Η Επιτροπή Ανταγωνισμού (ΕΑ ) είναι ανεξάρτητη Αρχή, η οποία οφείλει να ελέγχει και να επιβάλλει κυρώσεις σύμφωνα με το νόμο στις επιχειρήσεις εκείνες που διαπιστωμένα «δεν παίζουν δίκαια» στο πλαίσιο της αγοράς τους. Κι ενώ ο ρόλος της είναι ιδιαίτερα κρίσιμος, ειδικά σε συνθήκες κρίσης, η τροπή που έχουν πάρει μια σειρά από υποθέσεις οδηγεί στο συμπέρασμα πως συχνά η ΕΑ δεν κάνει καλά τη δουλειά της, με ό, τι αυτό συνεπάγεται για το δημόσιο συμφέρον και την τσέπη μας.

ΕΑ συστήθηκε με τη σημερινή της μορφή το 1995, με τον κανονισμό λειτουργίας και διαχείρισης να ορίζεται με την υπουργική απόφαση αρ. 117 της 1ης Ιανουαρίου 2013. Ο νόμος, που ορίζει τι συνιστά θεμιτό και τι αθέμιτο ανταγωνισμό, βάσει του οποίου η ΕΑ ελέγχει κι επιβάλλει κυρώσεις σε επιχειρήσεις, είναι ο 3959 του 2011. Η ανεξαρτησία της εδράζεται στη διακομματική συναίνεση, που απαιτείται, για την επιλογή των μελών από τη διάσκεψη των προέδρων της Βουλής.

Η ΕΑ θεωρείται μία από τις πλέον καλά στελεχωμένες ανεξάρτητες Αρχές στην Ελλάδα. Το οργανόγραμμά της έχει συνοπτικά ως εξής: Η Επιτροπή αυτή καθαυτή αποτελείται από τον πρόεδρο, τον αντιπρόεδρο και 6 μέλη, τέσσερα από τα οποία λειτουργούν ως εισηγητές. Κάτω από την Επιτροπή βρίσκεται η Γενική Διεύθυνση Ανταγωνισμού (ΓΔΑ), η οποία φέρνει σε πέρας όλη τη δουλειά της έρευνας, της εξέτασης των στοιχείων κ.ο.κ. και εισηγείται αναλόγως στην Επιτροπή, η οποία τελικά αποφασίζει.

Ποιο είναι το διακύβευμα

Η σημασία των επιτροπών ανταγωνισμού στις σύγχρονες ανοιχτές καπιταλιστικές οικονομίες είναι τεράστια. Βασικός κανόνας αυτού του τύπου οικονομίας είναι πως οι τιμές των προϊόντων διαμορφώνονται μέσω της σχέσης προσφοράς και ζήτησης, με την προϋπόθεση πως σε όλες τις αγορές υπάρχει ικανός αριθμός επιχειρήσεων, που επιδιώκουν με θεμιτά μέσα να προσελκύσουν όσο το δυνατόν περισσότερους πελάτες.

Τα πράγματα, ωστόσο, σπάνια λειτουργούν τόσο αρμονικά. Σε πολλές περιπτώσεις αγορών παρατηρείται πως μία (μονοπώλιο) ή περισσότερες, αλλά πάντως λίγες, ισχυρές επιχειρήσεις (ολιγοπώλιο) προσπαθούν να ελέγξουν την προσφορά και τη ζήτηση, χρησιμοποιώντας αθέμιτα μέσα, όπως κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης ή εναρμονισμένες πρακτικές, με σκοπό να περιορίσουν το επιχειρηματικό ρίσκο και να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους. Όταν συμβαίνει κάτι τέτοιο, οι τιμές τείνουν να μένουν σταθερές ή και να αυξάνονται, ενώ μικρές επιχειρήσεις ωθούνται εκτός αγορών και νέες δυσκολεύονται να εισέλθουν σε αυτές.

Για να εντοπίζονται και να ελέγχονται λοιπόν τέτοια φαινόμενα, οι δυτικές κοινωνίες έχουν θεσπίσει τις επιτροπές ανταγωνισμού ως ανεξάρτητες Αρχές. Γίνεται σαφές, πως από την αποτελεσματικότητα των επιτροπών αυτών εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό το κόστος ζωής των ανθρώπων και κατά συνέπεια το βιοτικό τους επίπεδο.

Η σημασία της εύρυθμης λειτουργίας μιας επιτροπής ανταγωνισμού γίνεται ακόμα μεγαλύτερη σε συγκυρίες σαν κι αυτή που βιώνει η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια. Το γεγονός πως οι τιμές των προϊόντων και των υπηρεσιών στη χώρα μας, μετά από 6 συναπτά έτη ύφεσης, δεν έχουν πέσει καθόλου ή όχι αρκετά σε σχέση με τη μείωση των εισοδημάτων της μεγάλης πλειοψηφίας του πληθυσμού, είναι ήδη μια ένδειξη πως η ελληνική Επιτροπή Ανταγωνισμού κάτι δεν κάνει καλά.

Απαραίτητο στοιχείο στην εκτέλεση του έργου της ΕΑ είναι η σχετική ταχύτητα. Σχετική μεν, γιατί προφανώς η διαπίστωση των ενδείξεων για παράνομες πρακτικές ή η εξέταση καταγγελιών και δεδομένων απαιτεί εύλογα χρονικά διαστήματα, που ο νομοθέτης προσδιορίζει σε 6 μήνες για την κατάθεση εισήγησης και 14 μήνες για τη λήψη απόφασης. Ταχύτητα δε, διότι αν μετά την καταγγελία ή τον εντοπισμό ενδείξεων από την ίδια την ΕΑ μεσολαβήσουν πολλά χρόνια, η ζημιά που υφίσταται η εκάστοτε αγορά και κυρίως το δημόσιο συμφέρον διογκώνεται με το πέρασμα του χρόνου.

Με άλλα λόγια, η ΕΑ οφείλει να κάνει τη δουλειά της έγκαιρα και γρήγορα, γιατί σε διαφορετική περίπτωση, πολύ απλά, δεν κάνει καλά τη δουλειά της.

Το στοιχείο αυτό, της σχετικής ταχύτητας, είναι σημαντικό για την κατανόηση του αντίκτυπου που έχει ή είχε ο τρόπος με τον οποίο η ΕΑ χειρίστηκε μια σειρά από υποθέσεις, η εξέλιξη των οποίων ενισχύει την εντύπωση πως δεν κάνει καλά τη δουλειά της.

Υπόθεση ξενόγλωσσων εκπαιδευτικών βιβλίων

Πρόκειται για υπόθεση εξαιρετικά σημαντική, καθώς για αυτήν υπάρχει απόφαση Εφετείου που επιβεβαιώνει πως η ΕΑ δεν ενήργησε ως όφειλε. Όλα ξεκίνησαν το 2001, όταν εταιρία, που δραστηριοποιείται στο χώρο του ξενόγλωσσου βιβλίου, έκανε καταγγελία κατά δύο ανταγωνιστριών της, με τις καταδικαστικές αποφάσεις να εκδίδονται 6 χρόνια μετά την επίσημη γραπτή καταγγελία, το καλοκαίρι του 2009. Με την απόφασή του, 2903/2013, το Διοικητικό Εφετείο Αθηνών υποχρέωσε την ΕΑ να καταβάλει στην καταγγέλλουσα εταιρία αποζημίωση 350.000 ευρώ, επιβεβαιώνοντας ουσιαστικά πως η συγκεκριμένη είχε υποστεί βλάβη εξαιτίας της καθυστερημένης ενεργοποίησης της ΕΑ. Το Συμβούλιο της Επικρατείας πρόσφατα απέρριψε την αίτηση αναίρεσης της απόφασης που είχε καταθέσει η ΕΑ.

Υπόθεση καρτέλ στο χάλυβα

Και σε αυτή την περίπτωση, διαπιστώνεται τεράστια καθυστέρηση από τη μεριά της ΕΑ. Η αγορά του χάλυβα είχε ξεκινήσει να απασχολεί την ΕΑ από το 2006. Την ίδια χρονιά, είχε κάνει σχετική καταγγελία και μία εταιρία του χώρου. Το φθινόπωρο εκείνου του έτους, ο τότε προϊστάμενος της Α’ Διεύθυνσης Εφαρμογής της ΓΔΑ, Απόστολος Ντάφλος, είχε αποστείλει ενημερωτικό σημείωμα στον τότε πρόεδρο της ΕΑ, Σπύρο Ζησιμόπουλο, και τη διευθύντρια της ΓΔΑ, Σοφία Καμπερίδου, με το οποίο τους ενημέρωνε πως υπάρχουν ενδείξεις εναρμονισμένης πρακτικής από τις τρεις μεγάλες εταιρίες παραγωγής χάλυβα και κάποιους εισαγωγείς. Εννέα χρόνια αργότερα, στις 6 Απριλίου 2015, η ΕΑ έστειλε κλήτευση στους εμπλεκόμενους για να παραστούν στην εξέταση της εισήγησης 270 σελίδων από την Ολομέλεια, την Παρασκευή 29 Μαΐου.

Υπόθεση της Μπύρας

Η υπόθεση ξεκίνησε το 2005, όταν εταιρία με μικρό μερίδιο στην αγορά της μπύρας έκανε καταγγελία στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ανταγωνισμού κατά της κυρίαρχης τότε εταιρίας, που είναι παράρτημα πολυεθνικής στην Ελλάδα. Η κυριαρχία της καταγγελλόμενης εταιρίας στο χώρο της μπύρας ήταν σχεδόν απόλυτη (οριακά μονοπώλιο) και γνωστή τοις πάσι. Παρ’ όλα αυτά, εισήγηση της ΓΔΑ για την υπόθεση κατατέθηκε 8 χρόνια αργότερα, στην οποία διαπιστωνόταν πως η εν λόγω εταιρία «είχε υιοθετήσει και υλοποιούσε ενιαία, μακρόχρονη και στοχευμένη πολιτική για τον αποκλεισμό και τον περιορισμό των δυνατοτήτων ανάπτυξης των ανταγωνιστών της». Η υπόθεση εξετάστηκε από την Ολομέλεια της ΕΑ το Φεβρουάριο του 2014 και η απόφαση καθαρογράφεται.

Σύμφωνα με πληροφορίες, η υπόθεση «κόλλησε» κάποια χρόνια επειδή η ΕΑ είχε επιχειρήσει να συνδικάσει δύο σχετικές υποθέσεις κι η καταγγελλόμενη είχε προσφύγει κατά της συνεκδίκασης στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Αρκετοί ωστόσο διατυπώνουν την άποψη πως εφόσον υπήρχαν σαφείς ενδείξεις πως όλα αυτά τα χρόνια διαπράττονταν παρανομίες με σημαντική ζημιά για το δημόσιο συμφέρον, η ΕΑ ή το υπουργείο Ανάπτυξης όφειλε να έχει καταφύγει σε ασφαλιστικά μέτρα, πράγμα που δεν έγινε.

Υπόθεση απορρυπαντικών οικιακής χρήσης

Η έρευνα για την εν λόγω υπόθεση κινήθηκε αυτεπάγγελτα, αφού υπήρχαν ενδείξεις για παραβάσεις από μεγάλη πολυεθνική εταιρία. Το 2009 η ΕΑ εξέδωσε ανακοίνωση, στην οποία, αν και διαπίστωνε σοβαρές παραβάσεις του νόμου, επιφυλάχθηκε να εκδώσει απόφαση και διέταξε «έρευνα κατά προτεραιότητα». Η έρευνα φαίνεται πως πήρε χρόνο, τελικά, αφού η εξέταση της απόφασης είχε οριστεί για τις 16 Οκτωβρίου 2014 και ως τώρα καμία απόφαση δεν έχει δημοσιευθεί στην ιστοσελίδα της ΕΑ.

Υπόθεση αλυσίδας ειδών τεχνολογίας

Η υπόθεση φέρεται να άνοιξε το 2009, όταν κάποιοι δικαιοπάροχοι (franchisers) της πλέον γνωστής αλυσίδας καταστημάτων με είδη τεχνολογίας, ιδιοκτήτρια της οποίας είναι εταιρία κινητής τηλεφωνίας, κατήγγειλαν τη σύναψη παράνομων συμβάσεων με την εταιρία. Όπως προκύπτει από τη σχετική εισήγηση της ΓΔΑ, οι διαδικασίες ελέγχου ήταν ταχείες μέχρι και το καλοκαίρι του 2010 αλλά για κάποιο περίεργο λόγο αυτές παγώνουν για δύο και πλέον χρόνια.

Μετά από δύο χρόνια απραξίας από τη μεριά της ΕΑ στη συγκεκριμένη υπόθεση, ο πρόεδρος της ΕΑ Δημήτριος Κυριτσάκης εξετάζεται στις 13 Νοεμβρίου 2012 από την Ειδική Μόνιμη Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής. Εκεί του ζητήθηκε να εξηγήσει πώς διασφαλίζεται το αδιάβλητο της διαδικασίας όταν η Διευθύντρια Νομικών Υπηρεσιών της ΕΑ έκανε το διδακτορικό της με επιβλέποντα καθηγητή τον αντιπρόεδρο της “μαμάς” εταιρίας της καταγγελλόμενης αλυσίδας ειδών τεχνολογίας. Πρόκειται για το Δημήτρη Τζουγανάτο που μεταξύ άλλων είχε διατελέσει και πρόεδρος της ίδιας της ΕΑ από το 2000 ως το 2003.

Η Επιτροπή μοιάζει να επανεργοποιείται μετά από αυτή την όχληση. Τον Ιούλιο του 2013 ανακοινώνει με δελτίο Τύπου πως από τη σχετική εισήγηση της ΓΔΑ προκύπτει ότι η γνωστή αλυσίδα καταστημάτων συνάπτει παράνομες συμβάσεις με το δίκτυο των δικαιοπαρόχων από το 1990 έως το 2013. Την εισήγηση υιοθέτησε η ΕΑ με απόφασή της, το Σεπτέμβρη του ίδιου έτους. Με άλλα λόγια, η ΕΑ χρειάστηκε 5 χρόνια για να αποφανθεί για 23 χρόνια παρανομιών.

Υπόθεση του Αλουμινίου

Η υπόθεση ξεκίνησε το 1998, με καταγγελία επιχειρηματία, στην οποία κατηγορούσε μεγάλη εταιρία του χώρου του αλουμινίου για κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης. Η υπόθεση εκδικάστηκε το Νοέμβρη του 2014, 16 χρόνια μετά. Η απόφαση ευλόγως δεν έχει καθαρογραφτεί ακόμα, αλλά η λογική λέει πως, αν δεν υπήρχαν επαρκείς ενδείξεις, η υπόθεση θα είχε πάει στο αρχείο κατά τη διάρκεια όλων αυτών των ετών. Σε κάθε περίπτωση, 16 χρόνια είναι πάρα πολλά, κι αν υπάρχει παράβαση, η ζημιά θα είναι μεγάλη.

Υπόθεση βρεφικής πάνας

Ήταν ευρέως γνωστό πως για πολλά χρόνια μία και μόνο εταιρία ήλεγχε τεράστιο μέρος της συγκεκριμένης αγοράς, με φίρμα που πρακτικά είχε αντικαταστήσει την έννοια της βρεφικής πάνας στην καθομιλουμένη.

Θα περίμενε λοιπόν κάποιος ότι η ΕΑ θα εξέταζε, σε προκαταρτικό έστω στάδιο, τις πρακτικές που ακολουθούσε η εν λόγω εταιρία. Φαίνεται πως το έπραξε αρκετά καθυστερημένα. Στις 26 Σεπτεμβρίου του 2013 εξέδωσε απόφαση, με την οποία διαπιστώνει πως η συγκεκριμένη εταιρία εφάρμοζε παράνομες πρακτικές κατά την οκταετία 2003-2011.

Τιμωρούνται τελικά οι παραβάτες;

Διαβάζοντας τα παραπάνω, είναι πιθανό κάποιος καλοπροαίρετος πολίτης να σκεφθεί πως, εφόσον κάποιες από αυτές τις υποθέσεις καταλήγουν σε «καταδίκη» των καταγγελλομένων κι επιβολή προστίμων και λοιπών κυρώσεων, η ΕΑ κάνει τη δουλειά της, ενδεχομένως με κάποια καθυστέρηση. Τα πράγματα όμως δεν είναι έτσι, κι αυτό έχει να κάνει με τον τρόπο υπολογισμού των προστίμων.

Σύμφωνα με το νόμο, «το επιβαλλόμενο ή απειλούμενο πρόστιμο μπορεί να φτάνει μέχρι ποσοστού 10% των ακαθάριστων εσόδων της επιχείρησης της παρούσας ή της προηγούμενης της παράβασης χρήσης».

Δηλαδή, αν το παρόν ή το προηγούμενο της παράβασης οικονομικό έτος η εταιρία «Χ» έχει τζίρο 1.000.000 ευρώ εφαρμόζοντας παράνομες πρακτικές, το μέγιστο πρόστιμο που η ΕΑ μπορεί να επιβάλει είναι 100.000 ευρώ. Το ποσοστό μπορεί να φαντάζει μικρό και η τιμωρία επιεικής, αλλά προφανώς έχει στόχο να λειτουργήσει αφενός ως αντικίνητρο προς τις επιχειρήσεις που σκέφτονται να παρανομήσουν, αφετέρου να μην είναι τόσο μεγάλο που θα τις καταστρέψει οικονομικά και θα τις αναγκάσει να κλείσουν.

Το σκεπτικό αυτό ακούγεται λογικό, αλλά η αποτελεσματικότητά του είναι σε συνάρτηση με την προϋπόθεση ότι η ΕΑ κάνει τη δουλειά της στα προβλεπόμενα χρονικά διαστήματα (6 μήνες για την εισήγηση και 14 μήνες για την απόφαση).

Όταν αυτό δεν συμβαίνει, όπως στις παραπάνω περιπτώσεις, η επιχείρηση που παρανομεί συσσωρεύει κέρδη επί κερδών για πολλά έτη εφαρμόζοντας παράνομες πρακτικές ενώ ταυτόχρονα καθιστά τοξική την αγορά στην οποία δραστηριοποιείται και ζημιώνει τον καταναλωτή.

Όσο πιο πολλά τα χρόνια, τόσο μεγαλύτερο το κακό για το δημόσιο συμφέρον, κι όπως είδαμε, συχνά τα χρόνια της παρανομίας είναι πολλά, ακόμα και διψήφιου αριθμού. Σύμφωνα όμως με το νόμο, όταν τελικά η ΕΑ φτάσει να εξετάσει και να επιβάλει πρόστιμα, οι παρανομούσες επιχειρήσεις πληρώνουν μόνο αυτό που θα αναλογούσε σε μία χρονιά, και άρα έχουν βγει απόλυτα κερδισμένες, στις πλάτες των υγιών επιχειρήσεων και κυρίως των καταναλωτών.

Η απάντηση της Επιτροπής Ανταγωνισμού

Στην κοινή συνισταμένη όλων των υποθέσεων, που είναι η καθυστέρηση εκ μέρους της ΕΑ, η τελευταία αντιτάσσει την κατάταξή της από «ειδήμονες σε θέματα του Ανταγωνισμού σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο» «πολύ πάνω του μέσου όρου των Αρχών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και σε ορισμένα θέματα στις πρώτες θέσεις». Επικαλείται επίσης το μέσο όρο εκδίκασης υποθέσεων στην ΕΕ, που είναι επίσης αρκετά υψηλότερος του προβλεπόμενου 20μήνου, και το γεγονός ότι κατά τη διάρκεια της εξέτασης των υποθέσεων «εισήλθαν στην Επιτροπή νέες πολύ σοβαρότερες ακόμη υποθέσεις (ενδεικτικά, έρευνα στα δημόσια έργα και πολλές άλλες) και είναι επόμενο να αλλάξει ο προγραμματισμός, γιατί η βαρύτητα των υποθέσεων παίζει καθοριστικό λόγο».

Η μακροσκελής απάντηση είναι δημοσιευμένη στο σύνολό της στο koutipandoras.gr.

Υπόθεση καρτέλ στο χάλυβα

Τέτοιου τύπου στοιχεία (βλ. ενημερωτικό σημείωμα Ντάφλου) πόρρω απέχουν από την επαρκή τεκμηρίωση της υπόθεσης στον εκ του νόμου αναγκαίο αποδεικτικό βαθμό, που προϋποθέτει τη λήψη και αξιολόγηση των αναγκαίων μέτρων έρευνας και τη διενέργεια των ενεργειών που απαιτούνται στο πλαίσιο της τήρησης της νομιμότητας και των διαδικαστικών εγγυήσεων.

Υπόθεση της Μπύρας

Σημειώνεται ότι η Αθηναϊκή Ζυθοποιία κατέθεσε το 2009 προσφυγή και αίτηση αναστολής κατά της απόφασης της Επιτροπής περί συνεξέτασης της καταγγελίας και της αυτεπάγγελτης έρευνας, και συνεπώς, για μεγάλο χρονικό διάστημα (2009) υπήρξε σε εξέλιξη δικαστική διαδικασία, μετά την ολοκλήρωση της οποίας (2013) δόθηκε η δυνατότητα στην Επιτροπή να συνεχίσει την εξέταση της υπόθεσης, που κατέληξε στην έκδοση της 600σέλιδης σχετικής εισήγησης, την οποία και εξέτασε η Επιτροπή. Επί του παρόντος, η διαδικασία βρίσκεται στο τελικό στάδιο της καθαρογραφής και η απόφαση της Επιτροπής Ανταγωνισμού για την αγορά της μπύρας αναμένεται να εκδοθεί το επόμενο διάστημα. Όμως οι ενέργειες της Επιτροπής Ανταγωνισμού φαίνεται ήδη να έχουν ανοίξει την αγορά.

Δεν είναι αναγκαία και δεν διατάσσονται ασφαλιστικά μέτρα, που έχουν ως σκοπό την αντιμετώπιση απώτερου κινδύνου στο μέλλον ή τη ρύθμιση της περίπτωσης στο απώτερο μέλλον. Ούτε, επίσης, διατάσσονται ασφαλιστικά μέτρα όταν η διερευνώμενη υπάρχουσα κατάσταση έχει διαρκέσει αρκετό χρόνο.

Υπόθεση απορρυπαντικών οικιακής χρήσης

Η εν λόγω υπόθεση έχει εξεταστεί κατά την ημερομηνία που είχε προγραμματιστεί και το επόμενο διάστημα αναμένεται η έκδοση της σχετικής απόφασης.

Υπόθεση αλυσίδας ειδών τεχνολογίας

Ο μέσος χρόνος εξέτασης μιας υπόθεσης ανταγωνισμού στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι άνω των 4 ετών, ακόμα και στις περιπτώσεις εξέτασης οριζόντιας σύμπραξης επιχειρήσεων (καρτέλ), όπου γίνεται χρήση του προγράμματος επιείκειας, δηλαδή στις περιπτώσεις όπου υπάρχει ένα είδος ομολογίας ενός εκ των ελεγχομένων και συνεπώς το έργο των αρχών γίνεται πιο εύκολο. Δυστυχώς, στη χώρα μας και παρά τις προσπάθειές μας, το πρόγραμμα επιείκειας δεν έχει ακόμη τύχει της δέουσας αποδοχής από την επιχειρηματική κοινότητα, με αποτέλεσμα η Επιτροπή να είναι υποχρεωμένη η ίδια να βρει τα στοιχεία και να αποδείξει την παράβαση, γεγονός που καθιστά το έργο μας ακόμη πιο δύσκολο. Σημειώνεται επίσης ότι ο αριθμός των εκκρεμών υποθέσεων έχει σημαντικά μειωθεί τα τελευταία χρόνια  και έχει περιοριστεί περίπου στο 1/4 του συνόλου των οκτακοσίων περίπου εκκρεμών και νέων στην πενταετία υποθέσεων.

Υπόθεση του Αλουμινίου

Η υπηρεσία ήδη από το 1998 ζήτησε τα απαραίτητα πρόσθετα και υποστηρικτικά στοιχεία από τον καταγγέλλοντα, ο οποίος επανήλθε μόνο στο τέλος του 2005, όταν ενημερώθηκε από την υπηρεσία ότι η εν λόγω καταγγελία θα τεθεί στο αρχείο της. Η επί ολόκληρη επταετία αδράνεια του καταγγέλλοντος, δεν είναι υπερβολικό να χρεώνεται στην Επιτροπή;

Υπόθεση βρεφικής πάνας

Η κατοχή δεσπόζουσας θέσης μιας επιχείρησης δεν είναι παράνομη. Απαγορεύεται μόνο η κατάχρηση της δεσπόζουσας θέσης, η οποία πρέπει να είναι επαρκώς τεκμηριωμένη, κατά τα προαναφερθέντα, και αυτό απέδειξε η σχετική απόφαση της Επιτροπής, πραγματοποιώντας όλα τα αναγκαία μέτρα έρευνας και ελέγχους, από τους οποίους συλλέχθηκαν τα σχετικά αποδεικτικά στοιχεία.

άρθρο που δημοσιεύθηκε στο Hot Doc #79, τον Ιούνιο του 2015

Extra Hot άρθρο

Μια απίστευτη «φάμπρικα» αποδεικνύεται ότι είχε στηθεί, επί ημερών της κυβέρνησης Σαμαρά-Βενιζέλου, με την εκμετάλλευση των χρηματοδοτούμενων προγραμμάτων, που είχαν ως σκοπό –θεωρητικά– την προώθηση της απασχόλησης και την καταπολέμηση της ανεργίας. Σπαταλήθηκαν εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ, από τα οποία κυρίως ωφελήθηκε ένα παρασιτικό κύκλωμα, που φημολογείται για χρόνια ότι είχε τα πλοκάμια του στο υπουργείο Εργασίας και γνώριζε έγκαιρα, αν δεν ήλεγχε, το σχεδιασμό όλων αυτών των προγραμμάτων – με αποκορύφωμα το σκανδαλώδες και πολύκροτο «voucher».

Χιλιάδες νέοι έπεσαν θύματα εκμετάλλευσης, αλλά, κυρίως, έπαιξαν άθελά τους το ρόλο του κομπάρσου σε ένα πρόγραμμα, που είχε ως στόχο να κατευθύνει εκατομμύρια ευρώ σε συγκεκριμένα ΚΕΚ και κύκλους συμφερόντων και όχι στο ίδιο το ανθρώπινο υποκείμενο. Η οργάνωσή τους και ο τρόπος που έδρασαν τα 2,5 τελευταία χρόνια, φανερώνουν ξεκάθαρα ότι υπήρξε ένα «καρτέλ», τόσο αδηφάγο, που επιμένει, ακόμη και μετά τα όσα έχουν συμβεί στη χώρα, να απαιτεί τη συνέχιση του «πάρτι»!

Η σύνδεση του κυκλώματος και η κεντρική καθοδήγηση ήταν γνωστή στους ανθρώπους του χώρου, αλλά αποδείχτηκε περίτρανα όταν προκηρύχθηκε το πρώτο πρόγραμμα «Voucher- Επιταγή κατάρτισης». Πολύ πριν πληροφορηθεί οποιοσδήποτε ότι πρόκειται να προκηρυχθεί ένα τόσο στρεβλό και ανόητο πρόγραμμα, «στα μέτρα» των χρυσοφόρων ΚΕΚ, οι ίδιοι οι επιχειρηματίες το γνώριζαν έγκαιρα: Υποδομές, δομές και οργάνωση ήταν ήδη προετοιμασμένα από ένα κύκλωμα, για το οποίο, όσοι γνωρίζουν, αναφέρουν ότι έχει τις βάσεις σε επαρχιακή πόλη και από εκεί, με ένα δίκτυο συνεταίρων, συνεργατών και θυγατρικών σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και  επαρχιακές πόλεις, λυμαίνεται τους πόρους της κατάρτισης.

Έφταναν στους δικαιούχους, πριν το μάθουν οι ίδιοι

Η «εσωτερική πληροφόρηση» μαρτυρείται από το βαθμό ετοιμότητας αλλά και την πρόσβαση σε ευαίσθητα δεδομένα των ανέργων, που θεωρητικά μόνο ο ΟΑΕΔ κατέχει, έγινε δε εξόφθαλμη, όταν τα περιβόητα ΚΕΚ, με το γνωστό πιεστικό τους τρόπο –που θυμίζει τηλεπωλήσεις και εισπρακτικές εταιρίες– έφταναν στους ανέργους, που εκπλήρωναν τους όρους του voucher, πριν αυτό προκηρυχθεί!

Με έντονη πίεση, εξασφάλιζαν την υπογραφή τους σε υπεύθυνες δηλώσεις, ότι όταν προκηρυχθεί το πρόγραμμα θα καταρτιστούν στους συγκεκριμένους «εργολάβους», και υπόσχονταν ότι οι ίδιοι θα εξασφάλιζαν την επιτυχή έκβαση της αίτησής τους. Έτσι, στη συνέχεια, όταν το πρόγραμμα προκηρύχτηκε, είχαν ήδη έτοιμο το «πελατολόγιο», αλλά ταυτόχρονα, συνέχιζαν με περίεργες μεθόδους να εξαπατούν τους ανέργους, κάνοντας οι ίδιοι της αιτήσεις τους, προκειμένου να υφαρπάξουν και να κρατούν τον μοναδικό αριθμό (ΚΑΥΑΣ) που τους έδινε το πληροφοριακό σύστημα.

Όταν κάποιοι «διαβασμένοι» διαμαρτύρονταν και απαιτούσαν το μοναδικό αριθμό τους, ώστε να επιλέξουν το ΚΕΚ όπου θα εξαργυρώσουν την «επιταγή», ο τόνος τους άλλαζε και γινόταν απειλητικός.

Ήταν μια πρακτική «μαφίας», η οποία καταγγέλθηκε αρκετές φορές: Η ΓΣΕΕ με ανακοίνωσή της κατήγγελλε τις πρακτικές μερίδας παρόχων κατάρτισης, τη χειραγώγηση και την ομηρία των καταρτιζόμενων και την εξαπάτηση των ανέργων, αλλά ουδέποτε δόθηκαν απαντήσεις ούτε για τον τρόπο που λειτούργησαν συγκεκριμένα ΚΕΚ ούτε για τον τρόπο με τον οποίο απέκτησαν πρόσβαση σε στοιχεία που κατέχει μόνο ο ΟΑΕΔ, ο ρόλος του οποίου παραμένει σκοτεινός αφού ουδέποτε έδωσε μιαν απάντηση.

Σε επαρχιακή πόλη, το Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ απηύθυνε ευθέως επιστολή στον προϊστάμενο του τοπικού παραρτήματος, προκειμένου να υπάρξει συμμόρφωση των ΚΕΚ, αλλά δεν υπήρξε η παραμικρή αντίδραση.

«Κυνηγοί» voucher «ψάρευαν» ανέργους

Μάλιστα, έξω από τα γραφεία του ΟΑΕΔ, εκτυλίσσονταν σκηνές απείρου κάλλους, με «κυνηγούς» voucher, που «ψάρευαν» ανυποψίαστους ανέργους –ιδιαίτερα από ευπαθείς ομάδες– προκειμένου να υφαρπάξουν τις δικές τους επιταγές κατάρτισης, ενώ αυτοκίνητα αναλάμβαναν να τους μεταφέρουν αμέσως στην έδρα των ΚΕΚ ώστε να υποβληθεί η αίτηση. Αυτό κατήγγειλαν άλλωστε και οι ίδιοι οι εργαζόμενοι του ΟΑΕΔ, οι οποίοι με ανακοίνωσή τους είχαν ζητήσει να σταματήσει η παρωδία με τα προγράμματα τύπου voucher.

Όμως δεν σταμάτησαν εκεί. Σύμφωνα με άλλες καταγγελίες, στα ταμεία που εξυπηρετούν τους ανέργους για το επίδομα ανεργίας, στην Εθνική Τράπεζα, οι αντιπρόσωποι του κυκλώματος επίσης «ψάρευαν» τους ανέργους για να υποβάλλουν αιτήσεις. Ήταν ένα ελεεινό παζάρι εκμετάλλευσης, που ντρόπιασε όσους συμμετείχαν…

Στα επόμενα voucher που προκηρύχθηκαν, είχε χαθεί το στοιχείο του αιφνιδιασμού, αλλά οι αθέμιτες πρακτικές συνεχίστηκαν. Δώρα και κληρώσεις για λάπτοπ και τάμπλετ, καθώς και άλλες παροχές, χρησιμοποιήθηκαν για να προσελκύσουν τους ανέργους! Παράλληλα, παρότι το πρόγραμμα είχε ελάχιστη απασχολησιμότητα και πρακτικά είχε αποτύχει, με ποσοστά του 5%, οι προκηρύξεις συνεχίστηκαν, ενώ μεταξύ των «εργολάβων» και των επιχειρήσεων, που απορροφούσαν εργαζόμενους, υπήρξαν κατηγορίες για αδιαφανείς συναλλαγές.

Με όλο αυτό το καθεστώς, τα ΚΕΚ του κυκλώματος έφτασαν να απορροφούν πάνω από το 90% των καταρτιζόμενων, στις περιοχές που δραστηριοποιήθηκαν! Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα ΚΕΚ, με αρνητική βαθμολογία στο ΕΚΕΠΙΣ (Εθνικό Κέντρο Πιστοποίησης για την επαγγελματική κατάρτιση), το οποίο υλοποίησε το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος του προγράμματος, ενώ κάποια ΚΕΚ αρνήθηκαν να μπουν στη διαδικασία με αυτούς τους όρους.

Τα ποσά που απορροφήθηκαν, ανέρχονται σε εκατομμύρια ευρώ και τα κέρδη είναι αμύθητα. Γι’ αυτό κι όσοι πήραν μέρος στο «παιχνίδι» έγιναν αδίστακτοι…

Οι εργαζόμενοι, μόνιμα θύματα, περίμεναν αρκετά μέχρι να τους καταβληθούν τα χρήματα, κατηγορούσαν τα ΚΕΚ ότι καθυστερούν υπερβολικά τις πληρωμές, επενδύοντας τα χρήματά τους σε άλλες δραστηριότητες, ενώ αμέτρητες είναι και οι αγωγές, που έχουν κατατεθεί, για χρήματα που δεν δόθηκαν ποτέ και για πλαστογραφίες, για απάτες κακουργηματικού χαρακτήρα.

Ίσως γι’ αυτό οι «κεκατζήδες» και επιμένουν λυσσαλέα να συνεχιστεί το «πάρτι» της κυβέρνησης Σαμαρά-Βενιζέλου. Είναι προφανές ότι το παιχνίδι στήθηκε για αυτούς!

Το κύκλωμα των ΚΕΚ, οι «πλάτες», το σκάνδαλο και η αλλαγή πλεύσης της νέας κυβέρνησης

Όσοι γνωρίζουν το κύκλωμα των ΚΕΚ, έχουν εμπεδώσει όλα αυτά τα χρόνια ότι η «κατάρτιση» ήταν η εύκολη λύση των κυβερνήσεων ΠΑΣΟΚ και ΝΔ, ώστε να απορροφούν με ευκολία ευρωπαϊκούς πόρους και να ενισχύουν «εκλεκτούς» επιχειρηματίες και συγκεκριμένο κύκλωμα, χωρίς να προσφέρουν το παραμικρό στην κοινωνία, τους ανέργους, την απασχόληση. Το κύκλωμα δρούσε για χρόνια, αλλά την εποχή Σαμαρά ξέφυγε από κάθε όριο, έγινε υπερβολικά άπληστο και, τελικά, αποκαλύφθηκε.

Πώς οργανώθηκε η «βιομηχανία»

Μια «βιομηχανία», στην οποία ήταν προφανής η εσωτερική πληροφόρηση αλλά και η μαφιόζικη οργάνωση. Το δίκτυο των συνδεδεμένων ΚΕΚ είναι απλώς η προμετωπίδα, που αναλαμβάνει να απορροφά τεράστια ποσά σε «φουσκωμένους» κωδικούς χρηματοδότησης για επιμόρφωση. Κατηγορίες για «κομπίνες» αρκετών εκατομμυρίων ευρώ καθώς και για διασύνδεση με τοπικά ΜΜΕ υπήρξαν πολλές και διερευνώνται.

Η ίδια η κατάρτιση, άχρηστη εξ ορισμού και εξ αποτελέσματος, είναι γνωστό ότι παρέχεται με όρους «παρωδίας», καφέ, τσιγάρου, κοινωνικού σχολίου και ελάχιστων πραγματικών ωρών –στις περισσότερες περιπτώσεις– ενώ οι έλεγχοι ήταν σποραδικοί έως ανύπαρκτοι όλα αυτά τα χρόνια. Ήταν ένα κύκλωμα, που επιχειρούσε να ελέγχει –και σε μεγάλο βαθμό το πετύχαινε– όλα τα στάδια και τις διαδικασίες, από τις αξιολογήσεις μέχρι τους πιστοποιημένους εκπαιδευτές, οι οποίοι για πολλά χρόνια ήταν ένα «κλειστό» μητρώο που τροφοδοτούσε τα ΚΕΚ!

Όμως, πίσω από την ψευδεπίγραφη κατάρτιση, υπάρχει ένα ολοκληρωμένο δίκτυο με άλλες εταιρίες, κυρίως συμβούλων επιχειρήσεων, ΜΚΟ κλπ., οι οποίες αναλαμβάνουν να «στήσουν» διάφορα προγράμματα –συνήθως του υπουργείου Εργασίας– προκειμένου να απορροφούν κάθε ευρώ του πακτωλού των χρημάτων που δόθηκαν τα τελευταία χρόνια.

Πέρα λοιπόν από τα voucher, πλήθος προγραμμάτων κατάρτισης, για επιχειρήσεις, εργαζόμενους κλπ. έχουν υλοποιηθεί τα τελευταία χρόνια, με όρους αντίστοιχα αδιαφανείς, που όμως δεν προκάλεσαν αντίστοιχο θόρυβο με τα voucher γιατί δεν υπήρχε ο τεράστιος όγκος των ανέργων που αντιλήφθηκαν την εκμετάλλευση τα τελευταία δύο χρόνια και αντέδρασαν. Το κύκλωμα αυτό έβρισκε την απαραίτητη σύνδεση με επιχειρήσεις αλλά και φορείς δημοσίου συμφέροντος και, πολύ συχνά, υπόσχονταν «άμεση έγκριση» των αρμόδιων υπουργείων. Ένα κύκλωμα αντίστοιχο, και συχνά συνδεδεμένο, με αυτό των πολυδιαφημισμένων «Συμβούλων Επιχειρήσεων», που μονοπωλούν τις μελέτες όλα αυτά τα χρόνια σε διάφορες περιοχές και για τις οποίες έχουν υπάρξει αμέτρητες καταγγελίες για φωτογραφικούς όρους σε διάφορες προκηρύξεις και διαγωνισμούς.

«Κόπηκε ο βήχας» μετά την αλλαγή της κυβέρνησης

Η ηγεσία του υπουργείου Εργασίας μπορεί να άλλαξε πρόσφατα, αλλά το κύκλωμα δεν είναι άγνωστο σε κανέναν, όπως φαίνεται. Άλλωστε, η αναπληρώτρια υπουργός Ράνια Αντωνοπούλου, που ανέλαβε το Γενάρη με αυτό ακριβώς το αντικείμενο, προχώρησε άμεσα στην ακύρωση των προγραμμάτων, που είχαν προετοιμαστεί από την προηγούμενη κυβέρνηση, όταν διαπίστωσε, σύμφωνα με δηλώσεις της, διάφορα περίεργα και ακατανόητα, όπως ότι η αμοιβή των παρόχων κατάρτισης οριζόταν στο ποσό των 5.400 ευρώ για κάθε άνεργο, όταν σε άλλα αντίστοιχα προγράμματα με κατάρτιση, πρακτική άσκηση και εγγυημένη απασχόληση, ο μέσος όρος της αμοιβής του παρόχου δεν υπερέβαινε τις 2.000 ευρώ (σε κάθε περίπτωση μεγαλύτερη από την αμοιβή του ίδιου του ανέργου)!

Σε άρθρο της, στην Καθημερινή, η αναπληρώτρια υπουργός έγραψε πριν λίγους μήνες: «Τα πράγματα ήταν πολύ χειρότερα από όσο νόμιζα, διότι μόνο όταν ανέλαβα τη καθημερινή διαχείριση του συγκεκριμένου τομέα συνειδητοποίησα ότι έχουμε μπροστά μας ένα πολυπλόκαμο, παρασιτικό δίκτυο». Επίσης, η ίδια η αναπληρώτρια υπουργός μίλησε για αφόρητες πιέσεις από παράγοντες προς το υπουργείο, προκειμένου να εγκριθούν δράσεις, που είχαν αποκλειστεί από τη νέα ηγεσία για προφανείς λόγους. Γι’ αυτό και χαρακτήρισε το κύκλωμα αυτό «καρτέλ της κατάρτισης – απασχόλησης».

Οι ευθύνες της κυβέρνησης Σαμαρά-Βενιζέλου

Όλο αυτό το «πάρτι» είναι προφανές ότι φέρει την υπογραφή της κυβέρνησης Σαμαρά- Βενιζέλου. Μάλιστα, οι διοικούντες τους κρίσιμους αυτούς τομείς, τα τελευταία χρόνια, φρόντισαν να «κάψουν τα σπαρτά» από τους πόρους του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου πριν φύγουν. Δέσμευσαν κοινοτικούς πόρους 773 εκατομμυρίων ευρώ για τα χρόνια της διακυβέρνησής τους , δηλαδή την περίοδο 2014-2015, και άφησαν μόνο 527 εκατομμύρια για την περίοδο 2016-2020…

Πού τελικά κατέληξαν αυτοί οι πόροι, ποιες τσέπες ωφελήθηκαν από το «καρτέλ» της κατάρτισης και ποια η ωφέλεια για την κοινωνία, τα χρόνια του success story, μαρτυρείται από το γεγονός ότι την ώρα που ξοδεύτηκαν αυτοί οι απίστευτοι πόροι, δήθεν για την επιμόρφωση και την απασχόληση, η ανεργία εκτινάχθηκε σε δυσθεώρητα ύψη.

Οι πολιτικές, που σχεδιάστηκαν για το συγκεκριμένο κύκλωμα, κατάφεραν τελικά να ασυλοποιήσουν τους νέους και να καταστρέψουν την ίδια την αγορά εργασίας, με την εκμετάλλευση της ανεργίας τους και της αγωνίας των οικογενειών τους . Με την πρωτοφανή πρόβλεψη ότι όταν κάποιος επιδοτείται, για να επιμορφωθεί και να απασχοληθεί σε τέτοια προγράμματα, δεν χάνει την κάρτα ανεργίας του, ανακυκλώθηκε η ανεργία και δημιουργήθηκε μια νέα γενιά «καταρτισάκηδων». Οι νέοι θεωρούν ότι δεν υπάρχει λόγος να απορροφηθούν σε μια μόνιμη θέση εργασίας και ενδιαφέρονται μόνο να διατηρούν σε ισχύ την κάρτα ανεργίας ώστε να συμμετέχουν σε διαδοχικά προγράμματα voucher…

άρθρο που δημοσιεύθηκε στο Hot Doc#86, τον Οκτώβρη του 2015

Extra Hot άρθρο

Ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου μιλάει στο Hot Doc για τη ζώσα πολιτική πραγματικότητα, τον έρωτα σαν ενστικτώδη άμυνα στην αθλιότητα που μας έχει κυκλώσει, την εξέγερση που είναι δύσκολα προσβάσιμη και τις δυνατότητες του κόσμου για συλλογική δράση και αυτοοργάνωση.

Τι είναι αυτό που προκαλεί το κοινό στις συναυλίες σας να φωνάζει «το πάθος για τη λευτεριά είναι δυνατότερο από όλα τα κελιά»;
Νομίζω, η αφορμή είναι κάποια τραγούδια μου, που περιγράφουν είτε την αίσθηση της ελευθερίας είτε αναφέρονται σε ανθρώπους που αγωνίστηκαν γι’ αυτήν. Αλλά η αιτία είναι η λαχτάρα για αλληλεγγύη ανθρώπων που αγωνιούν ή –και– έχουν οργιστεί για το συνεχές σφυροκόπημα που υφίσταται ο λαός μας, ειδικά τα τελευταία μνημονιακά χρόνια. Στα 55 μου χρόνια, αν εξαιρέσω την επταετία της χούντας, δεν έχω βιώσει πιο σκληρό καθεστώς.

Εκτός από το πάθος για την ελευθερία, ποια άλλα πάθη τρομάζουν τους εκπροσώπους των κρατικών μηχανισμών καταστολής;
Όλα τα άλλα πάθη είναι τροχοπέδη στην ανάπτυξη της συνειδητότητας και γι’ αυτόν τον λόγο δεν νομίζω να τους τρομάζουν.

Είναι ο έρωτας πολιτική πράξη;
Είναι ενστικτώδης άμυνα απέναντι σε αυτή την άθλια πραγματικότητα που είναι αποτέλεσμα πολλών αιώνων επικράτησης της σκοτεινής πλευράς του ανθρώπου. Δημιουργεί ένα  μαγικό περίβλημα και μπορεί να ανυψώσει και τους πιο καταφρονεμένους. Είναι αυτό που λέει και ο Οκτάβιο Πας στην «Ηλιόπετρα»:
«Αλλάζει ο κόσμος, όταν φιλιούνται δυο, μεταμορφώνεται, όλα  αγιάζουν.
Ο σκλάβος βγάζει στους ώμους του φτερά.
Παύεις να είσαι ένας ακόμα ίσκιος…»

Είναι πιο εύκολο για δύο νέους ανθρώπους, ακούγοντας τα τραγούδια σας, να ερωτευτούν ή να εξεγερθούν;
Να ερωτευτούν. Ούτως ή άλλως, ο έρωτας είναι πιο προσβάσιμη κατάσταση από την εξέγερση. Κι επίσης, η μουσική και τα τραγούδια δεν μπορούν άμεσα να οδηγήσουν τους ανθρώπους σε επαναστάσεις και ανατροπές. Μπορούν να βοηθήσουν τον καθένα ξεχωριστά να στοχαστεί και να θελήσει κάτι καλύτερο για τον εαυτό του και για τους άλλους, αλλά αυτό είναι μια μακρόσυρτη και επίπονη διαδικασία.

Παρόλο που οι στίχοι και η μουσική σας είναι πολύ ιδιαίτεροι και απαιτούν «δεύτερη και τρίτη ανάγνωση», είστε από τους δημιουργούς με το πιο νεανικό φανατικό κοινό. Πώς συμβαίνει να συνεπαίρνει ανθρώπους νέους σε ηλικία η αυτόματη γραφή και ο υπερρεαλισμός των στίχων σας;
Υποθέτω πως από τη γέννησή του  ο υπερρεαλισμός άγγιζε τους ανήσυχους νέους, που δεν βολεύονται  σε καλούπια, γιατί, όπως πολύ  εύστοχα λέει ο Magritte, διεκδικεί για την καθημερινή ζωή μια ελευθερία παρόμοια με εκείνη του ονείρου.

Αρκετά τραγούδια σας θυμίζουν έναν ξεχασμένο, αρχαίο τόπο, τον τόπο της συλλογικής δράσης και της αυτοοργάνωσης της κοινότητας. Σήμερα μπορούν να υπάρξουν εκ νέου αυτοί οι τόποι;
Δύσκολο μεν –γιατί ο σύγχρονος άνθρωπος, είτε ως εγωπαθής εξουσιαστής είτε ως φοβισμένος εξουσιαζόμενος, οδηγείται σε ένα ατομικό σάπισμα–, αλλά όχι και ακατόρθωτο. Υπάρχουν κάποια παραδείγματα στην εποχή μας. Αναγκαία προϋπόθεση είναι το μικρό μέγεθος της κοινότητας, όπου, όταν όλοι γνωρίζονται μεταξύ τους, όταν κοιτάς τον άλλον στα μάτια την ώρα που μιλάει, είναι πιο δύσκολο να εμφανιστούν τα εκφυλιστικά φαινόμενα της αντιπροσωπευτικής –ονομαζόμενης– δημοκρατίας.

Αν ο πυρήνας της αναρχίας είναι ποιητικός, ο πυρήνας της καθημερινότητάς μας από ποια στοιχεία αποτελείται;

Αρχικά να σημειώσω ότι αυτό το είπα κάποια στιγμή, σχεδόν αυθόρμητα και χωρίς να ξέρω καλά καλά τι εννοώ, όπως περίπου γράφω και τους στίχους. Νομίζω ήθελα να πω ότι το να παλεύεις να πραγματωθεί μια τόσο –ιδανική για τον άνθρωπο– αδύνατη κατάσταση, που προϋποθέτει βαθιά πνευματικότητα των υποκειμένων, και να συνεχίζεις ανά τους αιώνες, παρ’ όλα τα στραπάτσα, χωρίς να χάνεις το κέφι σου, αυτή η αποκοτιά, χαρμάνι με την ιδανική ουτοπία, είναι στα πρόθυρα της ποίησης. Πυρήνας της καθημερινότητάς μας είναι ο φόβος και κυρίως ο φόβος του θανάτου, τον οποίο φαίνεται να τιθασεύουμε, αλλά είναι μια πλάνη. Συνεχίζει να υπάρχει σαν «θόρυβος βάθους», ή, πιo ποιητικά, σύμφωνα με τον Ρίλκε:
«Ο θάνατος είναι μεγάλος.
Είμαστε δικοί του κι όταν γελούμε.
Κι εκεί που θαρρούμε
πως η ζωή μας ζώνει,
τολμά να κλάψει
στο κέντρο της καρδιάς μας…»

Δεν μιλάτε πολύ συχνά δημοσίως. Νιώθετε ότι εκφράζεστε καλύτερα μέσα από την τέχνη σας;
Δεν ισχύει αυτό. Νομίζω τελευταία το ’χω ξεφτιλίσει!

Είχατε δηλώσει σε κάποια συνέντευξή σας πως μια εποχή υποστηρίζατε τον Ολυμπιακό και είχατε ινδάλματα τον Σιδέρη και τον Δεληκάρη. Φαντάζομαι ότι τον Ολυμπιακό δεν τον βλέπατε, παρά ακούγατε τους αγώνες του από το ραδιόφωνο. Άρα ο Σιδέρης και ο Δεληκάρης ήταν για σας μια «ακουστική εικόνα». Πόση δύναμη κρύβει μια «ακουστική εικόνα», τι ενεργοποιεί στην ψυχή του ανθρώπου και πόση φαντασία μας ευνουχίζει η κοινωνία του θεάματος;
Πολύ σωστός! Όντως, ακούγοντας την αναμετάδοση, η φαντασία οργίαζε, κατασκευάζοντας το γήπεδο, τους πρωταγωνιστές, τα σηκωμένα χέρια στο γκολ, τα τσόφλια από τα σπόρια στις κερκίδες, τα σύννεφα στον ουρανό. Όσο πιο πολύ βάζεις τον εαυτό σου σε κάτι, τόσο πιο λυτρωτικό είναι. Και η εικόνα, μέσω της τέχνης, έχει προσφέρει πολλές λυτρωτικές στιγμές, αλλά τις παίρνει πίσω, με τη χρήση της στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, σαν αγωγός προπαγάνδας, διαστρέβλωσης, παθητικοποίησης και χειρισμού των μαζών.

Τι σας δίνει έμπνευση;
Οτιδήποτε.

Αν μαθαίνατε πως κάποια ημέρα θα τελείωνε ο κόσμος μας, ποιο βιβλίο, ποιον δίσκο και ποια ταινία θα επιλέγατε να σώσετε προκειμένου να τα βρουν οι επόμενες γενιές, οι αποξενωμένες από τα προϊόντα του μαζικού πολιτισμού;
Είναι λίγο αστεία αυτή η ερώτηση, μα θα σου κάνω το χατίρι! Από βιβλίο θα διάλεγα το «Σιντάρτα» του Χέσε, από μουσική, μία όπερα του Φίλιπ Γκλας και από ταινίες, το «Χάος» των αδερφών Ταβιάνι.

Ποιους τρόπους βλέπετε για να ξεπεράσουμε τη σημερινή «μαύρη» κατάσταση, τόσο σε προσωπικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο;
Δημιουργικότητα, συντροφικότητα, θάρρος, ανοιχτό μυαλό, καθημερινή άσκηση στη θνητότητα.

άρθρο που δημοσιεύθηκε στο Hot Doc#61, τον Οκτώβρη του 2014

Extra Hot άρθρο