων ήταν ανθρωποφάγοι. Η καθολική Εκκλησία βιάστηκε να τους αφορίσει. Η κρύα συμπεριφορά των ανθρώπων αντικατέστησε το κρύο των Άνδεων. Όπως λένε σήμερα, αποκαλύφθηκε μια αλήθεια από την οποία δεν μπορούσαν να αποδράσουν όπως από τις Άνδεις. «Για 20-25 χρόνια. Η οικογένεια ενός από τους καλύτερους φίλους δεν ήθελε να με αντικρίσει», λέει ο Εντουάρντο. «Μελετούσαμε μαζί, παίζαμε, βγαίναμε με κορίτσια. Δεν μπορούσαν να με βλέπουν και το παιδί τους να λείπει. Τώρα οι οικογένειες των νεκρών είναι κοντά μας. Γίναμε μια μεγάλη οικογένεια. Από τα βουνά βγήκαν 16 άνθρωποι και τώρα είμαστε 110, με γιούς και εγγόνια».

Και ο ξάδερφός του συνεχίζει γι’ αυτή την περίεργη σιωπή, που παραμένει ένας κώδικας μελλοθανάτων. «Υπάρχει μεταξύ μας ένας κώδικας. Κανένας δεν είπε στον άλλο μην πεις αυτό ή το άλλο. Μια συντροφικότητα που αναπτύσσουν οι μελλοθάνατοι. Ποτέ δεν είπα στη γυναίκα μου ποιον φάγαμε και ποιον όχι. Και αυτό θα πεθάνει μαζί μου».

Ο χρόνος ευτυχώς κατάφερε να κάνει στη συνείδηση των ανθρώπων την ιστορία των Άνδεων αυτό που πραγματικά ήταν. Στις Άνδεις το απέραντο χιόνι έγινε η λευκή σελίδα πάνω στην οποία αποτυπώθηκε η άγνωστη πλευρά του ανθρώπου. Και η πιο ισχυρή. Της πάλης για την επιβίωση. Τις δέκα μέρες που έζησα στην Ουρουγουάη με τους επιζήσαντες των Άνδεων, η δική μου πάλη ήταν άλλη. Είχα πάντα μέσα μου την πρόκληση να ρωτήσω αυτό που απεχθάνεται αλλά θέλει ο καθένας: «Τι γεύση έχει το ανθρώπινο κρέας;» Δεν ρώτησα ποτέ. Θεώρησα πως είναι προσβολή, όχι μόνο απέναντι στους νεκρούς, αλλά σε αυτούς που επιβίωσαν. Σε αυτούς που είναι από τους ελάχιστους που ξέρουν τι γεύση έχει η ζωή.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο HOT DOC #3, τον Μάιο του 2012

Extra Hot άρθρο

Θυμάμαι μερικά από τα επίθετα που απέδωσαν στον Χρήστο Λαμπράκη μετά τον θάνατό του. Ευπατρίδης, δημοκράτης, σεμνός, κύριος. Κάποια από αυτά είχε τρέξει να αποδώσει και ο Σταύρος Θεοδωράκης, τότε που περηφανευόταν για τη σχέση του με το συγκρότημα και δεν επιχειρούσε να το πνίξει στο Ποτάμι. Αφού είχε γράψει για κρασιά που είχαν πιεί μαζί και χειρόγραφα που του αφιέρωσε κατέληγε πως ο Χρήστος Λαμπράκης ήταν «σαφής, ευγενής, σύντομος».

Δεν θέλω να αδικήσω ούτε τον Λαμπράκη, ούτε αυτούς που τον θαύμαζαν. Δεν είχα την τύχη να τον γνωρίσω. Θα επαναλάβω όμως εντελώς ορθολογιστικά αυτό που είχα πει κάποτε σε κάποιον ο οποίος τον θαύμαζε και συνήθιζε να λέει πως ο Λαμπράκης ήταν τόσο σεμνός που κυκλοφορούσε με ένα σαραβαλάκι και παλιά παπούτσια: «αφού του έφτανε ένα παλιοαυτοκίνητο και ένα κομμάτι ψωμί για να ζήσει, αφού είχε τέτοια αυτάρκεια, γιατί ήθελε τόσο πολύ να έχει μια οικονομική αυτοκρατορία η οποία μάλιστα μαζί με τον ίδιο να κυβερνούν την Ελλάδα;».

Ο Λαμπράκης κυβερνούσε την Ελλάδα. Και αυτό δεν μπορεί να κρυφτεί πίσω από όσα επίθετα κι αν εφευρεθούν για να τον εξιλεώσουν. Η αλήθεια είναι πως η βασική ευθύνη δεν ανήκει σε αυτόν, αλλά σε όλους εκείνους που δέχονταν να τους κυβερνά. Που αντιλαμβάνονταν τη δημοσιογραφία ως πολιτική παρέμβαση και την πολιτική παρέμβαση ως επιθυμία του. Δεν χρειαζόταν ο Λαμπράκης να σηκώσει το τηλέφωνο και να δώσει εντολές. Αρκούσε να γράψει αυτό που επιθυμούσε ή αυτό που οραματιζόταν για να συνωμοτήσει όλο το πολιτικό σύμπαν για να το αποκτήσει όπως θα έλεγε και ο Κοέλιο.

Δεν γνωρίζω πόσο ταλαντούχος ήταν στη μουσική και πόσο ευαίσθητος στην τέχνη, αλλά αυτό το «ο κύριος Λαμπράκης» που ταύτιζαν όλοι με τη μελωδία της ευτυχίας στα υπουργικά γραφεία, δεν σχετιζόταν με τέχνη. Αν και πρέπει να του πιστώσω στο σημείο αυτό πως κατάφερε να κάνει μια σειρά από παρατρεχάμενους και αγροίκους που δούλευαν στο ΔΟΛ και το Mega, να ακούσουν ένα δύο δίσκους κλασσικής μουσικής για να εμφανίζονται φιλόμουσοι αν τύχαινε και σε κάποια τους συνάντηση εκτός από εντολές, τούς έδινε το περιθώριο να δείξουν πόσο ευαίσθητα πιστοί ήταν.

Δεν θα πω αυτό το γνωστό «τον Λαμπράκη θα τον κρίνει η Ιστορία», γιατί πάρα πολλοί, μαζί και ο ίδιος, φρόντισαν για μια άλλη συγγραφή της Ιστορίας αφού εκτός από νικητές ήταν και κάτοχοι των πιο ισχυρών Μέσων Ενημέρωσης. Όπως θα διαβάσετε στο τεύχος του Hot Doc που κυκλοφορεί (τεύχος 60) ο Χρήστος Λαμπράκης ήταν σύμφωνα με έγγραφα που έχουν κατατεθεί στοn Φάκελο της Κύπρου, πίσω από το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου. Πίσω δηλαδή από την τραγωδία της διχοτόμησης που ακολούθησε λόγω του πραξικοπήματος. Η διχοτόμηση ήταν ένας αμερικανικός σχεδιασμός, αφού οι Αμερικανοί με πρώτο τον Κίσινγκερ, προτιμούσαν μια διχοτομημένη νατοϊκή Κύπρο, από μια Κύπρο στα χέρια του αστάθμητου («κόκκινου» όπως τον αποκαλούσαν) Μακάριου.

Τα έγγραφα αυτά, τα οποία αποσιωπήθηκαν συνοδεύονται από μαρτυρίες ανθρώπων που μιλούν στο Hot Doc αλλά και από ένα ιστορικό προηγούμενο το οποίο καλύφθηκε στο πέρασμα των δεκαετιών από την τεχνητή λήθη. Ο Χρήστος Λαμπράκης συνωμότησε και στο παρελθόν με τους ίδιους ανθρώπους που φέρεται να σχεδίασε το πραξικόπημα, για να ανατρέψει τον Γεώργιο Παπανδρέου. Οργάνωσε τις συσκέψεις Αποστασίας, για τραγική σύμπτωση και πάλι, την εποχή που οι Αμερικανοί ήθελαν αυτό ακριβώς. Ο «κεντρώος» ρόλος του Λαμπράκη λίγο πριν από τη Χούντα δεν είναι σίγουρο αν ήταν πεποίθησή του όπως ισχυρίζεται το Ίδρυμα Λαμπράκη ή αν ήταν η ανάγκη να καλύψει τις δράσεις και τις επιλογές του.

Υπάρχουν πάρα πολλοί άνθρωποι που επιβεβαιώνουν πως ο Λαμπράκης είχε σχέση και με τον Ιωαννίδη και με τον Σαμψών, οι οποίοι, λένε, τον συναντούσαν συνοδεία ΕΣΑτζήδων. Η σχέση αυτή δεν ήταν απαραίτητα πολιτική μόνο και δεν είναι αντικείμενο δημοσιογραφικής έρευνας γιατί δεν πρέπει να μας απασχολεί αυτή η πλευρά. Η ουσία είναι πως μια πλευρά της πολιτικής – εθνικής τραγωδίας σε αυτή τη χώρα και την Κύπρο, αντί να βγει στην επιφάνεια και να αντιμετωπιστεί με επιχειρήματα, παραχώνεται στο σκοτάδι της ευγενούς διαπλοκής.

Εμείς παραδίδουμε στη δημοσιότητα τα στοιχεία, όχι γιατί φιλοδοξούμε να ξαναγράψουμε την Ιστορία, αλλά γιατί πιστεύουμε πως αν αυτή η χώρα δεν κοιτάξει την αλήθεια κατάματα, θα είναι καταδικασμένη ο ορίζοντάς της να είναι όσα δείχνουν τα κανάλια και οι φυλλάδες της διαπλοκής.

Extra Hot άρθρο