Kατηγορία Ιστορία
Aληθινός πρωταγωνιστής, ψεύτικη φωτογραφία
Στις 30 Απριλίου του 1945, γύρω στις 10 το βράδυ, μια μικρή ομάδα ρώσων στρατιωτών εισβάλλει στο κτήριο του Ράιχσταγκ, σπάζοντας την πόρτα με ένα μεγάλο καδρόνι. Το Βερολίνο μετράει τις τελευταίες του ώρες και οι λιγοστοί γερμανοί στρατιώτες σχεδόν δεν αντιδρούν, όταν βλέπουν μπροστά τους τον εχθρό. Οι Ρώσοι κρατούν στα χέρια τους μια κόκκινη σημαία. Ανεβαίνουν τρέχοντας τις σκάλες και φθάνουν στη στέγη. Είναι αποφασισμένοι να κρεμάσουν τη σημαία για να δείξουν ότι πλέον η πόλη είναι υπό ρωσική κατοχή. Στερεώνουν τη σημαία με μια ζώνη πάνω στην κορώνα του αγάλματος, που δεσπόζει πάνω από την κύρια είσοδο.
Η περίφημη φωτογραφία με τον στρατιώτη να υψώνει την κόκκινη σημαία στο Ράιχσταγκ, στο Βερολίνο. Φωτογραφία, ωστόσο, που τραβήχτηκε μία ημέρα μετά την πραγματική ηρωική πράξη.
Όμως δεν έχουν μαζί τους κάποιον που να μπορεί να απαθανατίσει τη στιγμή.
Η στιγμή καταγράφηκε στην ιστορία με την ιστορική φωτογραφία που βλέπετε δίπλα. Ο άνθρωπος που σκαρφάλωσε για να υψώσει την σημαία ήταν ο Μιχαήλ Πέτροβιτς Μίνιν, ο οποίος τιμήθηκε για την πράξη του αυτή πολλά χρόνια αργότερα, επί προεδρίας Μπορίς Γιέλτσιν.
Ο Μιχαήλ Πέτροβιτς Μίνιν, την εποχή του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.
Ωστόσο, η φωτογραφία απεικονίζει άλλον στρατιώτη – προσωπική επιλογή του ίδιου του Στάλιν. Την επόμενη ημέρα από την ηρωική πράξη του Μίνιν και των συντρόφων του, η σοβιετική ηγεσία έστειλε συνεργείο για να αναπαραστήσει τη στιγμή και να την καταγράψει στην ιστορία, γυρίζοντας μάλιστα ολόκληρο ντοκιμαντέρ.
Ο Μίνιν, λίγο προτού πεθάνει, παρασημοφορήθηκε από τον τότε ρώσο πρόεδρο Γιέλτσιν.
Στα χρόνια που ακολούθησαν, ο Μίνιν παρέμεινε στο στρατό αλλά το όνομά του δεν καταγράφηκε ποτέ στην πολιορκία και την κατάληψη του Βερολίνου, και όπως ήταν φυσικό, ξεχάστηκε.
Πίνακες, που απεικονίζουν τη μάχη του Βερολίνου.
Ωστόσο, τρία χρόνια πριν από το θάνατό του, και ενώ είχε ήδη αποκατασταθεί από τον ρώσο πρόεδρο, πήρε μέρος σε ένα άλλο ντοκιμαντέρ, που αναφερόταν στα γεγονότα της εποχής, και συναντήθηκε μάλιστα με κάποιους από τους γερμανούς υπερασπιστές του Ράιχσταγκ.
Τα μάτια του έλαμπαν, όταν αναφωνούσε, όπως τότε: «Να η δικιά μας θεά της Νίκης!»
Φωτογραφία από τη μάχη του Βερολίνου. Ρώσοι και γερμανοί στρατιώτες μάχονται μέχρις εσχάτων
Και αυτή τη φορά η κάμερα ήταν εκεί για να τον καταγράψει.
άρθρο που δημοσιεύθηκε στο Hot Doc # 76, το Μάιο του 2015
Extra Hot άρθρο
‘Ενας απαρατήρητος θάνατος;
Στις 22 Νοεμβρίου του 1963, ο πρόεδρος Κένεντι πέφτει νεκρός από τις σφαίρες ελεύθερου σκοπευτή, που του διέλυσαν το κεφάλι, στην πρωτεύουσα του Τέξας, το Ντάλας. Ο κόσμος ολόκληρος παγώνει. Για πρώτη φορά, μετά τη δολοφονία του Λίνκολν, αμερικανός πρόεδρος δολοφονείται και μάλιστα σε ζωντανή σύνδεση.
Η στιγμή της δολοφονίας του Τζον Κένεντι στο Ντάλας, όπως την κατέγραψε ο φωτογραφικός φακός της εποχής. Η σύζυγός του Τζάκι προσπαθεί πανικόβλητη να βγει από το αυτοκίνητο, όταν είδε νεκρό τον Κένεντι.
22 Νοεμβρίου του 1963 και πάλι. Ο συγγραφέας Άλντους Χάξλεϊ αφήνει την τελευταία του πνοή στην Καλιφόρνια, νικημένος από τον καρκίνο και με την σύζυγό του στο πλάι του.
Την ίδια ημέρα και σχεδόν την ίδια ώρα, πεθαίνει στην Ιρλανδία ένας άλλος διάσημος συγγραφέας, ο Κλάιβ Στέιπλς Λιούις, από νεφρική ανεπάρκεια.
Ο κόσμος ωστόσο είναι πολύ σοκαρισμένος από τη δολοφονία του Κένεντι και η είδηση του θανάτου των δύο συγγραφέων περνά στα «ψιλά». Ένα άδικο τέλος για δύο δημιουργούς, που πέρασαν μεν στην αθανασία με το έργο τους αλλά απαρατήρητοι όσον αφορά την ημέρα του θανάτου τους.
Ο διάσημος ιρλανδός συγγραφέας Κλάιβ Στέιπλς Λιούις, στο γραφείο του. Ο θάνατός του επισκιάστηκε από την δολοφονία Κένεντι.
Ένας πρόεδρος-θρύλος, που στοιχειώνει ακόμη τις Ηνωμένες Πολιτείες, τους επισκίασε και για άλλη μια φορά διαπιστώνουμε τη δύναμη της εικόνας έναντι του λόγου. Γιατί, για τους πολλούς είναι πολύ πιο σημαντικό να βλέπεις έναν πρόεδρο να δολοφονείται, παρά να μαθαίνεις για το θάνατο αγαπημένων και διάσημων συγγραφέων στο κρεβάτι τους, οι οποίοι όμως γαλούχησαν γενιές και έφτιαξαν συνειδήσεις.
Ο άλλος συγγραφέας, ο αμερικανός Άλντους Χάξλεϊ. Και σ’ αυτή την περίπτωση ο θάνατός του επισκιάστηκε από την δολοφονία Κένεντι.
Ο Χάξλεϊ, στο «Θαυμαστό Καινούργιο Κόσμο» του, περιέγραψε μια εφιαλτική, τεχνοκρατική κοινωνία, έναν πολιτισμό που βασίζεται στον ψυχολογικό καταναγκασμό, ενώ με το «Νησί», που έγινε το μανιφέστο των χίπις, έδωσε ένα σημαντικό οικολογικό και ανθρωπιστικό κείμενο.
Το εξώφυλλο του βιβλίου που άφησε εποχή: Ο Θαυμαστός Καινούργιος Κόσμος, στο οποίο περιγράφεται μια εφιαλτική τεχνοκρατική κοινωνία.
Ο Κ.Σ. Λιούις, στενός φίλος του Τόλκιν, μας εξασφάλισε το δικαίωμά μας να ονειρευόμαστε, γράφοντας τα «Χρονικά της Νάρνια». Ένας φιλόσοφος, εκτός από συγγραφέας, ένας μεσαιωνολόγος.
Το έργο που έκανε διάσημο τον Λιούις: Τα Χρονικά της Νάρνια.
Ενδεχομένως, αν οι τρεις τους είχαν ποτέ συναντηθεί, θα έκαναν πολύ καλή παρέα, γιατί ο Κένεντι, εκτός των άλλων, υπήρξε και ένας πολύ καλός συζητητής. Ωστόσο, η ιστορία φρόντισε να τους συνδέσει με τραγικό τρόπο.
άρθρο που δημοσιεύθηκε στο Hot Doc # 97, το Μάρτιο του 2016
Extra Hot άρθρο
Τα βασανιστήρια του «πατέρα»
«Λοιπόν Μασού, εξακολουθείς να είσαι βλάκας;» «Παραμένω γκολιστής, στρατηγέ μου!» Μια πληρωμένη απάντηση από έναν όμως πιστό οπαδό…
Άρθρο από το περιοδικό HOTDOC Τεύχος 104 (B' Ιούνιος 2016)
για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο.
«Αντύπας ραπίσας Κυριακού εφονεύθη αμυνομένου…»
Υπήρξε μια εποχή στην Ελλάδα, όπου «Έλληνες αδελφοί μας, γυμνοί και κάτισχνοι, εφ’ ων τα οστά μόνον και η επιδερμίς προσκολλώνται, χρησιμεύουσιν ως τα φορτηγά ζώα των ημεδαπών τυράννων». Ήταν η εποχή που έζησε ο Μαρίνος Αντύπας. Η εποχή, από την οποία εμάς τους ιστορικούς μας ενδιαφέρει να μιλάμε κυρίως για τις κυβερνήσεις, τους πρωθυπουργούς, τους πολέμους, τις ήττες και τις νίκες. Μια εποχή, όμως, και μια χώρα, που πρωτίστως πρέπει να ιστορηθούν ως σημεία μαρτυρίου για την πλειοψηφία του λαού…
Άρθρο από το περιοδικό HOTDOC Τεύχος 103 (A' Ιούνιος 2016)
για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο.
Ένα δείπνο στο Κρεμλίνο…
Ένα καλό γεύμα, πολύ κρασί και διάθεση για κουβέντα και κάπως έτσι σώζεται ο κόσμος. Καλοκαίρι του 1942, με τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο να βρίσκεται στο κρισιμότερο σημείο, ο τότε πρωθυπουργός της Βρετανίας, Ουίνστον Τσώρτσιλ φθάνει στη Μόσχα για να συναντήσει τον σοβιετικό ηγέτη Ιωσήφ Στάλιν. Είχαν προηγηθεί άλλες δύο συναντήσεις, η μία σε πολύ καλό κλίμα, η δεύτερη ωστόσο έκανε τον Τσώρτσιλ να αναθεωρήσει, καθώς ο Στάλιν ήταν τελείως διαφορετικός. Δεν είχε διάθεση για κουβέντα. και κυρίως δεν είχε καμία διάθεση για συνεννόηση με τον παλαίμαχο βρετανό πολιτικό. Γι’ αυτό ο Τσώρτσιλ επένδυε πολλά σ’ αυτό το τρίτο ραντεβού. Κανόνισε λοιπόν μια κατ’ ιδίαν συνάντηση για να αλλάξει το κλίμα…
Άρθρο από το περιοδικό HOTDOC Τεύχος 103 (A' Ιούνιος 2016)
για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο.
Από τη σταφίδα στο Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο
Το αγαπημένο γλύκισμα των Βρετανών το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα ήταν η πουτίγκα. Για δεκαετίες είχε υπερισχύσει η νόστιμη συνταγή με σταφίδες, που τις εισήγαγαν από τη μοναδική τότε παραγωγό χώρα, την Ελλάδα. Το πιο μεγάλο μέρος της Πελοποννήσου ήταν καλυμμένο με αμπέλια, κι από το περιβόητο σταφύλι τους γινόταν η πολύτιμη σταφίδα…
Άρθρο από το περιοδικό HOTDOC Τεύχος 102 (B' Μάιος 2016)
για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο.
Η Έβελιν πέφτει…
Μάιος του 1947. Ένα λευκό μεταξωτό μαντήλι έπεφτε από ψηλά. Πλησίαζε στο έδαφος, όταν το πήρε είδηση ο αστυνομικός που περιπολούσε στην 34η οδό, ακριβώς κάτω από το Εμπάιρ Στέιτ Μπίλντινγκ. Το κοιτούσε προσπαθώντας να καταλάβει από πού ακριβώς ερχόταν. Ξαφνικά, άκουσε έναν δυνατό κρότο, σαν κάτι να έπεφτε με ορμή πάνω σε κάτι άλλο. Μια σύγκρουση, νόμιζε στην αρχή, αυτοκινήτων, εξαιτίας κάποιων απρόσεκτων οδηγών. Το πλήθος είχε μαζευτεί ήδη στο σημείο και κοιτούσε αποσβολωμένο. Άνοιξε δρόμο για να δει και ο ίδιος: Πάνω στο καπό μιας μαύρης Κάντιλακ των Ηνωμένων Εθνών, μια γυναίκα ξαπλωμένη, σα να κοιμόταν…
Άρθρο από το περιοδικό HOTDOC Τεύχος 102 (B' Μάιος 2016)
για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο.
Η «κυβέρνηση» της Βιέννης
12 Σεπτεμβρίου 1944. Μια αμαξοστοιχία με δύο βαγόνια αναχώρησε από την Αθήνα, με 40 περίπου επιβαίνοντες. Διανυκτέρευσε στη Λειβαδιά το πρώτο βράδυ και το δεύτερο στη Λάρισα. Την αμαξοστοιχία φρουρούσαν γερμανοί στρατιώτες. Στις 15 Σεπτεμβρίου αντιμετώπισε επίθεση από παρτιζάνους κοντά στα Σκόπια. Το τελευταίο εμπόδιο που παρουσιάστηκε, ήταν ότι εντοπίστηκε από βρετανικά αεροσκάφη καθώς διέσχιζε τις Άλπεις. Τα μαχητικά της RAF εφόρμησαν κατά του τρένου, που όμως διασώθηκε από τύχη καθώς μπήκε σε τούνελ…
Άρθρο από το περιοδικό HOTDOC Τεύχος 101 (A' Μάιος 2016)
για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο.
ΟΙ ΑΦΙΣΕΣ ΤΟΥ ΜΑΗ
«Η ομορφιά είναι στους δρόμους»
Απ’ όλες τις τέχνες, η γραφιστική, μέσω της αφίσας, έχει την πιο άμεση συμβολή στην πολιτική, ως εργαλείο προπαγάνδας και πληροφόρησης. Τις μέρες του Μάη του ’68, η αφίσα αναδεικνύεται στο βασικό όπλο του κινήματος, γίνεται η φωνή και η συνείδηση των εξεγερμένων. Η τέχνη αφήνει τα ατελιέ και κατεβαίνει ανώνυμα στο δρόμο. Εικονογραφεί την εξέγερση και ανοίγει έναν αντίλογο διαρκείας με τις αρχές…
Άρθρο από το περιοδικό HOTDOC Τεύχος 101 (A' Μάιος 2016)
για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο.
Δύο μικροί τυμπανιστές…
Ο αργόσυρτος και ρυθμικός ήχος του τυμπάνου ενθάρρυνε τους άνδρες του 56ου Συντάγματος Εθελοντών της Συνομοσπονδίας να προχωρήσουν. Σχεδόν δίπλα τους, μέσα στη δίνη της μάχης, ο τυμπανιστής ακούραστα συνέχιζε το σκοπό του. Ένα αγόρι, μόλις έντεκα ετών. Ήρωας για τους συναδέλφους του. Ο Ουίλιαμ Νέλσον Μπόσγουελ, γιος του διοικητή του Συντάγματος Πεζικού. Η ανδρεία του μικρού ήταν τόση μεγάλη, που ο ίδιος ο πρόεδρος της Συνομοσπονδίας, Τζέφερσον Ντέιβις, του χάρισε ένα σπαθί, με το οποίο Ουίλιαμ ποζάρει σοβαρός στη φωτογραφία, φορώντας τη στολή με τα διακριτικά του Συντάγματος…
Άρθρο από το περιοδικό HOTDOC Τεύχος 101 (A' Μάιος 2016)
για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο.
Τα τελευταία λόγια του Αϊνστάιν
18 Απριλίου του 1955. Ο Άλμπερτ Αϊνστάιν ψυχορραγεί στο κρεβάτι του νοσοκομείου, στο Πρίνστον, στις Ηνωμένες Πολιτείες. Έχει εσωτερική αιμορραγία και καταλαβαίνει πως δεν μπορεί να κρατηθεί άλλο στη ζωή…
Άρθρο από το περιοδικό HOTDOC Τεύχος 100 (B' Απρίλιος 2016)
για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο.
Sapere aude
Τούτη τη φορά, ήταν οι ξένοι δυτικοί στοχαστές που μεταλαμπάδευσαν τα φώτα, τη γνώση τους στους Έλληνες. Ο Διαφωτισμός είχε καταστεί κυρίαρχος πνευματικά στην Ευρώπη. Όπως τον όρισε ο Καντ, ήταν το κίνημά που έδινε στον άνθρωπο την ελευθερία να εμπιστεύεται τη δική του σοφία, παρά τη σοφία των πατερικών κειμένων, των γραφών µε τα λόγια της αποκάλυψης ενός προφήτη. Sapere Aude: τόλμησε να εμπιστευτείς το δικό σου μυαλό, τόλμησε να γίνεις σοφός…
Άρθρο από το περιοδικό HOTDOC Τεύχος 100 (B' Απρίλιος 2016)
για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο.
Ο «Ροζ Πάνθηρας» και ο «Καουμπόι»
Δύσκολα κάνεις χιούμορ με έναν δικτάτορα. Στην περίπτωση του αργεντινού Χόρχε Ραφαέλ Βιδέλα, τον αποκαλούσαν «Ροζ Πάνθηρα» και «Κοκαλιάρη», ίσως για να ξορκίσουν το κακό που έκανε στην χώρα. Ψηλός, αδύνατος, με ένα μουστακάκι και ένα περπάτημα που θύμιζε πράγματι τον Ροζ Πάνθηρα, ήταν το πρόσωπο πίσω από τον «βρώμικο πόλεμο», που στοίχισε τη ζωή σε χιλιάδες ανθρώπους τις σκληρές δεκαετίες του ’70 και του ’80…
Άρθρο από το περιοδικό HOTDOC Τεύχος 99 (A' Απρίλιος 2016)
για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο.
Εντρυφώντας στα αρχεία της χούντας
Στα Γενικά Αρχεία του Κράτους υπάρχουν εξαιρετικά ενδιαφέρουσες συλλογές, για εξαιρετικά ενδιαφέρουσες εποχές, όπως αυτή της χούντας. Ένα από τα αρχεία είναι αυτό της γενικής γραμματείας Τύπου και Πληροφοριών.
Αναφορά από το βιβλίο συμβάντων με συλλήψεις αντιφρονούντων.
Οργανωμένη μάλλον κατά τα πρότυπα του 2ου γραφείου του Στρατού (με καθήκοντα και διαφώτισης), προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες για τον τρόπο που οι συνταγματάρχες εννοούσαν τον έλεγχο της πληροφορίας, συνεπώς και τον έλεγχο του πληθυσμού.
Οι βασικοί άξονες των πρώτων μηνών της δικτατορίας ήταν η εσωτερική ησυχία, η κατασίγαση των αντιδράσεων στο εξωτερικό και ο βομβαρδισμός πληροφοριών για τα έργα της χούντας.
Εσωτερική ησυχία
Έχομεν την τιμήν να σας αναφέρουμε τα έργα του νομού μας.
Ως προς τον πρώτο άξονα, πολύτιμες πληροφορίες αντλούμε από τις ημερήσιες αναφορές του βιβλίου συμβάντων των τμημάτων Ασφαλείας ανά τη χώρα, που για κάποιον λόγο έφταναν στην ΓΓΤΠ. Τους πρώτους μήνες, σχεδόν καθημερινά, είχαμε συλλήψεις πολιτών, οι οποίοι «καθύβρισαν» τον πρόεδρο της κυβερνήσεως, τον αντιπρόεδρο ή ολόκληρο το υπουργικό συμβούλιο. Μπορεί κανείς να φανταστεί τα μέτρα, που παίρνονταν μετά τη σύλληψη, και έτσι το φαινόμενο βαίνει μειούμενο προς το καλοκαίρι του 1967. Ποιος να τολμήσει να υβρίσει τον Παπαδόπουλο ή τον Παττακό με τέτοια αποφασιστικότητα και τόσους σπιούνους;
Πολύ μεγάλο ενδιαφέρον προκαλούν και οι αναφορές για τον ψυχολογικό πόλεμο εντός της χώρας. Αναφέρονται φήμες, που στόχο έχουν να πλήξουν το καθεστώς, όπως το ότι η γιουγκοσλάβικη ομάδα του Ερυθρού Αστέρα είχε δωροδοκηθεί για να χάσει από τον Παναθηναϊκό, που πέρασε τελικά στον τελικό του Γουέμπλεϊ (1971). Αναδύεται από τις αναφορές αυτές μια περίεργη κουλτούρα ή έφεση του ελληνικού λαού προς τη συνωμοσιολογία, που βέβαια ήταν βούτυρο στο ψωμί των συνταγματαρχών.
Αντιδράσεις στο εξωτερικό
Η παρακολούθηση επιστολών ήταν αγαπημένη εργασία των αξιωματικών της χούντας.
Συχνά-πυκνά ήταν τα δημοσιεύματα στον ξένο Τύπο για την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ελλάδα. Ο χειρισμός των υποθέσεων δείχνει αξιοθαύμαστη ψυχραιμία. Όπου μπορούσαν οι διπλωματικές αντιπροσωπείες της χώρας απαντούσαν. Άλλες φορές έκαναν πίσω, ενώ δεν ήταν και λίγες οι υποθέσεις, που κρατούμενοι μεταχειρίστηκαν καλύτερα μετά από δημοσιεύματα ή εκκλήσεις διεθνών παραγόντων.
Ιδιαίτερη μέριμνα υπήρχε, από ό,τι φαίνεται, στην παρακολούθηση των δράσεων του Μίκη Θεοδωράκη στο εξωτερικό. Οι προπαγανδιστικές αρχές του τόπου ήταν στο κατόπι του μεγάλου μουσικοσυνθέτη και απαντούσαν στις «αντεθνικές» του ενέργειες. Την ίδια μέριμνα είχαν και για τον Ανδρέα Παπανδρέου.
Τα έργα της χούντας
Συγκεντρωτική αναφορά φρονηματικών παραβάσεων.
Με έγγραφο της γενικής γραμματείας Τύπου και Πληροφοριών ζητήθηκε από όλες τις νομαρχίες αναλυτικός κατάλογος των έργων ανά νομό. Τα έγγραφα αυτά παρουσιάζουν όντως έναν κατασκευαστικό οργασμό σε κάθε γωνιά της χώρας. Γέφυρες, δρόμοι, εκκλησίες, φράγματα! Με μια πιο προσεκτική ματιά, όμως, μπορεί κάποιος να εξαγάγει τα εξής συμπεράσματα:
Τα πολυδιαφημισμένα έργα της χούντας ήταν μια καλοστημένη επιχείρηση προπαγάνδας. Εκατοντάδες μικρά έργα, που πραγματοποιούνταν στη χώρα από παλιά και πραγματοποιούνται σε κάθε εποχή, παρουσιάστηκαν στο λαό ως η μέγιστη συμβολή της δικτατορίας στη χώρα. Καταγράφηκαν και διαφημίστηκαν.
Τα έργα αυτά έδιναν δουλειές σε φίλους του καθεστώτος, ώστε αυτοί να έχουν το πάνω χέρι. Μέσω των διορισμένων νομαρχών και των 7 στρατιωτικών ΜΟΜΑ χτίστηκε ένα δίχτυ εργολαβικών συμφερόντων σε κάθε νομό της χώρας, που στόχο είχε να διαιωνίσει την κυριαρχία των στρατιωτικών.
Τέλος, αυτό που μένει ως πολύ ενδιαφέρον στοιχείο της μελέτης των αρχείων της ΓΓΤΠ επί χούντας είναι το πόσοι πολλοί από τους κυνηγημένους της εποχής εκείνης, άνθρωποι στους οποίους η υπηρεσία αφιέρωνε χρόνο και πόρους, είναι παντελώς άγνωστοι σε εμάς σήμερα. Αντιθέτως, προκαλεί απορία το πόσοι πολλοί από τους πιο διαφημισμένους «αντιστασιακούς» της μεταπολίτευσης ήταν παντελώς απόντες από τα πραγματικά κατάστιχα της χούντας.
άρθρο που δημοσιεύθηκε στο Hot Doc #85, τον Οκτώβρη του 2015
Extra Hot άρθρο
Θοδωράκης Γρίβας – Γιαννάκης Στράτος
Όταν έπεσε το Μεσολόγγι, το 1826, οι εξαθλιωμένοι επιβιώσαντες της Εξόδου κατευθύνθηκαν προς την Πελοπόννησο. Βρήκαν κατάλυμα στην πρωτεύουσα, το Ναύπλιο. Τριγυρνούσαν ξυπόλητοι και ρακένδυτοι, πρόσφυγες μιας άλλης εποχής. Η κυβέρνηση προσπάθησε να τους βοηθήσει με τις μικρές δυνάμεις της.
Οι στερεοελλαδίτες αρχηγοί όμως είχαν άλλες βλέψεις. Φώναξαν από την Ύδρα, όπου βρισκόταν το 1827, τον Θοδωράκη Γρίβα, τον πιο δυναμικό από τους πολεμάρχους της Βόνιτσας. Ο Γρίβας κατάφερε με δωροδοκίες και τέχνασμα να καταλάβει το μεγάλο κάστρο της πόλης, το Παλαμήδι. Μάζεψε στρατιώτες εκεί και απαιτούσε από την κυβέρνηση τρόφιμα και μισθολόγιο. 25 γρόσια για κάθε στρατιώτη μηνιαίο μισθό. Σε 700 υπολόγιζε τους στρατιώτες που φυλούσαν το Παλαμήδι…
Άρθρο από το περιοδικό HOTDOC Τεύχος 98 (B' Μάρτιος 2016)
για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο.
ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΛΒΟΣ
«Θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία»
Επαναστάτης, ποιητής και δάσκαλος, ο Ανδρέας Κάλβος έχει καθιερωθεί ως μια από τις κορυφαίες μορφές των γραμμάτων μας. Η ποίησή του ταυτίστηκε με την ιδέα της Επανάστασης του ’21. Κι ο ίδιος, σε μια εποχή με συναρπαστικές πολιτικές και ιδεολογικές ζυμώσεις, συμμετείχε ενεργά στα απελευθερωτικά κινήματα που συγκλόνισαν την Ευρώπη του 19ου αιώνα…
Άρθρο από το περιοδικό HOTDOC Τεύχος 98 (B' Μάρτιος 2016)
για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο.
Ένας Πολωνός στη Φουκουσίμα
Μια σχολική τάξη, με τις λέξεις των μαθητών ακόμη στο μαυροπίνακα. Η αίθουσα ενός εστιατορίου με το τραπέζι στρωμένο, όπως τ’ άφησαν οι άνθρωποι που έφυγαν άρον-άρον. Τα ράφια των σούπερ-μάρκετ, γεμάτα προϊόντα, αραχνιασμένα από το χρόνο. Μια οργιώδης βλάστηση, εκεί όπου άλλοτε ήταν δρόμος, τώρα πνίγει τα αυτοκίνητα των κατοίκων…
Άρθρο από το περιοδικό HOTDOC Τεύχος 98 (B' Μάρτιος 2016)
για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο.
Τα αίτια του εθνικού διχασμού
Τα γεγονότα είναι λίγο-πολύ γνωστά. Ο 29χρονος Κωνσταντίνος έχασε τον πόλεμο του 1897 από τους Οθωμανούς. Η κρίση σοβούσε για πάνω από μια δεκαετία, μέχρι που το 1909 ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος έκανε το κίνημα στου Γουδή. Κάλεσε τον κρητικό επαναστάτη Ελευθέριο Βενιζέλο να ηγηθεί της χώρας. Ο Βενιζέλος ικανοποίησε το αίτημα του Συνδέσμου να περιοριστεί ο επεμβατισμός του Παλατιού στο στράτευμα…
Άρθρο από το περιοδικό HOTDOC Τεύχος 97 (B' Μάρτιος 2016)
για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο.
Οι σούπες του Καπόνε…
Στα χρόνια της Μεγάλης Ύφεσης, λίγο μετά το κραχ του ’29, που βύθισε στη φτώχεια εκατομμύρια ανθρώπους, κάποιοι προσπαθούσαν να βοηθήσουν. Ήταν η εποχή που εκκλησιαστικές και ανθρωπιστικές οργανώσεις διοργάνωναν τα περίφημα συσσίτια με κύριο γεύμα τις σούπες, ένα εύκολο και γρήγορο φαγητό, που αφενός κρατούσε ζεστούς το χειμώνα τους απόρους, αφετέρου τους παρείχε τις απαραίτητες βιταμίνες για να συνεχίσουν τη μάταιη συχνά αναζήτηση για δουλειά…
Άρθρο από το περιοδικό HOTDOC Τεύχος 96 (A' Μάρτιος 2016)
για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο.
Η τελευταία μεγάλη σύγκρουση
Ο Ιουλιανός, ανιψιός του αυτοκράτορα Κωνστάντιου, είχε κερδίσει το σεβασμό του στρατού, καθώς αντιμετώπιζε με επιτυχία τα γερμανικά και κέλτικα φύλλα στο Ρήνο ποταμό…
Άρθρο από το περιοδικό HOTDOC Τεύχος 96 (A' Μάρτιος 2016)
για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο.
Pax Ottomana
Μέσα από τις διηγήσεις ευρωπαίων (και όχι μόνο) περιηγητών – (μέρος B)
Η ειρήνη είναι προτιμότερη από τον πόλεμο. Πάνω σε αυτή την αρχή βασίστηκε η θεωρία της Pax Ottomana. Πριν από τους Οθωμανούς υπήρξαν συγκρούσεις. Και μετά την πτώση τους υπήρξαν περισσότερες συγκρούσεις. Άρα, τι πιο λογικό, να ονομάσουμε το μεταξύ διάστημα ειρήνη; Έστω κι αν η μεγάλη πλειονότητα του πληθυσμού πλήρωνε κόστος πολεμικό για να διατηρούν την ειρήνη τους οι σουλτάνοι της Κωνσταντινούπολης.
Αυτοί που χαλούν το ειρηνικό αφήγημα της σύγχρονης νεοϊστορίας είναι κυρίως οι έλληνες ραγιάδες, που για αιώνες περίμεναν στις βίγλες τους να δουν τις μεγάλες αρμάδες των χριστιανών ηγεμόνων να ενωθούν με αυτές και να βαδίσουν προς την Κωνσταντινούπολη. Μερικές φορές, ούτε καν τις περίμεναν. Μια υπόσχεση ή ένα γράμμα ήταν αρκετά για να ξεσηκωθούν.
Ο γάλλος απεσταλμένος του Λουδοβίκου ΙΓ, ο Sieur de Breves, αναπτύσσει το 1605 τις προτάσεις του για την στρατιωτική επιχείρηση κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας: «Μόλο που γνωρίζω καλά την πολεμική δύναμη του σουλτάνου, πιστεύω ότι ο Θεός θα επιτρέψει την ένωση των δυνάμεων των βασιλιάδων και άλλων μεγιστάνων της χριστιανοσύνης, ώστε από το πρώτο κιόλας χρόνο να ανατρέψουν την αυτοκρατορία του… Σ’ ολόκληρη την Ελλάδα κατοικούν χριστιανοί και, όπως εξήγησα, θα εξεγερθούν αμέσως κατά του τουρκικού δεσποτισμού…»
Ο de Breves είχε δίκιο. Δεκάδες εξεγέρσεις έγιναν τον 16ο, 17ο και τον 18ο αιώνα. Σε μία από τις πιο σημαντικές, οι Τούρκοι έπιασαν τον αρχιεπαναστάτη Διονύσιο, επίσκοπο Τρίκκης ή σκυλοφιλόσοφο όπως τον είπαν, τον έγδαραν ζωντανό, παραγέμισαν με άχυρο το δέρμα του και το έστειλαν τρόπαιο στον σουλτάνο.
Ο ρόλος της εκκλησίας
Δεν ήταν όλοι οι ιερωμένοι επαναστάτες. Οι περισσότεροι, αντίθετα, ήταν υπέρ της διατήρησης της τάξης, αποτρέποντας ή και προδίδοντας τους ένοπλους αγώνες. Η ιεροσύνη ήταν προνόμιο στην εποχή της τουρκοκρατίας και οι προνομιούχοι δυσκολότερα επιθυμούν τις επαναστάσεις. Ο Pierre Belon παρατηρεί το 1546: «Οι Τούρκοι δεν έχουν διόλου θρησκευτικές προκαταλήψεις, όπως οι Έλληνες και οι άλλοι λαοί. Επιτρέπουν στους Έλληνες να τελούν λειτουργίες, παρευρίσκονται μάλιστα σ’ αυτές…»
Κι όταν επισκέπτεται τον Άθω, γράφει: «Από τους 6.000 καλογέρους που ζουν στον Άθω, μονάχα δυο ή τρεις από κάθε μοναστήρι γνωρίζουν ανάγνωση και γραφή. Κι αυτό γιατί οι αρχιερείς της ελληνικής εκκλησίας και οι πατριάρχες είναι εχθροί της φιλοσοφίας και αφορίζουν κάθε κληρικό που μελετάει βιβλία μη θεολογικά…»
Η μαρτυρία του αυτή όμως έρχεται σε απόλυτη αντίθεση με το ιστορικό γεγονός της συμμετοχής ιερωμένων σε κάθε σχεδόν εξέγερση εναντίον των Τούρκων. Επίσης στο γεγονός ότι ιερωμένοι ήταν κυρίως οι δάσκαλοι όσων παιδιών πήγαιναν στα υπαρκτά σχολεία της εποχής. Αυτό που άθελά του αποκαλύπτει ο Belon είναι ότι η περιβόητη Pax Ottomana στηριζόταν και επεδίωκε την αμάθεια των ανθρώπων και κυρίως των υπόδουλων πληθυσμών. Τα ανώτατα κλιμάκια της εκκλησίας κατά καιρούς γίνονταν φορείς αυτής της επιλογής των σουλτάνων.
Η πνευματική και υλική κατάσταση των υποδούλων
Ο πολύς Sandys, πιο διάσημος στην εποχή του και από τον Σαίξπηρ, έγραψε για τους Έλληνες όταν επισκέφτηκε τα εδάφη τους το 1610: « Ένα λαμπρό έθνος που η παιδεία του αποτελούσε παράδειγμα και κανόνα ζωής και οδηγό αρετής, θαυμαστό στις τέχνες και ένδοξο στα όπλα, ξακουστό για το πολίτευμά του και τον φιλελευθερισμό του, ένα έθνος ευγενών που θεωρούσε όλους τους άλλους λαούς βάρβαρους, έσβησε για πάντα. Η σοφία κατάντησε αμάθεια, το πνεύμα έγινε σκλαβιά».
Η ίδια τύχη περίμενε και τους άλλους λαούς: «Στη Θράκη, αρβανίτες εργάτες που έρχονται κάθε καλοκαίρι από την πατρίδα τους θερίζουν τα στάχυα των τούρκων γαιοκτημόνων. Όλοι είναι ξυπόλυτοι και εξαθλιωμένοι. Πληρώνονται ελάχιστα και δουλεύουν σκυλίσια. Έτσι βρίσκουν πάντοτε εργασία στα οθωμανικά χωριά. Γιατί οι Τούρκοι είναι τεμπέληδες» (Pierre Belon, 1546).
Για μια ακόμα φορά ο γάλλος βοτανολόγος αποκαλύπτει την αλήθεια. Η οθωμανική κατάκτηση ή, όπως την λένε τώρα, η Pax Ottomana βασίστηκε στη δήμευση και διανομή εδαφών από τις κατακτημένες χώρες σε τούρκους στρατιώτες. Τα εδάφη αυτά έπρεπε να καλλιεργηθούν και να αποδώσουν καρπούς και πλούτη. Οι υπόδουλοι από ελεύθεροι καλλιεργητές μετατράπηκαν σε δουλοπάροικους ή ακόμη και δούλους. Οι υπόδουλοι είναι οικονομικές μονάδες. Σε τι ωφελεί να μορφωθούν;
To Devshirme
Τα χωράφια των τούρκων τιμαριωτών έπρεπε, εκτός από το να καλλιεργούνται, να προστατεύονται κιόλας. Οι οθωμανικοί νόμοι ήταν σαφείς: «Κατά την παραμονή μου σ’ αυτή την πολιτεία», γράφει ο Εβλιγιά Τσελεμπή, «έφυγε, Κύριος οίδε γιατί, ένας δούλος μου. Άνοιξε η γη και τον κατάπιε. Έξω φρενών, καβαλικεύω τ’ άλογό μου και γυρίζω στις Φερρές και παίρνω επίσημη κλήση από τον καδή. Ύστερα, μαζί με τους δικαστικούς κλητήρες αρχίζω την καταδίωξη που κράτησε μια ολόκληρη εβδομάδα. Έψαξα όλα τα χωριά των Φερρών, όλα τα κατατόπια, έφθασα ως τα βουνά Σητσανλή. Επιτέλους, δόξα τω Θεώ, τον έπιασα τον τρισκατάρατο. Δεμένο χεροπόδαρα τον έφερα στον σταθμό Φερεδζίκ. Κι αφού τον μαστίγωσα γερά και του έδειξα τη θαυματουργή δύναμη του βούρδουλα του Εβλιγιά, συνέχισα το ταξίδι μου». Βέβαια υπήρξαν, όπως είπαμε, πιο σοβαρές περιπτώσεις εξεγέρσεων των υπόδουλων. Εκεί το μαστίγιο δεν ήταν αρκετό. Αναλάμβανε ο ίδιος ο σουλτάνος και η σωματοφυλακή του, 40.000 γενίτσαροι, αρπαγμένοι ως αμούστακα παιδιά από τις οικογένειές τους και μεγαλωμένοι μέσα σε στρατιωτική πειθαρχία και θρησκευτικό φανατισμό. Κι έτσι ερχόμαστε στο παράδοξο, να προπαγανδίζουν σήμερα, ακόμη και έλληνες ιστορικοί, μια ειρήνη που βασιζόταν στην υποχρεωτική στρατολόγηση κάθε πέντε χρόνια μικρών παιδιών, καταδικασμένων να πολεμούν στο εσωτερικό τους ίδιους τους γονείς τους και στο εξωτερικό τούς κατά εποχή εχθρούς του σουλτάνου.
Η παρακαταθήκη της Pax Ottomana
Η αλήθεια είναι ότι μια τέτοια σπουδαία και μακρά ειρήνη δεν μπορεί παρά να αφήσει ανεξίτηλα τα σημάδια της όπου επιβλήθηκε. Ήδη αναφέραμε μία από τις σπουδαιότερες συνέπειές της: Την πνευματική εξαθλίωση λαών με παράδοση στα γράμματα. Υπάρχουν κι άλλες. Αν ψάξει κανείς γιατί ακριβώς υπήρξαν πατριάρχες που απέτρεπαν το ποίμνιο τους από το να μάθει γράμματα, θα βρει μια αιτία. «Η αρχή αυτής της αταξίας αποδίδεται στον σουλτάνο Σουλεϊμάν, που καθώς αγαπούσε πολύ τις αδελφές και τις κόρες του, αντί να τις παντρέψει, κατά τη συνήθεια των προκατόχων του, με κυβερνήτες μακρινών επαρχιών, φρόντιζε να τις δώσει σε πασάδες ώστε να βρίσκονται κοντά του και να τις βλέπει συχνά. Αλλά επειδή οι πριγκίπισσες ζούσαν πια στην αυλή του σουλτάνου, οι δαπάνες ήταν τεράστιες, έτσι που δεν μπορούσαν να τις αντιμετωπίσουν ο πατέρας, ο αδελφός και οι άντρες τους. Άρχισαν τότε να δέχονται σιωπηλά μεγάλα χρηματικά ποσά και κοσμήματα από κείνους που ήθελαν να αποκτήσουν αξιώματα» (Sieur de Breves, 1605).
Διαλέξαμε αυτή την περιγραφή (έστω κι αν η αγοροπωλησία αξιωμάτων ήταν πολύ παλιότερη συνήθεια και την έβρισκε κανείς και στο Βυζάντιο), γιατί κατά κάποιον τρόπο πιστεύουμε ότι ακόμη και οι πιο απλοί Έλληνες σήμερα αντιλαμβάνονται το κλίμα ακριβώς. Διορίστηκαν αγράμματοι και πειθήνιοι πατριάρχες γιατί είχαν να πληρώσουν. Το ίδιο συνέβαινε και με τους πασάδες, τους αγάδες και τα κάθε λογής αξιώματα.
Ο Philip de Fresne Canaye, ένας φιλότουρκος νεαρός Γάλλος, έγραφε το 1573: «Με λίγα άσπρα μπορείς να στείλεις έναν Τούρκο στην άκρη του κόσμου». Η διαφθορά αναφέρεται ακόμη και από τους θεωρητικούς της Pax Ottomana ως το πλέον σημαντικό αίτιο της κατάρρευσής της. Παράλληλα, αποτελεί και τη σπουδαιότερη παρακαταθήκη της.
Καθώς έγινε ο μόνος αξιόπιστος μηχανισμός για να προκόψει κάποιος ή απλώς να μην φάει το κεφάλι του, τον παντρεύτηκαν οι λαοί αυτής της διαβόητης ειρήνης και αδυνατούν μέχρι σήμερα να ξεφύγουν από αυτόν. Μάλιστα συμβαίνει να τον θαυμάζουν κάθε απόγευμα από τους τηλεοπτικούς δέκτες τους.
άρθρο που δημοσιεύθηκε στο Hot Doc #43, τον Ιανουάριο του 2014
Extra Hot άρθρο
Οι φαντάροι του Μακρυγιάννη
Είχα δυο αγάλματα περίφημα, μια γυναίκα κι ένα βασιλόπουλο, ατόφια – φαίνονταν οι φλέβες, τόσην εντέλειαν είχαν. Όταν χάλασαν τον Πόρο, τα ’χαν πάρει κάτι στρατιώτες, και στ’ Άργος θα τα πουλούσαν κάτι Ευρωπαίων·χίλια τάλαρα γύρευαν. […]
Άρθρο από το περιοδικό HOTDOC Τεύχος 95 (B' Φεβρουάριος 2016)
για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο.
Ο Συλλέκτης
Ο πόλεμος γεννά ιστορίες με ανθρώπους που παλεύουν να κρατηθούν ζωντανοί. Κάπως έτσι ξεκινά και η ιστορία του Μοχάμεντ Μιχίντ Αρίς, γνωστού και ως Αμπού Ομάρ, στο Χαλέπι της Συρίας…
Άρθρο από το περιοδικό HOTDOC Τεύχος 95 (B' Φεβρουάριος 2016)
για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο.
Pax Ottomana
Μέσα από τις διηγήσεις Ευρωπαίων περιηγητών (μέρος Α)
Σήμερα στα Βαλκάνια βρίσκεται σε εξέλιξη μια νεοοθωμανική επιχείρηση προσεταιρισμού των λαών της περιοχής. Στο Κόσοβο, στη FYROM, στην Αλβανία, στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, στη Βουλγαρία, ακόμα και στη Σερβία, με όχημα την οικονομική διείσδυση η τουρκική προπαγάνδα εξαπλώνεται ραγδαία. Παράλληλα, στην Ελλάδα διακινείται από γνωστούς κύκλους ο μύθος της οθωμανικής ειρήνης (Pax Ottomana ή, κατ’ άλλους, Pax Ottomanica), που αναπαράγεται από αφελείς ή αμελέτητους ιστορικούς, ενίοτε και από ιστορίζοντες φαφλατάδες.
Σύμφωνα με τον μύθο της Pax Ottomana, οι σουλτάνοι, κατακτώντας μία προς μία τις χώρες των Βαλκανίων, της Ασίαςκαι της Αφρικής, έφερναν μαζί τους την ειρήνη εκεί όπου υπήρχε μόνιμη αναταραχή, αντιδικίες ηγεμόνων και ηγεμονίσκων και γενική ανασφάλεια του πληθυσμού. Οι ένδοξοι αιώνες της Pax Ottomana είναι οι δύο πρώτοι, όπως μας ενημερώνουν και έλληνες ιστορικοί. Είναι αλήθεια ότι μετά από κάθε οθωμανική κατάκτηση υπήρχε ειρήνη για δεκαετίες. Όπως στην Κόρινθο, για παράδειγμα:
«Φτάσαμε στην Κόρινθο: Είναι χτισμένη πάνω σ’ ένα βουνό που οι παρυφές του κλείνονται από υψηλά τείχη. Κατεβήκαμε στ’ αμπέλια για να ξεκουραστούμε κάτω από τα δέντρα και να βοσκήσουν τ’ άλογά μας… Στείλαμε στην πόλη για προμήθειες. Οι άνθρωποί μας βρήκαν μονάχα μια κότα και ένα κομμάτι προβατίνα. Ούτε ένα αυγό. Η Κόρινθος ζει σε μαύρη δυστυχία. Και είναι απογυμνωμένη από πληθυσμό» (Jean Chesneau, γάλλος γραμματικός του πρέσβη D’ Aramon, κατά την περιήγησή του το 1546).
Οι Τούρκοι συνήθιζαν μετά από κάθε επιτυχημένη πολιορκία να στήνουν πύργους με τα κεφάλια ή και τα σώματα των ηττημένων έξω από τα λεηλατημένα τείχη της πόλης. Ο πύργος με τα κομμένα κεφάλια θα μπορούσε να είναι το έμβλημα της Pax Ottomana, αντί για την ημισέληνο. Οι πόλεις καίγονταν. Μεγάλο μέρος των κατοίκων φονεύονταν ή πωλούνταν στα σκλαβοπάζαρα της Ανατολής. Έγραφε για την Αθήνα ο νορμανδός ποιητής La Broderie το 1537: «Μάνα και πηγή του ελεύθερου λόγου, όπου άνθισε η φιλοσοφική σκέψη. Πολιτεία που τώρα κατάκειται άθλια, σκλαβωμένη, ποδοπατημένη, ταπεινωμένη, ο πιο θλιβερός τόπος της γης».
Αλλά ακόμα κι αν η πολιορκία δεν πετύχαινε, όπως στην περίπτωση του Μεζίχ Πασά Παλαιολόγου στη Ρόδο το 1480, η παρακαταθήκη που άφηνε η τουρκική πολεμική μηχανή κρατούσε για πολύ. Δεκατέσσερα χρόνια μετά την πολιορκία, ο ιταλός κληρικός Pietro Casola έγραφε για την πόλη της Ρόδου: «Σε κάθε σου βήμα βρίσκεις τα πέτρινα βλήματα που έριχναν τα κανόνια. Μερικές πέτρες είναι πελώριες και σου φαίνεται απίστευτο να έχουν εκσφενδονιστεί πάνω από το κάστρο. Τα ίχνη των πυρκαγιών φαίνονται παντού. Εκείνοι που έζησαν την πολιορκία, λένε πως κάηκαν πάνω από πέντε χιλιάδες σπίτια μικρά και μεγάλα».
Οι εμπορικοί δρόμοι
Ένα ακόμα από τα θαύματα της οθωμανικής ειρήνης είναι, σύμφωνα με τους υποστηρικτές της, η ασφάλεια των χερσαίων και ναυτικών οδών, που επέτρεψαν στο εμπόριο να ανθίσει.
«Τρελαθήκατε;» είπε ο βενετός φρούραρχος της Κέρκυρας στον γερμανό μοναχό Felix Faber, όταν αυτός και η παρέα του ζήτησαν πλοίο για να ταξιδέψουν στο Αιγαίο το 1480. «Η θάλασσα είναι γεμάτη από αιμοβόρους Τούρκους. Γυρίστε, χριστιανοί μου, στη Βενετία γιατί δεν γλιτώνει καράβι από τα χέρια τους. Πάντως, αν θέλετε να πάτε σώνει και καλά, να βρείτε μόνοι σας καράβι». Εξήντα έξι χρόνια αργότερα, στα χρόνια του γνωστού πλέον και στη γιαγιά μας Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς, ο γάλλος γιατρός και βοτανολόγος Pierre Belon γράφει: «Ο φόβος των πειρατών έχει ερημώσει τη Σάμο. Σήμερα δεν υπάρχει ούτε ένα χωριό στο νησί και φυσικά καθόλου κτηνοτροφία. Η Ικαρία έχει καλά λιμάνια κι αν δεν υπήρχε ο φόβος των πειρατών θα ήταν καλύτερα καλλιεργημένη. Κι ο τελευταίος κουρσάρος βγαίνοντας στο νησί πιάνει τους νησιώτες αιχμάλωτους και τους ρίχνει στη γαλέρα».
Και συνεχίζει μιλώντας για το φαινόμενο της πειρατείας στα νερά της Μεσογείου: «Και οι φτωχοί χωριάτες ζουν νύχτα μέρα στην αγωνία, και ο τρόμος τους είναι μεγαλύτερος από τον τρόμο των πουλιών πάνω στο κλαδί. Γιατί ξεπροβάλλουν (οι πειρατές) ξαφνικά μπροστά τους τη στιγμή ακριβώς που δεν τους περιμένουν… Οι κουρσάροι δεν σκοτώνουν ποτέ τους άντρες που αιχμαλωτίζουν στη στεριά ή στη θάλασσα. Προτιμούν να τους πουλήσουν σκλάβους. Αν αρπάξουν καμιά όμορφη γυναίκα την πουλάνε ογδόντα με εκατό δουκάτα. Τ’ αγόρια, αν έχουν καλή κορμοστασιά, τα πουλάνε σαράντα με πενήντα δουκάτα. Τις γριές τριάντα ως σαράντα. Όσο για τους άντρες, αν είναι γεροί και καλοφτιαγμένοι, τους πουλάνε εξήντα δουκάτα».
Αλλά και στη στεριά τα πράγματα ήταν ζόρικα. Το 1639 ο γάλλος περιηγητής Sieur de Loire επισκέφτηκε την Αττική: «Περάσαμε ευτυχώς την επικίνδυνη κοιλάδα με τους Αρναούτηδες και μόλις νύχτωσε καλά φθάσαμε σ’ ένα από τα σπίτια τους, που θαρρώ πως βρίσκονται στη θέση του αρχαίου Ωρωπού. Ένας γέροντας μας συμβούλεψε να μην κοιμηθούμε εκεί, γιατί φοβόταν πως οι Αρναούτηδες για να μας ληστέψουν δεν θα δίσταζαν και να μας σκοτώσουν ακόμα. Μας είπε μάλιστα πώς δεν είχε εμπιστοσύνη ούτε στα παιδιά του, και μας έδειξε δυο ψηλόσωμους χεροδύναμους νέους».
Το ελεύθερο εμπόριο
Μακροπρόθεσμα και καθώς οι πληθυσμοί άρχισαν να αυξάνονται, η επιβολή της Pax Ottomana όντως βοήθησε το εμπόριο, παρά την πειρατεία στις θαλάσσιες και τις κλοπές στις χερσαίες οδούς. Ίσως στο μυαλό τους οι εφευρέτες ιστορικοί της θεωρίας αυτής να είχαν και την ανάπτυξη που προσέφερε ο πλέον επικερδής κλάδος της οθωμανικής οικονομίας στον οποίο επιδόθηκαν τούρκοι και εβραίοι κυρίως έμποροι.
Ο γάλλος περιηγητής Grasssot επισκέφτηκε την αυτοκρατορία το 1545: «Στα μπεζεστένια και γενικά σ’ όλα τα παζάρια πουλάνε και χριστιανούς σκλάβους, νέους και γέρους, άντρες και γυναίκες, ακόμα και παιδιά τριών χρόνων και λιγότερο, που τα οδηγούν από το χέρι Τούρκοι μαθημένοι σ’ αυτή τη δουλειά και φωνάζουν πόσο πουλιέται το παιδί και το δίνουν σ’ εκείνον που προσφέρει τα πιο πολλά. Αν είναι κορίτσι ή γυναίκα σκεπάζουν το πρόσωπό τους μ’ ένα μαντίλι. Τις κοιτούν στα δόντια, εξετάζουν τα χέρια τους, ρωτούν την ηλικία, αν είναι παρθένες και άλλα παρόμοια, λες και είναι άλογα, προς μεγάλο εξευτελισμό της χριστιανοσύνης».
Και βέβαια, όπως κάθε καλά εμπνευσμένη σιδηρά ειρήνη, έχει και τα μονοπώλιά της: «Οι αρχαίοι χρησιμοποιούσαν για πολλούς ιατρικούς σκοπούς ένα είδος χώματος. Αυτό το χώμα χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα για φάρμακο. Οι Λατίνοι το ονομάζουν terra limnia ή terra sigillata… Στην Κωνσταντινούπολη διαπίστωσα ότι η “σφραγισμένη γη” που πουλούσαν σε 18 είδη ήταν νοθευμένη. Αποφάσισα λοιπόν να ταξιδέψω ως τη Λήμνο για να εξακριβώσω την αλήθεια. Έμαθα στο μεταξύ ότι τη “λημνία γη” εκμεταλλεύεται αποκλειστικά ο τούρκος σούμπασης του νησιού… Η ανόρυξη γίνεται μια φορά τον χρόνο στις 6 Αυγούστου. Εξαγωγή από τους κατοίκους τιμωρείται με την ποινή του θανάτου. Κι αν βρεθεί στην κατοχή κανενός γη χωρίς τη σφραγίδα του κυβερνήτη του νησιού επιβάλλεται βαρύ πρόστιμο. Γιατί μόνο ο σούμπασης έχει το δικαίωμα να εκμεταλλεύεται το ιαματικό χώμα, επειδή καταβάλλει ειδικό φόρο στον σουλτάνο» (Pierre Belon, 1546).
Φόνοι, δηλώσεις, σκλαβοπάζαρα, πειρατεία και ληστεία, φόβος και ανασφάλεια, οικονομική καταπίεση, υπήρξαν τα υλικά πάνω στα οποία χτίστηκε αυτή η περιβόητη ειρήνη των Οθωμανών. Οι υπόδουλοι έπρεπε, σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, να κάτσουν στα αυγά τους και να απολαύσουν την ειρήνη, γιατί ήταν καλύτερη από τον πόλεμο.
άρθρο που δημοσιεύθηκε στο Hot Doc#42, το Δεκέμβρη το 2013
Extra Hot άρθρο
«(Ουδέν) Νεώτερον από το Δυτικόν Μέτωπον»
Η επίθεση εναντίον των γερμανικών θέσεων δεν είχε τίποτα το ηρωικό, παρά τα όσα γράφουν τα βρετανικά στρατιωτικά εγχειρίδια για τη μάχη του Λος, στο Δυτικό Μέτωπο, στη Γαλλία, κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο λοχαγός Φέργκους Μπόους-Λάιον, οδηγούσε τους τουλάχιστον εκατό άντρες του, που ανήκαν στο περίφημο Σύνταγμα των Black Watch, όταν ξαφνικά το γερμανικό πυροβολικό άρχισε να τους θερίζει. Μια οβίδα ξεσκίζει το πόδι του λοχαγού και την ώρα που σωριάζεται στο έδαφος δέχεται μια σφαίρα στο στήθος και άλλη μία στον ώμο…
Άρθρο από το περιοδικό HOTDOC Τεύχος 94 (A' Φεβρουάριος 2016)
για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο.
4 πυλώνες για μια επιτυχημένη εθνολαϊκιστική κυβέρνηση
Αδιαμφισβήτητα η χούντα αποτελεί μια ιδιαίτερη για την πολιτική ιστορία μας περίοδο. Οι συνταγματάρχες, αφού κατέλυσαν την εξουσία, έπρεπε να βρουν αντίβαρο στους ισχυρούς παράγοντες που μέχρι τότε την ασκούσαν. Έπρεπε να διαλέξουν τους φίλους και τους εχθρούς τους. Ανέπτυξαν λοιπόν το ύφος και το ήθος της διακυβέρνησής τους πάνω σε τέσσερις πυλώνες, βάζοντας παράλληλα τις βάσεις για όλες τις εθνολαϊκιστικές κυβερνήσεις του μέλλοντος. Ας δούμε αυτούς τους πυλώνες, μέσα από τα γεγονότα όπως τα περιγράφει ο ίδιος ο Στυλιανός Παττακός στο βιβλίο του με τίτλο «Έργα και Ημέραι»…
Άρθρο από το περιοδικό HOTDOC Τεύχος 94 (A' Φεβρουάριος 2016)
για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο.
Νεκρή Πολιτεία
Ακούγεται σαν παραμύθι αλλά είναι ο ορισμός της τραγωδίας. Πολλά χρόνια πριν, υπήρχε μια πλούσια πόλη στην Κολομβία, η Αρμέρο, που είχε το ένα πέμπτο της αγροτικής παραγωγής της χώρας. Οι 30.000 κάτοικοι ζούσαν ευτυχισμένοι, μέχρι εκείνο το πρωινό της 13ης Νοεμβρίου του 1985…
Άρθρο από το περιοδικό HOTDOC Τεύχος 93 (B' Ιανουάριος 2016)
για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο.
Η Σύνοδος Φεράρρας-Φλωρεντίας
Νοέμβρη του 1437 μ.Χ., ο ηγεμόνας της Κωνσταντινούπολης, λόγω μεν αυτοκράτορας, έργω δε δήμαρχος της Πόλης και υποτελής στον σουλτάνο, ο Ιωάννης Η’, αποφάσισε να κάνει μια τελευταία προσπάθεια για να σώσει τη Βασιλεύουσα από την πλημμυρίδα των Τούρκων. Μπήκε σε καράβια βενετσάνικα μαζί με τους 700 σοφούς του ελληνισμού και μετέβη στη Φερράρα της Ιταλίας για να συζητήσει με τον πάπα τα ανταλλάγματα της σωτηρίας του…
Άρθρο από το περιοδικό HOTDOC Τεύχος 93 (B' Ιανουάριος 2016)
για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο.
Μετανοείτε!
Μετά τη νίκη του στην Κρήτη, το 861, ο στρατηγός Νικηφόρος Φωκάς εξαπέλυσε στο νησί το πιο φοβερό από τα όπλα του. Ένα αδύνατον αναμαλλιασμένο µμοναχό, µε βουλιασμένα μάγουλα από την κακοπέραση, και µαύρα γένια[1]. Έναν ακόμα ζηλωτή µε το όνομα Νίκων ο «Μετανοείτε»…
Άρθρο από το περιοδικό HOTDOC Τεύχος 92 (A' Ιανουάριος 2016)
για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο.
Η Πρωτοχρονιά του Φιντέλ
Όσοι γνωρίζουν καλά τον Φιντέλ Κάστρο λένε πως συχνά ο κουβανός ηγέτης βουρκώνει όταν θυμάται εκείνη την Πρωτοχρονιά του 1959. Τότε, ο ίδιος, μαζί με τον θρυλικό Τσε Γκεβάρα και μια χούφτα «Μπαρμπούδος», δηλαδή τους γενειοφόρους επαναστάτες του, έμπαιναν στα προάστια της Αβάνας, καταφέρνοντας αυτό που μέχρι χθες φάνταζε ακατόρθωτο…
Άρθρο από το περιοδικό HOTDOC Τεύχος 92 (A' Ιανουάριος 2016)
για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο.
Ο άνθρωπος που ξεκίνησε μια επανάσταση
Ο Μοχάμεντ Μπουαζίζι, μικροπωλητής, που προσπαθούσε να επιβιώσει με ένα ελάχιστο μεροκάματο, ήταν οργισμένος με τη διαφθορά που επικρατούσε στη χώρα του, την Τυνησία. Εκείνο τον Δεκέμβριο, πριν από πέντε χρόνια, κάποιοι αστυνομικοί του κατάσχεσαν το εμπόρευμά του, καταδικάζοντάς τον ουσιαστικά σε ασιτία…
Άρθρο από το περιοδικό HOTDOC Τεύχος 90 (A' Δεκέμβριος 2015)
για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο.
Ο ευεργέτης της Γαλλίας
Ο Ναπολέων κατόρθωσε να εξαγάγει τη Γαλλική Επανάσταση στην Ευρώπη και μερικά από τα θαυμαστά επιτεύγματά της. Στο Αμπουκίρ, στο Άουστερλιτζ, στην Ιένη, στο Μποροντίνο κέρδισε, άλλοτε με συντριπτικά χτυπήματα και άλλοτε με μεγάλες απώλειες, τους ηγεμόνες της παλιάς ευρωπαϊκής τάξης. Κάποιοι από αυτούς άλλαξαν τον τρόπο σκέψης τους, ενσωμάτωσαν αρχές και ιδέες της Γαλλίας και επανέκαμψαν για ένα καίριο χτύπημα στη Λειψία, στις 19 Οκτωβρίου 1813.
Στο συνέδριο της ειρήνης που ακολούθησε οι νικητές δεν επέλεξαν να συντρίψουν τη Γαλλία και έστειλαν τον Βοναπάρτη στην εξορία. Όλα άλλαξαν όμως όταν ο Κορσικανός δραπέτευσε από τη νήσο Έλβα και οδήγησε μια νέα στρατιά απέναντι στους ενωμένους εχθρούς του, στις 18 Ιουνίου 1815. Ήταν οι 100 ημέρες της τελευταίας αναλαμπής του ολετήρα της ηπείρου μας.
Ο στρατάρχης Μπλούχερ και ο Ταλλεϋράνδος
Το καλοκαίρι του 1815 οι Πρώσοι και οι σύμμαχοί τους μπήκαν στο Παρίσι. Ο στρατάρχης Μπλούχερ ναρκοθέτησε τη γέφυρα της Ιένης στον Σηκουάνα, που χτίστηκε για να θυμίζει στον κόσμο την οδυνηρή ήττα των Πρώσων από τους Γάλλους το 1806. Ο επανακάμψας Ταλλεϋράνδος, πρωθυπουργός της Γαλλίας, απείλησε μέσω απεσταλμένου ότι θα σταθεί ο ίδιος στο κέντρο της γέφυρας για να μην την ανατινάξει ο γερμανός στρατηγός.
Ο Μπλούχερ σκέφτηκε λίγο και ζήτησε από τους στρατιώτες του να μην πυροδοτήσουν τα εκρηκτικά, μέχρι να φτάσει όντως ο Ταλλεϋράνδος στο κέντρο της γέφυρας, για να τον ανατινάξει κι αυτόν. «Μπλούχερ» ονόμαζαν οι Γάλλοι τα άγρια, αιμοβόρα σκυλιά τους για αιώνες μετά. Τον Ταλλεϋράνδο, αντίθετα, τον θεωρούν ευεργέτη της Γαλλίας, καθώς με περίτεχνες διπλωματικές ενέργειες κατάφερε να αποτρέψει τη διάλυσή της. Αυτό τουλάχιστον διδάσκεται στα γαλλικά σχολεία. Η αλήθεια όμως είναι ότι οι ιστορικοί πιστεύουν σήμερα τη θεωρία του ευεργέτη Ταλλεϋράνδου έχοντας ως πηγή ένα κείμενο της εποχής: Το πόνημα του ίδιου του γάλλου ευγενή για τις ενέργειές του στα συνέδρια της ειρήνης.
Η αλήθεια είναι επίσης ότι, σε αυτή την πιο κρίσιμη φάση για τη Γαλλία, είχε ξεμείνει από ραδιουργίες και παλιομοδίτικη ακόμα και για την εποχή γοητεία. Απείλησε τους συμμάχους ότι θα παραιτηθεί αν η Γαλλία διαμελιζόταν. Οι σύμμαχοι αδιαφόρησαν και ο βουρβόνος βασιλιάς δέχτηκε την παραίτησή του.
Ο πέμπτος δούκας του Ρισελιέ
Ο Armand Emmanuel de Vignerot du Plessis, 5ος δούκας του Ρισελιέ, είχε τόσο μακρά σχέση με τους νόμιμους βασιλιάδες της Γαλλίας όση υποδηλώνει το όνομά του. Έφυγε από τη Γαλλία μετά την επανάσταση και υπηρέτησε τον ρώσο αυτοκράτορα. Αυτός του ανέθεσε μεταξύ άλλων την ίδρυση της πόλης της Οδησσού. Η οργανωτική του ικανότητα ήταν πολύ πάνω του μετρίου. Μια λαμπρή ρωσική πρωτεύουσα θα δέσποζε πια στη Μαύρη Θάλασσα για τους αιώνες που θα έρχονταν. Ο Ρισελιέ γύρισε στη Γαλλία μαζί με τους βουρβόνους και ανέλαβε την πρωθυπουργία μετά τον Ταλλεϋράνδο. Μετέβη απελπισμένος στα δωμάτια που είχε καταλύσει ο τσάρος στο Παρίσι. Του είχαν μόλις ανακοινώσει τη διάλυση της Γαλλίας, τόσο εδαφική όσο και οικονομική. Τον δέχτηκε ο νέος εξ απορρήτων του Αλέξανδρου Α΄, ο κόμης Ιωάννης Καποδίστριας, με τον οποίο φαίνεται να γνωρίζονταν καλά. Ο Ρισελιέ μίλησε στον Καποδίστρια για τα δεινά που περίμεναν τη Γαλλία. Αυτός τον άκουσε ήρεμος και του είπε:
«Κατέχω έναν αλάνθαστο τρόπο για να σωθεί η χώρα σας σήμερα. Αύριο θα είναι αργά. Θέλετε να τον ακούσετε;»
«Εννοείται», απαντά ο Ρισελιέ. Ο Καποδίστριας πήγε στο διπλανό δωμάτιο και υπαγόρεψε στον γραμματέα του, Αλέξανδρο Στούρτζα, μια ψεύτικη επιστολή από τον Λουδοβίκο ΙΗ΄ προς τον τσάρο. Σε αυτήν έλεγε πώς προτιμούσε να ακουμπήσει την κορώνα κάτω από τον θρόνο για να την πάρουν οι σύμμαχοι, παρά να παραδώσει τη Γαλλία ταπεινωμένη και διαμελισμένη σε αυτούς.
Η επιστολή αντιγράφτηκε πιστά από τον Λουδοβίκο και ιδιοχείρως. Την επομένη ο Στούρτζα την μετέφερε στον ειδοποιημένο τσάρο την ώρα που συνεδρίαζε με τους συμμάχους. «Όπως το περίμενα», αναφώνησε ο τσάρος έκπληκτος. «Είμαστε τώρα πιο ντροπιασμένοι από ποτέ. Ο Λουδοβίκος παραιτείται και καλά κάνει. Η Γαλλία δεν έχει βασιλιά. Βρείτε μου έναν άλλον, αν μπορείτε. Όσον αφορά εμένα, δεν έχω καμία σχέση με αυτό. Ήρθε ο καιρός να πάω σπίτι μου και όλο αυτό να τελειώσει».
Η αποφασιστικότητα του Αλέξανδρου θορύβησε τους πάντες. Η οργή του καταλάγιασε τα πάθη εναντίον της Γαλλίας. Εκείνη την ημέρα, εκείνη τη στιγμή, σώθηκε η Γαλλία από την καταστροφή. Και την έσωσε η διορατικότητα του κερκυραίου κόμη και η υποκριτική τέχνη, αυτού που ο Ναπολέων αποκαλούσε τον μεγαλύτερο ηθοποιό της Ανατολής (με τον οποίο, όπως επίσης έλεγε, αν ήταν γυναίκα, σίγουρα θα είχε συνάψει σχέση).
Οι μαρτυρίες
Η μικρή αυτή ιστορία είναι εξόχως σημαντική για τους Γάλλους. Αν δεν υπήρχε αυτή η παρέμβαση, η χώρα τους σήμερα δεν θα ήταν αυτή που είναι. Αν δεν υπήρχε η πολιτική που ο Καποδίστριας εισηγήθηκε στον τσάρο και οδήγησε τρία χρόνια μετά στην οριστική επανένταξη της Γαλλίας στο κογκλάβιο των μεγάλων δυνάμεων, η Γαλλία θα ήταν σήμερα μια μικρή χώρα, σαν το Βέλγιο, με ένδοξο όμως, επαναστατικό παρελθόν. Και η Ευρώπη θα είχε τσακιστεί από δεκάδες πολέμους πολύ πριν από τους μεγάλους πολέμους που προκάλεσε η Γερμανία τον επόμενο αιώνα.
Ο Ρισελιέ έγραψε στον τσάρο την 1η Οκτωβρίου 1815: «Εξαιτίας της δικής του στιβαρής παρέμβασης λάβαμε τη χαλάρωση των όρων. Γνωρίζω ότι ο κόμης Καποδίστριας ήταν εκτός των οδηγιών του. Τολμώ να παρακαλέσω τη μεγαλειότητά σας να μην τον αποκηρύξετε».Κι ανάμεσα σε άλλους ο κόμης Μολέ έγραφε στα απομνημονεύματά του: «Αν η Γαλλία είναι ακόμα η Γαλλία, το οφείλει σε τρεις άνδρες, των οποίων δεν πρέπει ποτέ να ξεχάσει τα ονόματα. Στον Αλέξανδρο και δυο υπουργούς του. Τον Καποδίστρια και τον Πότσο Ντι Μπόργκο».
Η αμοιβή
Δεν χωράει αμφιβολία ότι ο Καποδίστριας, εκτός από την καθαρά διπλωματική μεγαλοφυή του σύλληψη για τη θέση της Γαλλίας στην ισορροπία των δυνάμεων που θα ειρήνευε την ήπειρο, προσδοκούσε και άλλα κέρδη από τη στάση του προς αυτήν. Πίστευε ότι στον σχεδιαζόμενο από τότε ξεσηκωμό των Ελλήνων η Γαλλία θα στεκόταν αρωγός και αντίβαρο στην αρνητική στάση της Αγγλίας. Η ιστορία τον δικαίωσε στο ακέραιο.
Είναι άγνωστο αν ο Ρισελιέ και ο Λουδοβίκος ήταν γνώστες αυτού του σχεδιασμού. Ίσως γι’ αυτό του πρότειναν πιο χειροπιαστές ανταμοιβές. Ο Λουδοβίκος του πρότεινε χρυσάφι. Ο Καποδίστριας αρνήθηκε. Ζήτησε μόνο τα διπλά αντίτυπα των βιβλίων που υπήρχαν στις βιβλιοθήκες της Γαλλίας με αρχαία ελληνικά κείμενα. Ήθελε να τα στείλει στην Κέρκυρα, στη βιβλιοθήκη που σχεδίαζε να ιδρύσει. Το αίτημα του έγινε μεν δεκτό, όμως δεν υλοποίηθηκε ποτέ, από όσο γνωρίζουμε. Αντ’ αυτού, η επόμενη δυναστεία της Γαλλίας φρόντισε να συνδράμει την Αγγλία και τους έλληνες κοτσαμπάσηδες στο σχέδιο της δολοφονίας του κυβερνήτη της Ελλάδας, 17 χρόνια μετά.
Στην πρεσβεία της Γαλλίας κατέφυγε ο ένας από τους δύο δολοφόνους του, ο Γεώργιος Μαυρομιχάλης, όπως είχε συμφωνηθεί πριν από το φονικό. Σήμερα είναι αναγκαίο να μαθευτεί αυτό το περιστατικό στον γαλλικό λαό. Ίσως γιατί η ιστορία οφείλει να αποκαθιστά την αλήθεια, έστω και 200 χρόνια μετά. Ίσως γιατί οι λαοί της Ευρώπης πρέπει τώρα, περισσότερο από ποτέ, να μάθουν ότι η ύπαρξη του ενός εξυπηρετεί την ύπαρξη και του άλλου, και ότι η ίδια η ήπειρος ποτέ δεν κέρδισε από τη διάλυση ενός από τα παιδιά της. Ίσως απλώς για να γίνει εντέλει αυτή η δωρεά και να ανοίξει στην Κέρκυρα μια νέα βιβλιοθήκη με το όνομα «Ιωάννης Καποδίστριας».
άρθρο που δημοσιεύθηκε στο Hot Doc #39, το Νοέμβρη του 2013
Extra Hot άρθρο
Η ναυαγός
«Μας διέταξαν να ανεβούμε στο κατάστρωμα και στάθηκα στη σειρά, μαζί με τις υπόλοιπες γυναίκες του πληρώματος…
Άρθρο από το περιοδικό HOTDOC Τεύχος 88 (A' Νοέμβριος 2015)
για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο.
Το ημερολόγιο ενός πραξικοπήματος
Περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, η πολιτική ιστορία της χώρας μας θυμίζει «δημοκρατία της μπανανίας». Διάφορες «γκανγκστερικές» ομάδες ξεπετάγονται από καιρού εις καιρόν, μέσα από αιματηρές κόντρες ή ανίερες συμμαχίες, δυναμώνουν και διεκδικούν μερίδιο στην εξουσία μέσω πολιτικών πάντα πειθήνιων και πάντα αχόρταγων…
Άρθρο από το περιοδικό HOTDOC Τεύχος 88 (A' Νοέμβριος 2015)
για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο.
Ένας άδικος θάνατος…
Η φωτιά ξέσπασε ξαφνικά, ξημερώματα της 10ης Μαρτίου 1948. Ξεκίνησε από την κουζίνα και μέσα σε λίγα λεπτά άρχισε να καταστρέφει το κυρίως κτίριο. Όσοι θυμούνται εκείνη τη νύχτα, την περιγράφουν ως εφιαλτική. Το προσωπικό του νοσοκομείου στο Άσβιλ, στη Νότια Καρολίνα, μαζί με τους πυροσβέστες, προσπαθούσαν να το εκκενώσουν παίρνοντας σηκωτούς τους ασθενείς από τα κρεβάτια τους, με τους περισσότερους απ’ αυτούς να είναι τρόφιμοι της ψυχιατρικής κλινικής και ανήμποροι να αντιδράσουν. Κραυγές τρόμου και απόγνωσης ακούγονταν όλη τη νύχτα, όσο η φωτιά αργούσε να τεθεί υπό έλεγχο. Μέσα στον πανικό, εννέα ασθενείς δεν τα κατάφεραν…
Άρθρο από το περιοδικό HOTDOC Τεύχος 87 (B' Οκτώβριος 2015)
για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο.
Πνεύμα και Ηθική
Η χούντα δεν ήρθε μόνο διά της στρατιωτικής επιβολής, αλλά και διά των ιδεών της. Γι’ αυτό άλλωστε κατάφερε να κυβερνήσει σχεδόν αδιατάρακτα 7 ολόκληρα χρόνια. Οι συνταγματάρχες υποσχέθηκαν μια Ελλάδα Ελλήνων και Χριστιανών. Μια Ελλάδα που θα ανήκει στους Έλληνες, όπως το έθεσαν κατοπινοί κυρίαρχοι του πάντα νικηφόρου εθνολαϊκιστικού πολιτικού σχεδιασμού…
Άρθρο από το περιοδικό HOTDOC Τεύχος 87 (B' Οκτώβριος 2015)
για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο.
Ο Σαντάμ, ο αιδεσιμότατος και το κλειδί του Ντιτρόιτ
Ο αιδεσιμότατος Τζέικομπ Γιάσο κάποτε ήταν πολύ υπερήφανος, που είχε συναντήσει από κοντά τον ιρακινό δικτάτορα Σαντάμ Χουσεΐν και του είχε σφίξει το χέρι. Ο Γιάσο, τη μακρινή πλέον δεκαετία του ογδόντα, είχε ταξιδεύσει μέχρι τη Βαγδάτη για να τον ευχαριστήσει και να του παραδώσει το κλειδί μιας ιστορικής αμερικανικής πόλης, του Ντιτρόιτ…
Άρθρο από το περιοδικό HOTDOC Τεύχος 85 (A' Οκτώβριος 2015)
για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο.
Έρνεστ Χέμινγουεϊ
«Να γράφεις μεθυσμένος, να διορθώνεις ξεμέθυστος»
Ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς του 20ου αιώνα και ένας πολιτικοποιημένος ρεπόρτερ. Απολάμβανε αχόρταγα τη ζωή με το πάθος του επαναστάτη αλλά και του μπον βιβέρ, κι ένιωθε εξίσου άνετα στη βάρκα ενός κουβανού ψαρά όσο και σε ένα πολυτελές παριζιάνικο μπαρ. Η περιπετειώδης ζωή του, που δικαίως πήρε διαστάσεις μύθου, ήταν αυτή που του έδινε την πρώτη ύλη για τα βιβλία του…
Άρθρο από το περιοδικό HOTDOC Τεύχος 85 (A' Οκτώβριος 2015)
για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο.
Μανόλης Αναγνωστάκης
«Το θέμα είναι τώρα τι λες»
Υπήρξε ένας από τους κορυφαίους ποιητές και δοκιμιογράφους της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς. Μιας γενιάς, που εντάχθηκε στις δυνάμεις της Αριστεράς συμμετέχοντας στα κινήματα αντίστασης και στον ένοπλο αγώνα. Η ποίησή του, ποτισμένη από τα βιώματα της εποχής, πόλεμο, κατοχή, εμφύλιο, θάνατο, αποτελεί στην ουσία «ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά και πιο σπαραχτικά ντοκουμέντα μιας από τις πλέον απάνθρωπες περιόδους της ιστορίας».
Άρθρο από το περιοδικό HOTDOC Τεύχος 84 (A' Σεπτέμβριος 2015)
για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο.
ΤΣΑΡΛΙ ΤΣΑΠΛΙΝ «Το γέλιο ενάντια στην υποκρισία των θεσμών»
Έχοντας ζήσει μια σκληρή παιδική ηλικία, ακριβώς σαν το «χαμίνι» των ταινιών του, ο Τσάρλι Τσάπλιν, ο πιο ακριβοπληρωμένος ηθοποιός της γενιάς του, ποτέ δεν επαναπαύτηκε στο ρόλο του σταρ. Αντιθέτως, υπήρξε ενεργός πολίτης με σαφείς και συχνά ενοχλητικές για την εξουσία απόψεις, καθώς χρησιμοποιούσε την κωμωδία για να αναδείξει τη σκληρότητα των νόμων, την υποκρισία των θεσμών και την αδιαφορία της κοινωνίας στην ανθρώπινη μιζέρια…
Άρθρο από το περιοδικό HOTDOC Τεύχος 82 (Γ' Ιούλιος 2015)
για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο.
Η επίθεση που δεν έγινε
Το καλοκαίρι ήταν θερμό και υγρό στον κόλπο του Τόνκιν, στα ανοιχτά του Βόρειου Βιετνάμ. Οι αμερικανοί ναύτες πάνω στο αντιτορπιλικό Μάντοξ ίδρωναν στην περιπολία ρουτίνας, όταν ξαφνικά δέχθηκαν επίθεση από τους Βιετκόνγκ. Το περιστατικό πέρασε απαρατήρητο καθώς δεν υπήρξαν θύματα. Ωστόσο, δύο ημέρες αργότερα, στις 4 Αυγούστου του 1964, το πλοίο υποτίθεται ότι δέχεται νέα επίθεση. Ο τότε αμερικανός πρόεδρος Τζόνσον αποφασίζει να δημοσιοποιήσει και τις δύο επιθέσεις, ζητώντας από το Κογκρέσο να εγκρίνει τη διενέργεια αντιποίνων. Όλοι οι γερουσιαστές και οι βουλευτές δίνουν αμέσως την έγκρισή τους στο λεγόμενο «Ψήφισμα του κόλπου Τόνκιν» και οι Ηνωμένες Πολιτείες μπαίνουν και επισήμως στον πόλεμο του Βιετνάμ…
Άρθρο από το περιοδικό HOTDOC Τεύχος 82 (Γ' Ιούλιος 2015)
για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο.
Ο Λόγιος Ερμής
Στις αρχές της δεκαετίας του 1810 οι Έλληνες της διασποράς άρχισαν με ρώμη να υλοποιούν το σχέδιο πνευματικής αναγέννησης του έθνους. Αυτό ήταν το πρώτο βήμα για την πολιτική του αναγέννηση, που θα ξεκινούσε με την επανάσταση του 1821…
Άρθρο από το περιοδικό HOTDOC Τεύχος 82 (Γ' Ιούλιος 2015)
για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο.
ΟΣΚΑΡ ΟΥΑΪΛΝΤ
«Με την ανυπακοή πραγματοποιήθηκε η πρόοδος»
Η πολιτική του διάσταση μπορεί να επισκιάστηκε από τη λάμψη του δανδή, πίσω όμως από την εκκεντρική εμφάνιση, με τα βελούδινα σακάκια και τις κάπες, βρισκόταν ένας βαθιά πολιτικοποιημένος οραματιστής. Ο ιρλανδός Όσκαρ Ουάιλντ, ο αναρχικός αριστοκράτης, πέρα από ευφυολόγος, χρησιμοποίησε την πένα του για να καταδείξει την αδικία και τη βαρβαρότητα ως απόρροια του τυπολατρικού συντηρητισμού…
Άρθρο από το περιοδικό HOTDOC Τεύχος 81 (B' Ιούλιος 2015)
για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο.
Οι Ενωτικοί, οι Ανθενωτικοί και η Άλωση
29 Μαΐου, η αποφράδα ημέρα του ελληνισμού. 1453, ο αριθμός που έχει σημαδέψει κάθε Έλληνα με στοιχειώδη εθνική συνείδηση. Πόσο γνωρίζουμε όμως το «γιατί», 500.000 ίσως Οθωμανοί κατάφεραν να υποτάξουν 8-10 εκατομμύρια χριστιανούς μέσα σε λίγες γενιές; Και θα ρωτήσει κανείς, τι ήταν αυτό που έκανε τους υπέρτερους αριθμητικά χριστιανούς ανίκανους να αμυνθούν;
Άρθρο από το περιοδικό HOTDOC Τεύχος 79 (B' Ιούνιος 2015)
για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο.
Εκάμαμεν Επανάστασιν
21η Απριλίου 1967. Ξημερώματα. Ο πρωθυπουργός Παναγιώτης Κανελλόπουλος κοιμόταν με τις πυτζάμες του, όταν οι πραξικοπηματίες ήρθαν για να τον συλλάβουν και να του δηλώσουν πως είχαν κάνει «Επανάσταση». Το έθνος επίσης κοιμόταν…
Άρθρο από το περιοδικό HOTDOC Τεύχος 76 (A' Μάιος 2015)
για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο.
Εννέα σφαίρες για τον Γκεβάρα
Ο δρόμος είναι ήσυχος, αν και βρίσκεται πολύ κοντά στην Αβενίδα Παραγουάη, την κεντρική λεωφόρο της Σάντα Κρουζ ντε λα Σιέρα, στην Βολιβία. Σε ένα σπίτι σαν όλα τ’ άλλα της περιοχής ζει ένας μικρόσωμος μελαψός άνδρας, λίγο πάνω από τα εβδομήντα. Το όνομα στο κουδούνι γράφει: «Πέδρο Σαλαζάρ», αλλά στην πραγματικότητα ο ένοικος αυτού του σπιτιού ονομάζεται Μάριο Τεράν…
Άρθρο από το περιοδικό HOTDOC Τεύχος 75 (B' Απρίλιος 2015)
για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο.
Τα Ευαγγελικά ή Ευαγγελιακά
Το 1901 η κυβέρνηση Γεώργιου Θεοτόκη προσπαθούσε να επουλώσει τα τραύματα από τον ατυχή πόλεμο του 1897. Ο άνθρωπος που μας οδήγησε στην περιπέτεια αυτή, ο Θεόδωρος Δηλιγιάννης, περίμενε στην κατοικία του, στην Κηφισιά, για την κατάλληλη ευκαιρία…
Άρθρο από το περιοδικό HOTDOC Τεύχος 75 (B' Απρίλιος 2015)
για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο.
Η τραγωδία της μελάσας
Εκείνο το πρωινό, στις 15 Ιανουαρίου του 1919, οι κάτοικοι στο Νορθ Εντ της Βοστώνης άκουσαν μια εκκωφαντική έκρηξη. Ένα πηχτό, μαύρο, κολλώδες υγρό άρχισε να ρέει ξαφνικά στους δρόμους. Ένας βρώμικος χείμαρρος, ένας εφιάλτης, μια κόλαση, που διέλυε ό,τι έβρισκε μπροστά του. Όσοι βρέθηκαν στο διάβα του κολλούσαν, παγιδεύονταν και πνίγονταν. Είκοσι ένας νεκροί και εκατόν πενήντα τραυματίες. Ήταν τόσο δυνατό αυτό το «τσουνάμι», που ένα από τα θύματα παρασύρθηκε αρκετά μέτρα μακριά και βρέθηκε μέσα στο λιμάνι της πόλης. Δεκάδες κτίρια καταστράφηκαν και ο σταθμός της Πυροσβεστικής ήταν λες και δεν υπήρξε ποτέ…
Άρθρο από το περιοδικό HOTDOC Τεύχος 74 (A' Απρίλιος 2015)
για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο.
Οι ρίζες της οικονομικής δυσπραγίας της χώρας
Στη δύο αιώνων σχεδόν ιστορία μας, υπήρξαν αρκετές ευκαιρίες και αρκετές προσπάθειες να αλλάξει η οικονομική μας κατεύθυνση και άρα η κοινωνική μας κατάσταση, η θέση μας στον κόσμο. Και πάντοτε μια αόρατη δύναμη μας τραβούσε από τα εκσυγχρονιστικά μας όνειρα και μας επέστρεφε στην ίδια θέση, μια θέση όμοια με αυτή του ραγιά, πολίτη β΄ κατηγορίας, ενός κράτους με οθωμανικά χαρακτηριστικά…
Άρθρο από το περιοδικό HOTDOC Τεύχος 74 (A' Απρίλιος 2015)
για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο.
Ο πρώτος αμερικανός κατάσκοπος
Χρειάστηκαν μόλις λίγες ημέρες για να γίνει ήρωας ένας 20χρονος νεαρός, επειδή τόλμησε αυτό που δεν τολμούσε κανείς άλλος. Εκείνο το Σεπτέμβριο του 1776, ο αγώνας για την αμερικανική ανεξαρτησία βρισκόταν σε κρίσιμο σημείο. Οι πατριώτες, όπως αποκαλούνταν, ήθελαν απελπισμένα πληροφορίες για τις κινήσεις του εχθρού…
Άρθρο από το περιοδικό HOTDOC Τεύχος 73 (B' Μάρτιος 2015)
για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο.
Επανάσταση ή εμφύλιος
Το 1821 και το 1822 γενικά πέρασαν στη Νότια Ελλάδα με την ελπίδα και την αγωνία της Επανάστασης. Το 1823, ’24 και ’25 πέρασαν με τον αλληλοσκοτωμό μεταξύ των Ελλήνων. Τις επιχειρήσεις τις ενορχήστρωναν οι άρχοντες και τα τσιράκια τους. Τις σφαγές τις υφίσταντο κυρίως οι απλοί στρατιώτες και οι άμαχοι. Τα συμφέροντα, μετά την απελευθέρωση του Μοριά, της Ρούμελης και πολλών νησιών του Αιγαίου, είχαν διαμορφωθεί περίπου ως εξής..
Άρθρο από το περιοδικό HOTDOC Τεύχος 73 (B' Μάρτιος 2015)
για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο.