Ένα σκάνδαλο, που σκόπιμα δεν το άφησαν να πάρει την έκταση που του αναλογεί. Εκατομμύρια ευρώ δημόσιου χρήματος βρίσκονται σε λάθος χέρια, αντί να κατατίθενται στα δημόσια ταμεία ή τουλάχιστον να φορολογούνται. Από το 1993 ένας νόμος αφήνει τα παραθυράκια που χρειάζονται, ώστε ορισμένα από τα άμισθα υποθηκοφυλακεία να έχουν μετατραπεί σε χρυσωρυχεία και οι υποθηκοφύλακες να μην εγκαταλείπουν τη θέση τους ακόμα κι αν έχουν ξεπεράσει το επιτρεπόμενο όριο ηλικίας. Την ίδια ώρα, μια έρευνα του ΣΔΟΕ επιβεβαιώνει όλα τα παραπάνω, ωστόσο δεν είχε κάποιο αποτέλεσμα, καθώς με άνωθεν εντολή «πάγωσαν» όλες οι διαδικασίες προς όλες τις κατευθύνσεις. Παράλληλα, σε ρόλο προστάτη όλα αυτά τα χρόνια, το υπουργείο Δικαιοσύνης με τη σιωπή του «αγκαλιάζει» την κατασπατάληση δημόσιου χρήματος.

Τα υποθηκοφυλακεία της χώρας χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: τα έμμισθα, τα ειδικά άμισθα και τα μη ειδικά άμισθα.
Οι έμμισθοι υποθηκοφύλακες πληρώνονται από το Δημόσιο, οι ειδικοί διορίζονται από τον υπουργό Δικαιοσύνης και αμείβονται με ποσοστό από τα έσοδα του υποθηκοφυλακείου και οι μη ειδικοί είναι συνήθως συμβολαιογράφοι, που υπηρετούν σε νησιά και απομακρυσμένες περιοχές. Τα έμμισθα υποθηκοφυλακεία είναι στην Αθήνα, τον Πειραιά, τη Χαλκίδα και τη Σαλαμίνα. Όλα τα υπόλοιπα υποθηκοφυλακεία της χώρας είναι άμισθα, κι οι μισθοί των υπαλλήλων, το ΦΠΑ αλλά και το ΤΚΑΔΙΚ πληρώνονται από τα έσοδα που προκύπτουν από τις πράξεις τους.

Στις εποχές των παχιών αγελάδων, όπου όλοι απέκτησαν με την ανεξέλεγκτη δανειοδότηση των τραπεζών το κεραμίδι τους, τα υποθηκοφυλακεία διένυαν τη χρυσή τους εποχή. Δεκάδες καταγγελίες, σύμφωνα με πληροφορίες του Hot Doc, έχουν φτάσει στο υπουργείο Δικαιοσύνης τα τελευταία χρόνια, που μιλούν για ένα αυθαίρετο καθεστώς λειτουργίας των άμισθων υποθηκοφυλακείων, τα οποία χρεώνουν με διαφορετικές τιμές πράξεις, ενώ δεν έχουν λείψει και οι περιπτώσεις που ακόμα και τα αντίγραφα των συμβολαίων χρεώνονται αλλού 4,5 ευρώ και αλλού με διπλάσια τιμή. Εντωμεταξύ, παρατηρείται ότι ακόμα και για μια αποδοχή κληρονομιάς, που αποτελεί μια πάγια πράξη, άλλο ποσό πληρώνει κάποιος σε ένα υποθηκοφυλακείο και διαφορετικό σε κάποιο άλλο.

Ομολογιακά δάνεια

Αντίστοιχα περιστατικά παρατηρήθηκαν και στις μεταγραφές ομολογιακών δανείων. Πρόκειται για μια πάγια πράξη, γεγονός που σημαίνει ότι το χρηματικό ποσό που θα κατέβαλλαν οι πολίτες θα έπρεπε να είναι το ίδιο σε όλα τα υποθηκοφυλακεία. Σύμφωνα με το νόμο του 2003 (3156/2003), σχετικά με τις περιπτώσεις ομολογιακών δανείων που υπάγονται στις διατάξεις του, «για κάθε εγγραφή σύστασης ή μεταβίβασης ή άρση ή διαγραφή εμπραγμάτων δικαιωμάτων ή σημειώσεων σε οποιοδήποτε δημόσιο βιβλίο, μητρώο ή κτηματολόγιο, καταβάλλονται μόνο πάγια δικαιώματα εμμίσθων ή αμίσθων υποθηκοφυλάκων εκατό ευρώ (100 ευρώ), αποκλειόμενης οποιασδήποτε άλλης επιβάρυνσης ή τέλους».

Μέχρι τότε, οι 300 άμισθοι υποθηκοφύλακες, σε όλη την Ελλάδα, που εποπτεύονται από το υπουργείο Δικαιοσύνης, λάμβαναν αναλογικό τέλος 3 τοις χιλίοις για προσημειώσεις υποθηκών ακινήτων σε περιπτώσεις ομολογιακών δανείων. Αυτές οι περιπτώσεις ήταν σπάνιες, ωστόσο τις περισσότερες φορές ήταν πολύ μεγάλης αξίας. Για παράδειγμα, για ένα δάνειο 100 εκατομμυρίων ευρώ, το υποθηκοφυλακείο εισέπραττε 100.000 ευρώ, εκ των οποίων το 1/12 ήταν η αμοιβή του, με την οποία κάλυπτε και τα έξοδα του γραφείου του.

Να σημειωθεί ότι οι υποθηκοφύλακες, στηριζόμενοι στους όρους που έθετε ο νόμος ώστε να υπαχθεί ένα ομολογιακό δάνειο στις ευεργετικές του διατάξεις, όπως μια γνωμάτευση του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους (514/2006) αλλά και μια σειρά πρωτόδικων αποφάσεων του 2007 υπέρ της άρνησής τους να αποδεχθούν το πάγιο τέλος των 100 ευρώ, άρχισαν να αρνούνται συστηματικά την προσημείωση υποθήκης ακινήτου για ομολογιακά δάνεια αν οι εταιρίες δεν κατέβαλλαν το παλαιό, αναλογικό τέλος.

Όλη αυτή η ασάφεια είχε ως αποτέλεσμα πολλές εταιρίες να προσφύγουν στη Δικαιοσύνη. Ορισμένες πρωτόδικα δικαιώθηκαν, ενώ υπάρχουν και πολλές αποφάσεις που εκκρεμούν. Δεν λείπουν και οι περιπτώσεις όπου υποθηκοφύλακες έχουν ασκήσει έφεση και έχουν δικαιωθεί.

Όπως αναφέρει στο Hot Doc ο πρόεδρος του Δ.Σ. της Ένωσης Άμισθων Υποθηκοφυλάκων Ελλάδος, Ιωάννης Άνδραλης, «σύμφωνα με τον Αστικό Κώδικα (άρθρο 1344) η ευθύνη του αμίσθου υποθηκοφύλακα-ελεύθερου επαγγελματία έναντι τρίτων είναι απεριόριστη και προσωπική (σε αντίθεση με την ευθύνη του δημοσίου υπαλλήλου για τις πράξεις και παραλείψεις του, που γεννά ευθύνη του Δημοσίου έναντι του τρίτου που ζημιώθηκε). Την ως άνω διάταξη (ν.3156/2003) κρίναμε αντισυνταγματική, καθώς δημιουργεί έναν σημαντικότατο και μη δικαιολογημένο περιορισμό των δικαιωμάτων του αμίσθου υποθηκοφύλακα, ενώ ταυτόχρονα διατηρεί ακέραιη την ευθύνη του, αναγόμενη σε ποσά πολλών εκατομμυρίων. Σημειωτέον ότι και άλλες διατάξεις, που επιφέρουν δραστική μείωση της αμοιβής μας, έχουν στο παρελθόν κριθεί από δικαστήρια ως αντισυνταγματικές». Και καταλήγει ο κ. Άνδραλης: «Ο υποθηκοφύλακας, βάσει νόμου, δικαιούται και υποχρεούται (άρθρο 791 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας) να απορρίψει μία πράξη εάν δεν πληροί τις νόμιμες προϋποθέσεις, καθώς και επί μη καταβολής των οφειλομένων δικαιωμάτων».

Πάντως, προϊσταμένη αρχή των υποθηκοφυλακείων είναι το υπουργείο Δικαιοσύνης. Όπως υποστηρίζουν τόσο συμβολαιογράφοι όσο και υποθηκοφύλακες, κάθε χρόνο ένας εισαγγελέας επισκέπτεται υποθηκοφυλακεία, ρίχνει μια ματιά στα βιβλία και χωρίς να γνωρίζει από λογιστικές πράξεις υπογράφει και σφραγίζει τα βιβλία. Αυτό αποτελεί τον ένα και μοναδικό ετήσιο έλεγχο στα υποθηκοφυλακεία της χώρας και την εξήγηση για τον σκανδαλώδη τρόπο λειτουργίας ορισμένων υποθηκοφυλακείων.

Ένας νόμος για… όλα τα γούστα

Το 1993, ο τότε υπουργός Δικαιοσύνης υπογράφει τον νόμο 2145, με τον οποίο, μεταξύ άλλων, ορίζεται ότι ο άμισθος υποθηκοφύλακας, μέσα στο ποσοστό που παρακρατά για τη δική του αμοιβή, παρακρατά και ένα συγκεκριμένο ποσοστό για τον εκσυγχρονισμό του υποθηκοφυλακείου.
«Ο χρόνος έναρξης του ως άνω συστήματος πληροφορικής κατά υποθηκοφυλακείο, η εφαρμογή ενιαίου συστήματος και τα στάδια μηχανοργανώσεως καθορίζονται με αποφάσεις του υπουργού Δικαιοσύνης».

Έτσι, οι υποθηκοφύλακες ξεκίνησαν να εισπράττουν δημόσιο χρήμα με σκοπό τον εκσυγχρονισμό. Σε περίπτωση που δεν το ξόδευαν για το σκοπό που το παρακρατούσαν, η κοινή λογική λέει ότι θα έπρεπε να το καταβάλλουν στα δημόσια ταμεία ή τουλάχιστον να φορολογούνται για αυτό. Ωστόσο, τελικά, δεν γίνεται τίποτα από τα δύο. Οι υποθηκοφύλακες παρακρατούσαν ένα ποσό για τεχνικό εξοπλισμό, χωρίς κανείς να γνωρίζει πού πηγαίνουν τα χρήματα καθώς κανένας νόμος δεν τους επιβάλλει να κρατούν παραστατικά.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, που εξηγεί στο Hot Doc εργαζόμενη σε υποθηκοφυλακείο: Για 100.000 ευρώ πωλητηρίου συμβολαίου, ο υποθηκοφύλακας κρατά για τη δική του αμοιβή, για το ΦΠΑ και για το ΤΑΚΔΙΚ, 571,99 ευρώ. Από αυτά, τα 24 ευρώ θα έπρεπε να πηγαίνουν για την βελτίωση των συνθηκών μηχανογράφησης.
Οι έρευνες του ΣΔΟΕ, όμως, δεν έδειξαν κάτι τέτοιο. Αντιθέτως, σε έλεγχους που έγιναν το 2011 και το 2012, σε πολλά υποθηκοφυλακεία, αποκαλύφθηκε ότι 4.183.937 ευρώ, δημόσιο χρήμα, είχαν προκύψει από τη συγκεκριμένη παρακράτηση χωρίς παραστατικά.

Το κουβάρι ξεκίνησε να ξετυλίγεται, όπως αναφέρουν πηγές του Hot Doc στο ΣΔΟΕ, όταν διαπιστώθηκε μετά από έλεγχο ότι οι υποθηκοφύλακες σε Νίκαια, Κορωπί και Σπάτα παρακράτησαν την τελευταία δεκαετία περισσότερα από 1 εκατομμύριο ευρώ ο καθένας, για δαπάνες εκσυγχρονισμού των άμισθων υποθηκοφυλακείων τους, που δεν φαίνονται καν στα χαρτιά.
Αναλυτικά, το ΣΔΟΕ ανακάλυψε ότι στη Νίκαια την τελευταία δεκαετία έχουν παρακρατηθεί για δαπάνες εκσυγχρονισμού 1.230.266,97 ευρώ, στο Κορωπί 1.915.080,83 ευρώ και στα Σπάτα 1.038.591,29 ευρώ. Τα ποσά αυτά παρακρατήθηκαν ως ποσοστά επί της αξίας των μεταγραφόμενων τίτλων, όπως ορίζει ο νόμος για τον εκσυγχρονισμό των υποθηκοφυλακείων. Το θέμα, όμως, είναι ότι οι ελεγκτές δεν βρήκαν το παραμικρό παραστατικό δαπάνης, ούτε βέβαια δήλωση των συγκεκριμένων ποσών από την πλευρά των υποθηκοφυλάκων, που τα εισέπραξαν ως εισόδημα. Παρ’ όλα αυτά, η παρακράτηση εξακολουθεί να ισχύει, αφού έτσι προβλέπει ο νόμος.

Με έναν πρόχειρο υπολογισμό, με την επιβολή του συντελεστή 45%, στα 4,183 εκατ. ευρώ, το ελληνικό Δημόσιο θα έπρεπε να έχει εισπράξει μόνο από τους τρεις υποθηκοφύλακες φόρους 1,9 εκατ. ευρώ – ή εναλλακτικά, τα 4,183 εκατ. ευρώ της παρακράτησης για έργα που δεν έγιναν.

Να σημειωθεί ότι το ΣΔΟΕ, τότε, σύμφωνα με πηγές του Hot Doc, είχε ξεκινήσει να κάνει ελέγχους σε όλα τα άμισθα υποθηκοφυλακεία, ενώ ζητούσε παράλληλα διευκρινίσεις από το υπουργείο Οικονομικών, «τι ισχύει αναφορικά με τη φορολογική αντιμετώπιση των παρακρατηθέντων ποσών από τους άμισθους υποθηκοφύλακες ή πιθανώς την υποχρέωσή τους για την απόδοσή τους στο Δημόσιο (αφού αυτά δεν δαπανήθηκαν για τον παραπάνω σκοπό), διότι το ύψος των επί σειρά ετών παρακρατηθέντων δικαιωμάτων είναι δυσανάλογο με τα ποσά που απαιτούνται για το σκοπό που παρακρατήθηκαν και ουσιαστικά αποτέλεσαν αφορολόγητο εισόδημα για τα φυσικά πρόσωπα (προσαύξηση περιουσίας) χωρίς να υπάρχουν αποδεικτικά φορολογικά στοιχεία δαπανών».

Πηγές του Hot Doc, οι οποίες προέρχονται από το χώρο των υποθηκοφυλακείων, αναφέρουν ότι ακόμα και το 2014, όπου ο αριθμός των πράξεων έχει πέσει κατακόρυφα, υπολογίζεται ότι η συγκεκριμένη παρακράτηση έφτασε τα 2 εκατ. ευρώ, ενώ, σύμφωνα πάντα με τις ίδιες πηγές, οι εισπράξεις από το ίδιο τέλος για το 2010 υπολογίζονται στα 6 εκατ. ευρώ.

Ο πρόεδρος του Δ.Σ. της Ένωσης Άμισθων Υποθηκοφυλάκων Ελλάδος, Ιωάννης Άνδραλης, αναφέρει στο Hot Doc:
«Η μηχανογράφηση στα άμισθα υποθηκοφυλακεία γίνεται αδιαλείπτως και όλες οι ηλεκτρονικές βάσεις ενημερώνονται καθημερινώς και δεν έχει ποτέ και πουθενά ανακύψει ζήτημα διακοπής της μηχανοργάνωσης σε κάποιο υποθηκοφυλακείο. Το ως άνω λοιπόν αναλογικό δικαίωμα –σημειωτέον, το μοναδικό αναλογικό δικαίωμα που εισπράττεται– συνιστά αμοιβή του υποθηκοφύλακα, ο οποίος όμως αναλαμβάνει την υποχρέωση να βελτιώνει και να εκσυγχρονίζει το υποθηκοφυλακείο (π.χ. υλικοτεχνική υποδομή, δαπάνες προσωπικού με διαρκή εκπαίδευση και εποπτεία, εφαρμογή τεχνολογιών, στέγαση του υποθηκοφυλακείου και του κτηματολογικού γραφείου, λειτουργικά έξοδα, λογαριασμοί ΔΕΚΟ, καθαριότητα κλπ.), υποχρέωση η οποία μπορεί να αφορά σε κάθε δαπάνη που πραγματοποιείται, συμπεριλαμβανομένης και αυτής της μηχανογράφησης. Αυτή είναι και η θέση του υπουργείου Δικαιοσύνης, όπως εκφράζεται με το από 6/11/2009 έγγραφο της προϊσταμένης της διεύθυνσης των Αμίσθων Υποθηκοφυλακείων, όπου το κονδύλι αυτό ορίζεται ως αμοιβή του υποθηκοφύλακα».

Σχετικά με το φορολογικό έλεγχο, ο κ. Άνδραλης επισημαίνει ότι «σε μια περίοδο που το ελληνικό κράτος αναζητούσε εναγωνίως έσοδα για τα ταμεία του, δεν περιορίστηκε σε έλεγχο σε τρία γραφεία μόνο, σύμφωνα με τα δημοσιεύματα που έχετε υπ’ όψιν σας – δημοσιεύματα τα οποία ανέφεραν τα εισπραχθέντα ποσά, χωρίς όμως να λάβουν καθόλου υπ’ όψιν τους τα δαπανηθέντα κατά τα ανωτέρω.

Ο παραπάνω φορολογικός έλεγχος, ο οποίος ουσιαστικά εξέτασε το κατά πόσο η ως άνω αμοιβή υπόκειται σε φόρο εισοδήματος, επεκτάθηκε και έγινε πανελλαδικός έλεγχος και εν τέλει η διεύθυνση Φορολογίας Εισοδήματος του υπουργείου Οικονομικών, αφού συγκέντρωσε όλα τα ευρήματα εσόδων και εξόδων των ελέγχων που πραγματοποίησε, απεφάνθη ότι το εν λόγω κονδύλι νομίμως δεν υπόκειται σε φόρο εισοδήματος – ερμηνεία που άλλωστε είχε δοθεί και στο παρελθόν κατόπιν πραγματοποιηθέντων ελέγχων των ετών 2002 και 2004. Με το τελευταίο αυτό έγγραφο προτάθηκε στο υπουργείο Δικαιοσύνης να εξετάσει κατά πόσον είναι δυνατόν το κονδύλι αυτό ως ακαθάριστο έσοδο του υποθηκοφύλακα να υπόκειται στο μέλλον σε φόρο εισοδήματος. Η πρόταση αυτή απευθύνθηκε στο υπουργείο Δικαιοσύνης και αρμοδίως επαναλήφθηκε ως αίτημα της διεύθυνσης Φορολογίας Εισοδήματος. Ωστόσο, μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει κάποια ενέργεια, προκειμένου να φορολογηθεί το εν λόγω ποσό αυτό. Παρ’ όλα αυτά, η ένωσή μας ετάχθη εξαρχής υπέρ της άποψης περί φορολόγησης αυτού του κονδυλίου».

Πάντως, η στάση του υπουργείου Δικαιοσύνης προκαλεί δεκάδες ερωτηματικά. Η στάση ειδικά του αμέσως προηγούμενου υπουργού Δικαιοσύνης, κ. Αθανασίου, ο οποίος, λίγο πριν αποχωρήσει, έφερε στη Βουλή προσχέδιο νόμου για διαβούλευση για τα «τέλη εγγραφής πράξεων», που αναφέρεται και στην αμοιβή άμισθων υποθηκοφυλάκων, μετατρέποντας ένα ανταποδοτικό τέλος σε αμοιβή των υποθηκοφυλάκων. Ωστόσο, τον πρόλαβαν οι πολιτικές εξελίξεις και το νομοσχέδιο δεν έγινε ποτέ νόμος.

Το συγκεκριμένο ποσό έχει απασχολήσει και βουλευτές, που προχώρησαν σε σχετικές Ερωτήσεις. Οι βουλευτές Ανδρέας Μαρίνος της Νέας Δημοκρατίας και Παναγιώτης Αντωνακόπουλος του ΠΑΣΟΚ ζητούσαν να μάθουν πόσα χρήματα έχουν λάβει οι υποθηκοφύλακες από το 1993 μέχρι σήμερα, με αφορμή την ασυνέπειά τους απέναντι στους εργαζομένους που απασχολούσαν.

Οι ερωτήσεις δεν έλαβαν πότε καμία απάντηση. Ενδεχομένως ούτε και το υπουργείο Δικαιοσύνης γνωρίζει ποιο είναι τελικά αυτό το υπέρογκο ποσό. Την ίδια ώρα, στο βιβλίο «Υποθηκοφυλακεία, Νομοθεσία Κτηματολογίου» (πρόκειται για το βιβλίο που χρησιμοποιούν όλοι οι υποθηκοφύλακες) αναφέρεται ότι σε περίπτωση που ένας υποθηκοφύλακας φύγει, είναι υποχρεωμένος να δώσει όλες τις εισπράξεις από το 0,25/000 στον επόμενο υποθηκοφύλακα, εκτός εάν ο ίδιος έχει ολοκληρώσει το δεύτερο στάδιο της μηχανογράφησης. Δηλαδή, αν ένας υποθηκοφύλακας έχει μηχανογραφήσει ένα ποσοστό πράξεων, τότε, άσχετα με το ποσό που έχει εισπράξει από το 0,25/000 όλα αυτά τα χρόνια, τα παίρνει μαζί του.

Αντικατάσταση υποθηκοφυλάκων

Τελείως συγκεχυμένα είναι τα πράγματα και στην περίπτωση της αντικατάστασης των υποθηκοφυλάκων, όταν συμπληρώνουν το 70ό έτος της ηλικίας τους.

Σύμφωνα με τη νομοθεσία, όταν ο υποθηκοφύλακας συμπληρώσει την ηλικία πρέπει να αποχωρήσει, έχοντας το δικαίωμα να παραμείνει για ένα χρόνο ακόμα εάν δεν υπάρχει ενδιαφέρον από τον αρχαιότερο συμβολαιογράφο της περιοχής. Κάτι που συνήθως γινόταν. Ωστόσο είχαν καταγραφεί και περιστατικά, σύμφωνα με πληροφορίες του Hot Doc, που ο προηγούμενος υποθηκοφύλακας υποδείκνυε στο υπουργείο ποιος θέλει να είναι αντικαταστάτης του. Την ίδια ώρα, μια απόφαση του ΣτΕ μπερδεύει ακόμα περισσότερο την κατάσταση. Σύμφωνα με την απόφαση αυτή, «θεωρείται προσόν η προσφορά για την άσκηση των συγκεκριμένων καθηκόντων και θα πρέπει να συνεκτιμηθεί κατά την σύγκριση των ενδιαφερομένων προκειμένου να επιλεγεί ο καταλληλότερος».

Μια περίπτωση, που δηλώνει από μόνη της πόσο σκόπιμα ασαφές είναι το θέμα της αντικατάστασης υποθηκοφυλάκων, είναι αυτή του υποθηκοφυλακείου Κερατέας. Πηγές του υπουργείου Δικαιοσύνης αναφέρουν ότι η εν λόγω περίπτωση προκαλεί σοβαρά ερωτήματα για τον τρόπο που διαχειρίστηκε η προηγούμενη ηγεσία του υπουργείου την αντικατάσταση του πρώην υποθηκοφύλακα.

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με έγγραφα που έχει στην διάθεσή του το Hot Doc, το υπουργείο Δικαιοσύνης στις 30/9/2014 αποστέλλει επιστολή στον υποθηκοφύλακα ότι μέχρι τις 31/12/2014 οφείλει να απέχει από τα καθήκοντά του, καθώς συμπληρώνει το 70ό έτος της ηλικίας του. Με απόφασή της η Ολομέλεια των δικαστών του πρωτοδικείου Αθηνών, το Νοέμβριο του ίδιου έτους, γνωμοδότησε ομόφωνα υπέρ του ορισμού της Νίκης Σωτηροπούλου (η οποία είχε υποβάλει αίτημα στο υπουργείο Δικαιοσύνης ορμώμενη από την απόφαση του ΣτΕ) ως προσωρινής αμίσθου υποθηκοφύλακος Κερατέας.

Σε ερωτήματα που θέσαμε στην κ. Σωτηροπούλου, οι απαντήσεις της ήταν σαφέστατες. «Ακολούθησα τη νόμιμη οδό, κάνοντας αίτηση στο υπουργείο Δικαιοσύνης και αμέσως μετά το δικαστήριο αποφάσισε υπέρ μου». Και συμπληρώνει: «από τότε περίμενα την έκδοση του ΦΕΚ που θα όριζε την ημερομηνία τοποθέτησης».

Αντί αυτού, με απόφασή του ο πρώην υπουργός Δικαιοσύνης, Χαράλαμπος Αθανασίου, εμφανίζεται να παραβλέπει την απόφαση του δικαστηρίου και ορίζει εκ νέου τον Ηρακλή Μαθιούπουλο ως υποθηκοφύλακα στο υποθηκοφυλακείο Κερατέας. Κοντολογίς, το υπουργείο ζητά το Σεπτέμβριο από τον Ηρακλή Μαθιόπουλο να φύγει λόγω ηλικίας και λίγες μέρες μετά τη δικαστική απόφαση του δίνει τη δυνατότητα να συνεχίσει! Και μάλιστα, αυτό, όχι λόγω έλλειψης ενδιαφέροντος.

Σε ερωτήματα που θέσαμε στον κ. Μαθιόπουλο, μας απάντησε ότι «εγώ είχα το δικαίωμα να ζητήσω την παράταση της θητείας μου για ένα ακόμα χρόνο». Το παράδοξο είναι ότι, νωρίτερα, μας είπε πως «τα υποθηκοφυλακεία δεν βγάζουν λεφτά», ωστόσο δήλωσε ενδιαφέρον να παραμείνει στη θέση του παρ’ όλο που οι περισσότεροι υποθηκοφύλακες παρουσιάζουν τα άμισθα υποθηκοφυλακεία ζημιογόνα.

Πάντως, και ο κ. Μαθιόπουλος συγκεκριμένα ανέφερε: «Δεν έχουμε να πληρώσουμε τους μισθούς».
Είναι αξιοπερίεργο, πάντως, το υπουργείο Δικαιοσύνης να ζητάει το Σεπτέμβριο την απομάκρυνση ενός υπαλλήλου, να ορίζει η ολομέλεια του δικαστηρίου τον αντικαταστάτη του, ο ίδιος υπάλληλος λίγες μέρες μετά τη δημοσίευση της απόφασης να κάνει αίτηση για να παραμείνει ένα χρόνο και τελικά το υπουργείο Δικαιοσύνης να παραβλέπει τη δικαστική απόφαση και να δίνει την δυνατότητα στον υποθηκοφύλακα να παραμείνει ένα χρόνο ακόμα.

Η κατάσταση μπερδεύεται ακόμα περισσότερο καθώς ο πρόεδρος της Ένωσης Υποθηκοφυλάκων, Ιωάννης Άνδραλης, μιλώντας στο Hot Doc, ανέφερε μεταξύ άλλων ότι: «Σύμφωνα με το άρθρο 13 του ν.2993/2002 οι κενές θέσεις των αμίσθων υποθηκοφυλακείων καλύπτονται με πανελλήνιο διαγωνισμό, ο οποίος προκηρύσσεται με απόφαση του υπουργού Δικαιοσύνης, που εκδίδεται εντός του πρώτου τετραμήνου κάθε έτους.

Ο τελευταίος διαγωνισμός για την πλήρωση των θέσεων των κενών αμίσθων υποθηκοφυλακείων διενεργήθηκε το 2009 (είναι άξιο απορίας για ποιο λόγο έπαψε να διενεργείται κάθε χρόνο) και από τότε, στα περίπου 40 και πλέον υποθηκοφυλακεία (μεταξύ των οποίων πολλά μεγάλα υποθηκοφυλακεία της Αττικής, όπως της Ελευσίνας, του Ζωγράφου, της Ν. Ιωνίας, του Περιστερίου, των Αχαρνών), που δεν έχει διοριστεί υποθηκοφύλακας, ασκούν χρέη υποθηκοφύλακα αναπληρωτές συμβολαιογράφοι».

Τόσο οι αφορολόγητες παρακρατήσεις για τον εκσυγχρονισμό των υποθηκοφυλακείων όσο και η παρακράτηση στα ομολογιακά δάνεια, αλλά και η αντικατάσταση των υποθηκοφυλάκων, είναι ξεκάθαρο ότι συνιστούν μια νεφελώδη λειτουργία, η οποία δίνει τη δυνατότητα να παραφράζονται οι κανονισμοί. Η ουσία είναι ότι επιβλέπουσα αρχή είναι το υπουργείο Δικαιοσύνης, το οποίο κάνει τα στραβά μάτια σε δεκάδες παρατυπίες, ενώ παρέχει προστασία –εις βάρος των κρατικών ταμείων– ώστε οι υποθηκοφύλακες να… ξεπεράσουν  την κρίση.

το άρθρο δημοσιεύθηκε στο Hot Doc #72, το Μάρτιο του 2015

Extra Hot άρθρο

Η εκχώρηση 14 περιφερειακών αεροδρομίων από το ΤΑΙΠΕΔ στην κοινοπραξία Fraport – Slentel (Κοπελούζου) μέσω ανοιχτού διαγωνισμού «έκλεισε» το Νοέμβριο του 2014 και παρουσιάστηκε από τα κυρίαρχα ΜΜΕ ως μια καλή συμφωνία υπέρ του δημοσίου συμφέροντος. Είναι όμως έτσι; Τόσο η ΥΠΑ, που έως τώρα διαχειρίζεται τα αεροδρόμια, όσο κι οι τοπικές κοινωνίες, των οποίων η ζωή θα επηρεαστεί, τίθενται απέναντι στην εκχώρηση, καταγγέλλοντας την πρόθεση των ιδιωτών να ανεβάσουν το κόστος προσέγγισης των αεροδρομίων και υπογραμμίζοντας το γεωστρατηγικό χαρακτήρα τους, ο οποίος πρέπει να τελεί υπό δημόσιο έλεγχο.

Η ανακοίνωση της λήξης του διαγωνισμού υπέρ της κοινοπραξίας Fraport- Slentel έγινε στις 25 Νοεμβρίου 2014 και περιείχε τα βασικά στοιχεία της συμφωνίας με το ΤΑΙΠΕΔ. Το συνολικό τίμημα υπολογίζεται σε 2,1 δισ. ευρώ, για την απόκτηση της 40ετούς διάρκειας σύμβασης παραχώρησης των αεροδρομίων. Το ποσό αυτό περιλαμβάνει το εφάπαξ τίμημα των 1.234 εκατ. ευρώ, ενώ τα υπόλοιπα 900 εκατ. ευρώ θα καταβάλλονται στη διάρκεια των 40 ετών, με το ετήσιο εγγυημένο μίσθωμα να ανέρχεται στα 22,9 εκατ. ευρώ, αναπροσαρμοζόμενο ετησίως από τον πληθωρισμό. Δεδομένου ότι η εκχώρηση γίνεται μέσω ΤΑΙΠΕΔ, τα χρήματα αυτά προορίζονται για την εξυπηρέτηση του ελληνικού χρέους, στο πλαίσιο της μνημονιακής πολιτικής που εφάρμοζε η προηγούμενη κυβέρνηση, και άρα δεν λογίζονται ως χρήματα που θα πέσουν στην πραγματική οικονομία. Στην ανακοίνωση προβλέπεται επίσης πως η κοινοπραξία Fraport-Slentel ανέλαβε τη δέσμευση για την υλοποίηση επενδύσεων στα 14 αεροδρόμια, ύψους 1,4 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 330 εκατ. ευρώ θα γίνουν μέσα στην πρώτη τετραετία.
Σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα, η σύμβαση παραχώρησης των 14 αεροδρομίων αναμένεται να υπογραφεί το φθινόπωρο του 2015, καθώς θα πρέπει να μεσολαβήσουν η έγκριση του σχεδίου σύμβασης από το Ελεγκτικό Συνέδριο, η έγκριση των σχεδίων χωρικής ανάπτυξης των αεροδρομίων και, τέλος, η έγκριση της σύμβασης από τη Βουλή. Η διαχειρίστρια εταιρία, που προγραμματίζεται να δημιουργηθεί, θα ανήκει κατά 65% στη Fraport και κατά 35% στον Όμιλο Κοπελούζου.
Με την ανακοίνωση της κατάληξης του διαγωνισμού, ο ιδρυτής και πρόεδρος του Ομίλου Κοπελούζου, Δημήτρης Κοπελούζος, δήλωσε τότε: «Στόχος μας είναι να δημιουργήσουμε αεροδρόμια αντάξια των προσδοκιών και των απαιτήσεων του ελληνικού λαού και των ξένων επισκεπτών». Από τη μεριά του ΤΑΙΠΕΔ, ο τότε διευθύνων σύμβουλος του ταμείου Πασχάλης Μπουχώρης είχε κάνει λόγο για αναβάθμιση του τουριστικού προϊόντος της χώρας: «Η παραχώρηση θα αναβαθμίσει ουσιαστικά την ποιότητα των υποδομών και το επίπεδο εξυπηρέτησης των επιβατών, μέσα από την καλύτερη συντήρηση, λειτουργία και ανάπτυξη των αεροδρομίων. Μέσα από αυτή την ιδιωτικοποίηση δεν αναβαθμίζονται μόνο τα αεροδρόμια αλλά και ενισχύεται το τουριστικό προϊόν της χώρας». Υπάρχει περίπτωση να επιβεβαιωθούν οι δηλώσεις τους, αν τελικά προχωρήσει η εκχώρηση;

Η ΥΠΑ καταγγέλλει τη συμφωνία

Με μια σειρά από δημόσιες παρεμβάσεις ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Συλλόγων της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας (ΟΣΥΠΑ), Βασίλης Αλεβιζόπουλος, έχει καταγγείλει την εκχώρηση των 14 περιφερειακών αεροδρομίων.
«Η εκχώρηση των 14 αεροδρομίων είναι κατά του δημοσίου συμφέροντος. Προκαλώ τον οποιοδήποτε έχει διαφορετική άποψη σε δημόσιο διάλογο, αλλά μέχρι τώρα τα μεγάλα ΜΜΕ μου κλείνουν την πόρτα», μας είπε ο κ. Αλεβιζόπουλος και μας παρουσίασε τα επιχειρήματά του.
Πρώτο επιχείρημα είναι πως, εφόσον η εκχώρηση γίνεται μέσω ΤΑΙΠΕΔ, το κράτος χρησιμοποιεί τα αεροδρόμια για να εξασφαλίσει χρήματα που θα πέσουν στη μαύρη τρύπα του χρέους, χρήματα που θα έπρεπε να πάνε στην αναβάθμιση των αεροδρομίων. Συμπληρώνει δε πως τα 330 εκατ. ευρώ επενδύσεων σε 4 χρόνια, για τα οποία έχει δεσμευτεί η κοινοπραξία, είναι το ποσό που αντιστοιχεί στο κόστος της βαριάς συντήρησης των 14 αεροδρομίων για το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα και άρα δεν επαρκούν για σημαντικές επεκτάσεις και περαιτέρω βελτιώσεις.
Δεύτερο επιχείρημα του κ. Αλεβιζόπουλου είναι ότι η ΥΠΑ, παρά τα επιμέρους προβλήματα, διαχειρίζεται με αποτελεσματικότητα και επάρκεια τα ελληνικά αεροδρόμια και μάλιστα έχει διασφαλισμένους τους απαραίτητους πόρους για την περαιτέρω ανάπτυξή τους. Δηλώνει υπεύθυνα πως, έχοντας ετήσια έσοδα 450 εκατ. και έξοδα περί τα 150, η ΥΠΑ έχει τη δυνατότητα επενδύσεων, που μπορούν να φτάσουν τα 300 εκατ. το χρόνο, στα ελληνικά αεροδρόμια. Σημειώνει ακόμα πως η ΥΠΑ φροντίζει να διατηρεί την ανταγωνιστικότητα των αεροδρομίων σε υψηλό επίπεδο, προσφέροντας στις εταιρίες δωρεάν μια σειρά από υπηρεσίες, όπως το πάρκινγκ αεροσκαφών και το τέλος προσέγγισης. Αναρωτιέται, μάλιστα, αν η κοινοπραξία θα συνεχίσει αυτή την πολιτική ή θα αρχίσει να χρεώνει αυτές τις υπηρεσίες. Η εύλογη απορία είναι αν γίνονται αυτές οι επενδύσεις. Η απάντηση είναι: μάλλον ναι.
Κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας ολοκληρώθηκαν έργα μεγάλης κλίμακας στα αεροδρόμια της Ρόδου, της Νέας Αγχιάλου, της Καρπάθου, της Ζακύνθου και της Αλεξανδρούπολης. Σύμφωνα με την ΟΣΥΠΑ, αυτή τη στιγμή βρίσκονται σε εξέλιξη έργα 400 εκ. ευρώ στο αεροδρόμιο Μακεδονία της Θεσσαλονίκης όπου γίνεται επέκταση του αεροδιαδρόμου μέσα στη θάλασσα κατά 1.000 μέτρα ενώ σημαντικά έργα που θα υπερβούν τα 200 εκ. γίνονται και στα Χανιά.
Τρίτο σημείο, στο οποίο επικεντρώνει την κριτική του ο πρόεδρος της ΟΣΥΠΑ, είναι πως σημαντικό μέρος των χρημάτων, που φέρεται να επενδύει η κοινοπραξία Fraport-Slentel, δεν προέρχονται από ίδια κεφάλαια αλλά θα τα πληρώσει ο επιβάτης. Ο κ. Αλεβιζόπουλος, επικαλούμενος και πηγή της προηγούμενης κυβέρνησης, ότι η νέα εταιρία διαχείρισης των αεροδρομίων θα αυξήσει τη χρέωση ανά επιβάτη κατά 2,5 ευρώ από την πρώτη μέρα ενώ με την ολοκλήρωση των προβλεπόμενων επενδύσεων η επιβάρυνση αυτή μπορεί να φτάσει και τα 8 ευρώ.
Το πλέον σημαντικό θέμα που προκύπτει, όμως, σύμφωνα με τον κ. Αλεβιζόπουλο, είναι πως η εκχώρηση εντάσσεται σε ένα σχέδιο «γερμανοποίησης του ελληνικού τουρισμού», που κάθε άλλο παρά επωφελές θα είναι για την Ελλάδα. Πέρα από τη γεωστρατηγική πτυχή του θέματος, που είναι προφανώς σημαντικότατη, ο πρόεδρος της ΟΣΥΠΑ μιλά και για την καθαρά εμπορική. Φέρνει ως παράδειγμα το Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών, ο οποίος, ιδιαίτερα μέχρι πρόσφατα, θεωρούνταν ιδιαίτερα ακριβός. «Δεν θέλουμε άλλα αεροδρόμια σαν το Ελ. Βενιζέλος», λέει ο κ. Αλεβιζόπουλος, εξηγώντας πως τα τοπικά αεροδρόμια οφείλουν να ακολουθούν ελκυστική τιμολογιακή πολιτική.

Και οι τοπικοί φορείς είναι απέναντι

Την αντίθεσή τους στην εκχώρηση των αεροδρομίων έχουν εκφράσει με κατηγορηματικό τρόπο και οι περισσότεροι από τους εμπλεκόμενους φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης. «Όχι» στην εκχώρηση των περιφερειακών αεροδρομίων λένε, μεταξύ άλλων, το περιφερειακό συμβούλιο Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης (αεροδρόμια Καβάλας και Αλεξανδρούπολης), το δημοτικό συμβούλιο Καλαμαριάς (αεροδρόμιο Θεσσαλονίκης «Μακεδονία»), η κοινότητα Παραδεισίου Ρόδου (αεροδρόμιο Ρόδου), το περιφερειακό συμβούλιο Νοτίου Αιγαίου (αεροδρόμια Ρόδου, Κω, Σύρου, Μήλου, Πάρου, Νάξου, Μυκόνου, Θήρας, Καλύμνου), καθώς και το αντίστοιχο του Βορείου Αιγαίου.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η πόλη των Χανίων, που έχει προσφύγει στο ΣτΕ, αντιδρώντας στη σχεδιαζόμενη εκχώρηση του αεροδρομίου των Χανίων – στο οποίο, σημειωτέον, έργα επέκτασης 110 εκατ. ευρώ βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη. Ο δήμαρχος Χανίων, Τάσος Βάμβουκας, εξηγεί στο Hot Doc: «Δεδομένου πως το αεροδρόμιο των Χανίων εξυπηρετεί όλη τη Δυτική Κρήτη, όποιος το διαχειρίζεται απολαμβάνει ένα είδος μονοπωλίου. Αυτό συνεπάγεται μεγάλο ρίσκο για την τοπική κοινωνία κι οικονομία, αν ο διαχειριστής δεν λειτουργεί υπό δημόσιο έλεγχο». Τις θέσεις του δημάρχου Χανίων συνυπογράφουν όλοι οι αυτοδιοικητικοί φορείς της Δυτικής Κρήτης, καθώς και το περιφερειακό συμβούλιο του νησιού. Στο σχετικό ψήφισμά του, το δημοτικό συμβούλιο Χανίων τονίζει κι αυτό με τη σειρά του την πρόθεση της Fraport-Slentel να αυξήσει το κόστος προσέγγισης του αεροδρομίου και υπογραμμίζει επίσης πως η εκχώρηση θα αποτελέσει πλήγμα για τις συνθήκες εργασίας των εργαζομένων και τα δικαιώματά τους.

Τι απαντά η κοινοπραξία

Επικοινωνήσαμε, ως οφείλαμε, με την ελληνική πλευρά της κοινοπραξίας που κέρδισε το διαγωνισμό, δηλαδή τον Όμιλο Κοπελούζου. Απαντώντας σε σχετικά μας ερωτήματα, οι θέσεις τους συνοψίζονται ως εξής:
Το ελληνικό Δημόσιο θα λάβει στα 40 χρόνια τα εξής ποσά: Εφάπαξ τίμημα προσφοράς 1.234 εκατ. ευρώ, αθροιστικό ετήσιο τίμημα για 40 χρόνια 1.366 εκατ., αθροιστικά έσοδα του Δημοσίου ως μερίδιο από τα κέρδη των αεροδρομίων για 40 χρόνια 6.263 εκατ., αθροιστικά έσοδα ΥΠΑ για 40 χρόνια 789 εκατ. και αθροιστικά έσοδα Πολεμικής Αεροπορίας για 40 χρόνια 396 εκατ. Ο Όμιλος Κοπελούζου υπολογίζει το συνολικό όφελος του ελληνικού Δημοσίου σε 10 δισ. 48 εκατ. ευρώ, χωρίς σε αυτό να υπολογίζεται ο φόρος επί των κερδών και προφανώς τα όποια έσοδα από την επερχόμενη, κατ’ αυτούς, αύξηση της τουριστικής κίνησης, που θα οφείλεται στη δραστηριότητα της κοινοπραξίας στα 14 αεροδρόμια.
Κάνοντας απλές αριθμητικές πράξεις, διαπιστώνει κανείς πως τα ποσά αυτά είναι σαφώς υψηλότερα από αυτά που ανακοινώθηκαν τον περασμένο Νοέμβρη. Ο κ. Αλεβιζόπουλος, της ΟΣΥΠΑ, μάλιστα, διατυπώνει σοβαρές αμφιβολίες για το αν η διαχειρίστρια εταιρία θα εμφανίζει κέρδη, ώστε να λαμβάνει το Δημόσιο από αυτά, και δηλώνει πως μόνο με συμφωνία για ποσοστό επί του τζίρου θα ήταν εξασφαλισμένο το συμφέρον του. Όσον αφορά στα χρήματα που προορίζονται για την ΥΠΑ, καταγγέλλει την κοινοπραξία πως δεν μπορεί να τα υπολογίζει ως δικά της, αφού πρόκειται για το ειδικό τέλος του κράτους.
Συνεχίζοντας με τις θέσεις του Ομίλου Κοπελούζου, υποστηρίζουν πως με τα 330 εκατ. ευρώ, κατά τα πρώτα 4 χρόνια, όχι μόνο θα συντηρούνται και θα αναβαθμίζονται οι εγκαταστάσεις των 14 αεροδρομίων αλλά θα γίνουν και επεκτάσεις 125.000 τ.μ., δηλαδή η συνολική έκτασή τους θα αυξηθεί κατά 66%. Για τα υπόλοιπα 36 χρόνια έχουν προγραμματιστεί επιπλέον επεκτάσεις 138.000 τ.μ., ενώ θα δημιουργηθούν άμεσα 450 νέες θέσεις εργασίας. Σημειώνουν, ακόμα, πως θα αγοραστούν και θα παραδοθούν στην Πολεμική Αεροπορία νέα υπερσύγχρονα συστήματα αεροναυτιλίας, διαχείρισης και ελέγχου αεροσκαφών για τις περιοχές ευθύνης της και για συγκεκριμένα αεροδρόμια.
Σχετικά με τις πηγές χρηματοδότησης των επενδύσεων, ο Όμιλος Κοπελούζου υποστηρίζει πως τα ποσά προς επένδυση θα προέλθουν από ίδια κεφάλαια κι από δανεισμό, που έχει ήδη εξασφαλίσει η κοινοπραξία. Αρνούνται τις χρεώσεις, που ακούγονται στην αγορά των αερομεταφορών ότι θα επιβληθούν και μιλούν για αύξηση ενός ευρώ στο κόστος ανά επιβάτη, μέχρι την ολοκλήρωση των έργων των πρώτων 4 χρόνων, κι 6,5 ευρώ στη συνέχεια.
Δεδομένων των αποκλίσεων που εμφανίζουν οι εκτιμήσεις της ΟΣΥΠΑ και παραγόντων της αγοράς με τα ποσά που παρουσιάζει ο Όμιλος Κοπελούζου, ζητήσαμε από τον όμιλο να μας δώσει τα επιχειρηματικά σχέδια ανά αεροδρόμιο, από τα οποία προκύπτουν αυτά τα ποσά, ιδιαίτερα ο υπολογισμός των κερδών στα οποία θα συμμετέχει το κράτος. Λάβαμε την απάντηση πως τα σχετικά επιχειρηματικά σχέδια έχουν κατατεθεί στην προσφορά προς το ΤΑΙΠΕΔ, αλλά δεν μας τα δίνουν. Συνεπώς, ο κ. Αλεβιζόπουλος, αλλά κι ο κάθε πολίτης που βλέπει δύσπιστα την εκχώρηση του δημόσιου πλούτου, έχει κάθε δικαίωμα να αμφισβητεί πως το Δημόσιο έχει να λάβει τα ποσά που παρουσιάζει ο όμιλος.

άρθρο που δημοσιεύθηκε στο Hot Doc #70, το Φεβρουάριο του 2015

Extra Hot άρθρο

Σοβαρά ερωτηματικά εγείρει η υπόθεση της παραχώρησης του χώρου του πρώην αεροδρομίου του Ελληνικού στην εταιρία Lamda Development του ομίλου Λάτση. Ερωτηματικά, που έχουν να κάνουν τόσο με το τίμημα της μεταβίβασης όσο και με τον τρόπο που ενήργησαν τα μέλη του ΤΑΙΠΕΔ. Μια έκταση-φιλέτο, που είχε προσελκύσει το ενδιαφέρον διεθνών επενδυτών και που επί 20 χρόνια τέσσερις πρωθυπουργοί έκαναν λόγο για αξιοποίησή της, φέρεται να παραχωρήθηκε έναντι πινακίου φακής και με χαριστικούς όρους. Και με τη Δικαιοσύνη να ερευνά το ενδεχόμενο κακουργηματικής απιστίας σε βάρος του Δημοσίου…

Το θέμα της αξιοποίησης του Ελληνικού μετρά πολλά χρόνια, αρχής γενομένης το 1995, όταν κυρώθηκε από την τότε Βουλή η σύμβαση για την κατασκευή και λειτουργία του νέου αεροδρομίου στα Σπάτα. Για πρώτη φορά ακούστηκε δημόσια η πρόταση για τη δημιουργία «Μητροπολιτικής Ζώνης Πρασίνου» στο χώρο του Ελληνικού. Λίγους μήνες μετά, το 1996, το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο ξεκίνησε ένα ερευνητικό πρόγραμμα υπό την επίβλεψη του καθηγητή Λουδοβίκου Βασενχόφεν. Δύο χρόνια αργότερα, όμως, το πρόγραμμα εγκαταλείφθηκε. Η ανάληψη από την Ελλάδα της διοργάνωσης των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, σήμανε και την κατασκευή αθλητικών εγκαταστάσεων στο χώρο του Ελληνικού. Εγκαταστάσεις, που οι τότε ελληνικές κυβερνήσεις διαβεβαίωναν ότι θα είναι προσωρινές.
Κάτι που όπως αποδείχθηκε στη συνέχεια ήταν υπόσχεση… απατηλή. Το Δεκέμβριο του 2003, το τότε αρμόδιο ΥΠΕΧΩΔΕ προκήρυξε διεθνή διαγωνισμό για την πολεοδομική ανάπτυξη του Ελληνικού. Οι ενδιαφερόμενοι θα κατέθεταν τις δικές τους «ιδέες» και «προτάσεις» προς την ελληνική κυβέρνηση για την αξιοποίησή του. Προτάσεις οι οποίες περιελάμβαναν, μεταξύ άλλων, διάφορες επιχειρηματικές δραστηριότητες, οικιστική αξιοποίηση, αλλά και εστιατόρια.
Οι κινήσεις της τότε κυβέρνησης Σημίτη προκάλεσαν την αντίδραση της ΝΔ, η οποία με αρχηγό τον Κώστα Καραμανλή βρισκόταν στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Ο ίδιος ο Κώστας Καραμανλής, το Φεβρουάριο του 2004, δεσμεύτηκε προσωπικά ότι «οι χώροι του Ελληνικού που απελευθερώθηκαν θα χρησιμοποιηθούν αποκλειστικά για τη δημιουργία πρότυπου πάρκου». Λίγες μέρες μετά, ο Κώστας Καραμανλής και η ΝΔ ήρθαν στην κυβέρνηση. Υπουργός ΠΕΧΩΔΕ ανέλαβε ο Γιώργος Σουφλιάς, ο οποίος και επωμίστηκε το «γαλάζιο» σχέδιο αξιοποίησης του χώρου του Ελληνικού. Τρία χρόνια μετά, ο Γιώργος Σουφλιάς παρουσίασε την δική του πρόταση, η οποία και αποτελούσε συνέχεια των προτάσεων που είχαν γίνει επί κυβέρνησης Σημίτη. Το σχέδιο προέβλεπε, μεταξύ άλλων, τη δημιουργία κτιρίων επιχειρήσεων, εμπορικών κέντρων αλλά και κατοικιών, ενώ ο μεγαλύτερος αριθμός στρεμμάτων θα καλυπτόταν με πράσινο. Οι προτάσεις Σουφλιά προκάλεσαν την αντίδραση δήμων και τοπικών φορέων. Ο τότε αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, Γιώργος Παπανδρέου, εξέφρασε δημόσια την αντίθεσή του. Σε δηλώσεις του, υποστήριξε ότι το Ελληνικό θα πρέπει να γίνει ένα από «τα μεγαλύτερα μητροπολιτικά πάρκα της Ευρώπης, με πράσινο και υποδομές που θα υποστηρίζουν το πάρκο, θα είναι περιβαλλοντικά και ενεργειακά φιλικές και μόνο για την εξυπηρέτηση του κοινού συμφέροντος».

Τα αραβικά πετροδόλαρα

Το πρόγραμμα Σουφλιά δεν προχώρησε. Τον Οκτώβριο του 2009, ο Γιώργος Παπανδρέου ανέλαβε την πρωθυπουργία και το ενδιαφέρον για την αξιοποίησή του Ελληνικού αναθερμάνθηκε . Η υπογραφή του μνημονίου και η ανάγκη τόνωσης των δημοσίων εσόδων κάτω από τη δαμόκλειο σπάθη των ξένων δανειστών έθεσε την αξιοποίηση ψηλά στην ατζέντα της νέας κυβέρνησης. Το Σεπτέμβριο του 2010, υπεγράφη στη Νέα Υόρκη μνημόνιο συνεργασίας μεταξύ Γ. Παπανδρέου και του εμίρη του Κατάρ για επενδύσεις στη χώρα μας ύψους 5 δισ. ευρώ. Η συμφωνία περιελάμβανε και την αξιοποίηση του Ελληνικού, πρόταση η οποία ξεσήκωσε ουκ ολίγες αντιδράσεις από την τοπική κοινωνία και όχι μόνο. Λίγους μήνες μετά, και συγκεκριμένα το Δεκέμβριο του 2011, ξεκίνησε η διεθνής διαγωνιστική διαδικασία για την αξιοποίηση του Ελληνικού.
Η ελληνική κυβέρνηση κάλεσε τον διάσημο αρχιτέκτονα Χοσέ Αθεμπίγιο προκειμένου να καταθέσει τις δικές του προτάσεις για την αξιοποίησή του. Το Φεβρουάριο του 2011, ο κ. Αθεμπίγιο φέρεται να παρουσίασε προφορικά στον κ. Παπανδρέου κάποια στοιχεία γύρω από τις προτάσεις του. Στα τέλη του ίδιου μήνα, ο τότε αρμόδιος υπουργός Χάρης Παμπούκης επισκέφτηκε το Κατάρ. Όλα έδειχναν ότι το Ελληνικό θα κατέληγε στα «χέρια» των Αράβων για την αξιοποίησή του.
Το Κατάρ συμμετείχε στο διαγωνισμό για το Ελληνικό, αποχώρησε, όμως, όταν διαπίστωσε πως η κατάσταση ήταν περισσότερο πολύπλοκη απ’ όσο είχαν ενημερώσει τους ανθρώπους του εμιράτου.

Ο νόμος-έκτρωμα του 2012

Το Μάρτιο του 2012, ψηφίστηκε ο νόμος 4062/2012, ο οποίος αφορούσε την «Αξιοποίηση του πρώην αεροδρομίου του Ελληνικού». Ο νόμος χαρακτηρίστηκε από κατοίκους και φορείς ως «έκτρωμα» και περιελάμβανε μία σειρά από παραχωρήσεις στον επίδοξο επενδυτή.
Συγκεκριμένα, προβλέπονταν η δημιουργία τουριστικών εγκαταστάσεων, κέντρων διασκέδασης, καζίνου, διοικητικών και εμπορικών κέντρων, πολυτελών κατοικιών και άλλων κτιριακών εγκαταστάσεων, συνολικής δομημένης επιφάνειας 3.760.000 τ.μ. εντός της έκτασης του πρώην αεροδρομίου του Ελληνικού. Επίσης, ο νόμος προέβλεπε μία σειρά από συνοδευτικά έργα που θα αφορούσαν το Ελληνικό, τα οποία όμως θα χρηματοδοτούνταν από το ελληνικό Δημόσιο και το ύψος τους θα ανέρχονταν σε 2,5 δισ. ευρώ. Με λίγα λόγια, ο νέος επενδυτής ελάμβανε μία «προίκα» από την ελληνική κυβέρνηση, η οποία και έκρυβε τεράστια υπεραξία. Για το λόγο αυτό, ο συγκεκριμένος νόμος προέβλεπε ότι το ελληνικό Δημόσιο θα κρατούσε το 30% των μετοχών της Ελληνικό Α.Ε., ούτως ώστε να καρπωθεί τα οφέλη από την αξιοποίησή του.
Η ψήφιση του νόμου προκάλεσε στα κυβερνητικά κλιμάκια ευφορία και αισιοδοξία. Στις συζητήσεις τους, εκτιμούσαν ότι οι αναμενόμενες προσφορές από τους επίδοξους επενδυτές θα άγγιζαν τα 5 δισ. ευρώ. Τον Απρίλιο του 2012, στα πλαίσια της διαγωνιστικής διαδικασίας για την αξιοποίηση του Ελληνικού, υπεβλήθησαν εννιά προτάσεις από τους ενδιαφερόμενους επενδυτές. Ωστόσο, στη β’ φάση του διαγωνισμού, τον Ιανουάριο του 2013, προκρίθηκαν μόνο τέσσερα σχήματα.
Το Φεβρουάριο του 2014, ολοκληρώθηκε και η β’ φάση του διαγωνισμού. Παραδόξως, υπεβλήθη μόνο μία προσφορά: αυτή της Lamda Development, του ομίλου Λάτση. Πρόκειται για την ίδια εταιρία που μερικά χρόνια πριν ανέλαβε και την ανέγερση του εμπορικού κέντρου «Τhe Μall» στο Μαρούσι.
Μία υπόθεση, στην οποία έχουν αναφερθεί παλιότερα εκτενώς, με αναλυτικά δημοσιεύματα, τόσο το Ηοt Doc όσο και το koutipandoras.gr.

Παραχωρήθηκε έναντι πινακίου φακής

Ο όμιλος Λάτση υπέβαλε αρχικά μία προσφορά, για να επανέλθει λίγο μετά με μία πιο βελτιωμένη. Το Μάρτιο του 2014, το Ελληνικό πέρασε οριστικά στα δικά του χέρια. Το ΤΑΙΠΕΔ, που είχε αναλάβει να αξιοποιήσει το Ελληνικό, ανακήρυξε τη Lamda Development ως τον «προτιμητέο επενδυτή».
Η εταιρία αναλάμβανε την αξιοποίηση του Ελληνικού για 99 χρόνια, έναντι εξευτελιστικού τιμήματος και με υπεραξία πολλαπλάσια. Συγκεκριμένα, για μια έκταση 6.204 στρεμμάτων, στην οποία περιλαμβάνεται παραλιακό μέτωπο 3,5 χιλιομέτρων στο Σαρωνικό, ένα λιμάνι-μαρίνα (το λεγόμενο Ολυμπιακό Ιστιοπλοϊκό Κέντρο), ένας σημαντικός αρχαιολογικός χώρος και ολυμπιακές εγκαταστάσεις αξίας άνω των 350 εκατ. ευρώ, ο Όμιλος Λάτση υποχρεώθηκε να καταβάλει στο ΤΑΙΠΕΔ το ποσό των 915 εκατ. ευρώ. Δηλαδή, από το ποσό των 5 δισ. ευρώ, που υποτίθεται ότι θα έφταναν οι προσφορές των επενδυτών, τελικά το Ελληνικό βγήκε στο σφυρί για 915 εκατ. ευρώ. Μάλιστα, το ποσό αυτό, ο όμιλος Λάτση δεν θα το έδινε αμέσως, αλλά σε βάθος δεκαετίας. Αρχικά θα κατέβαλλε ένα ποσό που δεν θα ξεπερνούσε τα 300 εκατ. ευρώ και το υπόλοιπο θα καταβάλλονταν σε ετήσιες δόσεις, μέσα στα επόμενα δέκα χρόνια.
Την ίδια ώρα, το ελληνικό Δημόσιο, εκτός από τα «συναφή» έργα που υποχρεούτο να κατασκευάσει για λογαριασμό του επενδυτή, αναλάμβανε και να χρηματοδοτήσει άμεσα το κόστος μετεγκατάστασης μιας σειράς υφιστάμενων δημόσιων κτιρίων και εγκαταστάσεων.

Πουλήθηκε 222% χαμηλότερα

Το τίμημα προκάλεσε ουκ ολίγες αντιδράσεις, τόσο σε πολιτικό όσο και σε τοπικό αλλά και επίπεδο φορέων. Αρκετοί, τότε, ήταν αυτοί που έκαναν λόγο για «ξεπούλημα» και για χαριστική παραχώρηση στον Όμιλο Λάτση.
Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει έρευνα του Τεχνικού Επιμελητηρίου (ΤΕΕ) για την αξιοποίηση του Ελληνικού, η οποία διενεργήθηκε υπό την επίβλεψη του σημερινού αναπληρωτή υπουργού Υποδομών, Χρήστου Σπίρτζη. Η έκθεση «καίει» τους αρμόδιους, που χειρίστηκαν την πώληση του Ελληνικού. Σύμφωνα με αυτήν, το Ελληνικό παραχωρήθηκε κατά 222% χαμηλότερα από την πραγματική του αξία.
Συγκεκριμένα, το ΤΑΙΠΕΔ εκτίμησε την αξία της πώλησης του Ελληνικού σε 915 εκατ. ευρώ, ενώ το ΤΕΕ σε 2,950 δισ. ευρώ. Πρόκειται για μια τεράστια δια – φορά, που θα πρέπει να απασχολήσει τόσο τη νέα κυβέρνηση όσο και τις αρμόδιες αρχές αναφορικά με το κατά πόσο διασφαλίστηκαν τα συμφέροντα του Δημοσίου και όχι αυτά του Ομίλου Λάτση. Κατά πόσο, δηλαδή, όσοι χειρίστηκαν την αξιοποίηση του Ελληνικού –πολιτικά πρόσωπα και στελέχη του ΤΑΙΠΕΔ– πέτυχαν την αξιοποίησή του στην πλέον καλύτερη τιμή για το δημόσιο συμφέρον. Να σημειωθεί ότι σχετική έρευνα διεξάγει ο εισαγγελέας Γιάννης Δραγάτσης, έπειτα από μηνυτήριες αναφορές που είχαν καταθέσει ο περιφερειακός σύμβουλος Νίκος Γαλανός και η Σοφία Σακοράφα.
Η παραχώρηση του Ελληνικού είχε όμως και άλλα επεισόδια, που λίγο έλειψε να τινάξουν στον αέρα τη διαδικασία παραχώρησης. Κατά τον προσυμβατικό έλεγχο της σύμβασης, τον περασμένο Αύγουστο, το Ζ’ Κλιμάκιο του Ελεγκτικού Συνεδρίου «μπλόκαρε» τη μεταβίβαση. Και αυτό, διότι είχε εντοπίσει μία σειρά από παραβιάσεις της ισχύουσας νομιμότητας.
Το ΤΑΙΠΕΔ, από την πλευρά του, κατέθεσε αίτηση αναίρεσης, με αποτέλεσμα, το Νοέμβρη του 2014, οι δικαστές του ΣΤ’ Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου να δώσουν το πράσινο φως για την παραχώρηση. Η ελληνική κυβέρνηση, πριν ακόμη το Ελεγκτικό Συνέδριο κοινοποιήσει την απόφαση, προχώρησε στην υπογραφή της σύμβασης. Παρά το γεγονός ότι, βάσει του νόμου, οι εμπλεκόμενες πλευρές μπορούσαν εντός 15 ημερών να υποβάλουν ενστάσεις.
Ενδεικτικά της όλης υπόθεσης είναι τα λόγια του δικηγόρου Γιώργου Κόκκα, ο οποίος κατέθεσε αίτηση αναθεώρησης κατά της απόφασης του ΣΤ’ Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου.
«Θεωρούμε ότι ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζει μέχρι σήμερα το ΤΑΙΠΕΔ τις συμβάσεις, με τις οποίες παραχωρεί δημόσια περιουσία, είναι απαράδεκτος και είναι σε βάρος τόσο των ελληνικών συμφερόντων όσο και των συμφερόντων των δανειστών της χώρας. Στην περίπτωση της πώλησης του Ελληνικού, αποδείχθηκε πλήρως, σε όλες τις διαδικασίες που συμμετείχαμε στο Ελεγκτικό Συνέδριο, η απόλυτη μυστικοπάθεια στην οποία δυστυχώς παρασύρθηκαν και οι δικαστές αποκλείοντάς μας από νόμιμα δικαιώματα πρόσβασης στην πληροφόρηση και στα έγγραφα του ΤΑΙΠΕΔ, της Lamda Development και κυρίως της εταιρίας του Λουξεμβούργου, που εμφανίστηκε ως αγοράστρια της έκτασης του Ελληνικού χωρίς να έχει μετάσχει στις διαδικασίες του δημοσίου διαγωνισμού. Είναι γεγονός ότι, εάν στο Ελληνικό δεν αποδοθεί δικαιοσύνη, υποβιβάζεται όλη η αξία της περιουσίας του Ελληνικού», επισημαίνει ο κ. Κόκκας.

Μπλόκο από την Περιφέρεια Αττικής

Στην όλη υπόθεση ενεπλάκη και η περιφέρεια Αττικής, τον περασμένο Δεκέμβρη. Με προσφυγή που κατέθεσε, ζήτησε να αναθεωρηθεί η απόφαση του ΣΤ’ Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου, με την οποία ανοίγει ο δρόμος για την παραχώρηση στον Όμιλο Λάτση.
Η περιφέρεια Αττικής διέθετε μέσα στο χώρου του Ελληνικού μία έκταση, στην οποία στεγαζόταν υπηρεσίες ΚΤΕΟ. Η παραχώρηση του Ελληνικού θα σήμαινε αυτόματα τη μετεγκατάσταση των υπηρεσιών του ΚΤΕΟ, με αποτέλεσμα η περιφέρεια να ζημιωθεί με 1 εκατ. ευρώ, λόγω των εξόδων μετεγκατάστασης, ενώ θα υπήρχε και ετήσια απώλεια εισοδήματος για την περιφέρεια ύψους 4 εκατ. ευρώ σε ετήσια βάση. Επίσης, με βάση την έκθεση του ΤΕΕ, η περιφέρεια έκρινε ότι το τίμημα της μεταβίβασης ήταν χαμηλότερο από το πραγματικό.
Το θέμα είναι τι προτίθεται να πράξει από εδώ και πέρα η νέα ελληνική κυβέρνηση σε ό,τι αφορά το θέμα του Ελληνικού.
«Η νέα κυβέρνηση θα πρέπει, σεβόμενη τις διακηρύξεις του σημερινού πρωθυπουργού και πλειάδας σημερινών υπουργών, να προχωρήσει στην κατάργηση του μνημονιακού νόμου 4062/2012, με τον οποίο καθορίζονται απαράδεκτες χρήσεις γης και όροι δόμησης εκατομμυρίων τετραγωνικών μέτρων στο χώρο του πρώην αεροδρομίου Ελληνικού και της παραλίας του Αγίου Κοσμά», επισημαίνει στο Hot Doc το μέλος της Επιτροπής Αγώνα για το Μητροπολιτικό Πάρκο στο Ελληνικό, Πάνος Τότσικας, ο οποίος, σημειωτέον, έκανε αυτή τη δήλωση πριν από τις προγραμματικές δηλώσεις της νέας κυβέρνησης.
Ο ίδιος συμπληρώνει επίσης ότι θα πρέπει να προωθηθεί ένας νέος νόμος για το Ελληνικό, «που να εξασφαλίζει την ελεύθερη πρόσβαση στις ακτές, να στηρίζεται σε μια διαφορετική αντίληψη περί “αξιοποίησης” του δημόσιου χώρου και να καθορίζει χρήσεις γης και όρους δόμησης που συμβάλλουν στη δημιουργία ενός μεγάλου Μητροπολιτικού Πάρκου υψηλού πρασίνου, με παράλληλη λειτουργία πολιτιστικών, αθλητικών και άλλων κοινωφελών δραστηριοτήτων, χωρίς νέα δόμηση».

το άρθρο δημοσιεύθηκε στο Hot Doc 70, το Φεβρουάριο του 2015

Extra Hot άρθρο