Διαβάστε στο τεύχος HOT DOC#192 που κυκλοφορεί στις 17 Νοεμβρίου με τίτλο «ΕΞΕΓΕΡΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ»……

Extra Hot άρθρο

Διαβάστε στο τεύχος του HOT DOC#183 που  κυκλοφορεί στις 14 Ιουλίου με τίτλο «230 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΓΑΛΛΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Το επαναστατικό ρήγμα στην ευρωπαϊκή κοινωνία».

Extra Hot άρθρο

Διαβάστε στο τέυχος του HOT DOC # 182 που κυκλοφορεί στις 30 Ιουνίου με τίτλο «Μάρτυρες του κοινού καλού. Ασανζ, Μάνινγκ, Σνόουντεν, Φαλτσιανί, Μπερκενφελντ, Βανούνου, Ελσμπεργκ, Φραγκλίνος»…

Extra Hot άρθρο

Διαβάστε στο τεύχος του HOT DOC #175 που κυκλοφορεί στις 23 Μαρτίου με τίτλο «Λατινική Αμερική » ….

Extra Hot άρθρο

Extra Hot άρθρο

Πέρασαν περισσότερα από είκοσι χρόνια από την πτώση του Τείχους και την επανένωση των δύο Γερμανιών. Λίγοι στην Ευρώπη φαίνεται να θυμούνται ότι κάποτε υπήρχε η Ανατολική και η Δυτική Γερμανία. Αρκεί που το θυμούνται ακόμη οι κάτοικοι στα ανατoλικά της χώρας. Γιατί η κατάσταση εκεί παραμένει χειρότερη από τα δυτικά, με αποτέλεσμα κάποιοι να μιλούν για χώρα δύο ταχυτήτων. Όλα αυτά έρχονται και πάλι στο προσκήνιο στην επέτειο της πτώσης του Τείχους, αλλά και με το σκάνδαλο των υποκλοπών που άγγιξε και την καγκελαρία, θυμίζοντας άλλες εποχές, όταν κάποιοι ζούσαν παρακολουθώντας τις ζωές των άλλων.

H υπόθεση των αμερικανικών υποκλοπών υποτίθεται ότι έχει σοκάρει τη γερμανική κοινωνία. Οι Γερμανοί συνεδητοποιούν ξαφνικά πως σε μια τέτοια ιστορία δεν υπάρχουν όρια και πως όταν παρακολουθείται το τηλέφωνο ενός ηγέτη, όπως είναι η καγκελάριος Μέρκελ, τότε οι υποκλοπές είναι πολύ πιο εύκολες για τον απλό λαό. Σοκαρισμένη και ενοχλημένη βέβαια δηλώνει και η ίδια η Μέρκελ και ζητά εξηγήσεις από την Ουάσιγκτον, αλλά και τη συνδρομή του Έντουαρντ Σνόουντεν, του πρώην κατασκόπου της αμερικανικής Υπηρεσίας Εθνικής Ασφάλειας, του ανθρώπου δηλαδή που ευθύνεται γι΄αυτόν τον χείμαρο των αποκαλύψεων που βλέπουμε και διαβάζουμε τον τελευταίο καιρό. Στην πραγματικότητα όμως η Μέρκελ δεν έπεσε από τα σύννεφα ή, για να ακριβολογούμε, δεν ανακάλυψε και την Αμερική! Γνώριζε και γνωρίζει πολύ καλά ότι γίνονται παρακολουθήσεις. Το μόνο ίσως που την ενόχλησε είναι ότι βρέθηκε ξανά αντιμέτωπη με το παρελθόν της στην πάλαι ποτέ Ανατολική Γερμανία. Μεγάλα πρακτορεία ειδήσεων, όπως το Reuters, υπενθυμίζουν ότι η καγκελά­ ριος μεγάλωσε στην Ανατολική Γερμανία όταν ο πάστορας πατέρας της αποφάσισε να φύγει από τη δυτική πλευρά και να εγκατασταθεί εκεί με την οικογένειά του. Με άλλα λόγια, η Μέρκελ είχε μάθει να ζει με τις υποκλοπές και τις παρακολουθήσεις της παντοδύναμης τότε Στάζι, ενώ πριν από λίγα χρόνια η ίδια είχε παραδεχθεί ότι είχαν προσπαθήσει την δεκαετία του ’70 να την στρατολογήσουν, χωρίς όμως επιτυχία.

Η Στάζι μέχρι την πτώση του τείχους του Βερολίνου τέτοιες ημέρες, το 1989, είχε τουλάχιστον δύο χιλιάδες πράκτορες στη Δυτική Γερμανία και παρακολουθούσε εκατομμύρια ανατολικογερμανούς.

Τα πρώτα χρόνια στην καγκελαρία η Μέρκελ απέφευγε να μιλήσει για το παρελθόν της, σε αντίθεση με τώρα που έχει γίνει λαλίστατη. Μέχρι και φωτογραφίες της από τα νεανικά της χρόνια έχουν κυκλοφορήσει στον γερμανικό Τύπο, ενώ η ίδια είχε δηλώσει πως ήταν και μέλος του κόμματος γιατί εκείνη την εποχή δεν θα μπορούσε να κάνει διαφορετικά.

Τι ακριβώς συμβαίνει; Η Μέρκελ αποφάσισε ξαφνικά να γίνει πιο ομιλητική ή όλα αυτά είναι μια προσπάθεια να απενοχοποιηθεί το παρελθόν στα ανατολικά της χώρας και, αν ναι, γιατί κάτι τέτοιο στις μέρες μας είναι δα και τόσο σημα­ ντικό, τη στιγμή μάλιστα που η Γερμανία κυβερνάται για πρώτη φορά στην ιστορία της από ανατολικογερμανούς, τον πρόε­ δρο Γκάουκ και τη Μέρκελ; Οι δύο τους μάλιστα τυγχάνουν ευρείας αποδοχής περισσότερο στη δυτική από την ανατολική Γερμανία, με τον διαχωρισμό να μοιάζει να είναι πλέον μόνο γεωγραφiκός. Είναι όμως;

Οι Όσις και οι Βέσις

Έχουν περάσει περισσότερα από είκοσι χρόνια, η νέα γενιά ειδικά δεν φαίνεται να θυμάται ή δεν έχει ζήσει την εποχή του Τείχους και της πτώσης του, αλλά απ΄ό,τι φαίνεται οι προκαταλήψεις και οι διαφορές είναι ακόμη ορατές σε ένα κράτος που θεωρείται, κατά γενική ομολογία, ο κυρίαρχος της Ευρώπης. Όπως σχολιάζει η Deutsche Welle, με το που άνοιξαν τα σύνορα το 1989, χιλιάδες ανατολικογερμανοί έφυγαν αμέσως για τα δυτικά, σαν νέοι άποικοι. Βρέθηκαν από τη στέρηση του ολοκληρωτικού καθεστώτος σε μια καπιταλιστική κοινωνία που είχε τα πάντα. Τέρμα λοιπόν στα πλαστικά μπουφάν και τα ρούχα από φθηνά υλικά, τέρμα και στα βαριά αυτοκίνητα. Μπορούσαν πλέον να αγοράσουν ό,τι ήθελαν και το έκαναν με μια πραγματικά καταναλωτική μανία. Τότε ήταν φυσικό οι δυτικοί να τους βλέπουν κάπως σαν τους πεινασμένους, φτωχούς συγγενείς που χτυπούν ένα απόγευμα την πόρτα για να κάνουν τη λεγόμενη αρμένικη βίζιτα, μόνο που στην προκειμένη περί­ πτωση και οι δύο πλευρές θα έπρεπε να συμβιβαστούν με την ιδέα ότι αυτή η επίσκεψη θα ήταν μόνιμη.

Σήμερα εμφανισιακές διαφορές δεν φαίνεται να υπάρχουν, ωστόσο υπάρχουν ακόμη οι προκαταλήψεις. Οι ανατολικογερμανοί (οι Όσις, από το Ost, που σημαίνει Ανατολή) χαρακτηρίζουν τους δυτικογερμανούς (τους Βέσις, από το West, που σημαίνει Δύση) αλαζονικούς, γραφειοκράτες και επιφανειακούς, σύμφωνα με στοιχεία του ερευνητικού Ινστιτούτου Άλενσμπαχ. Βέβαια, οι ειδικοί θεωρούν ότι η αιτία αυτών των προκαταλήψεων βρίσκεται στο γεγονός ότι ακόμη και σήμερα οι συνθήκες ζωής στα ανατολικά είναι πολύ χειρότε­ ρες απ΄ό,τι στα δυτικά. Δεν φθάνουν τα μεγάλα έργα που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια στην περιοχή. Οι μισθοί παραμένουν αισθητά χαμηλότεροι, ίσως και 20%, απ΄αυτούς των δυτικών. Όπως και οι συντάξεις, είναι περίπου 10% χαμηλότερες. Πολλές εταιρίες μάλιστα στην ανατολική Γερμανία είναι οι βασικοί προμηθευτές εταιριών στη δυτική Γερμανία, με τους εργαζόμενους να έχουν κατά πολύ μικρότερους μισθούς. Έπειτα είναι και η ανεργία. Μπορεί η Γερμανία να έχει συνολικά μικρό ποσοστό, μόλις 6,9%, αλλά οι περισσότεροι από τους σχεδόν τρία εκατομμύρια ανέργους βρίσκονται στα ανατολικά. Η εικόνα θυμίζει ευρωπαϊκό νότο, και είναι αλήθεια οξύμωρο να αντιμετωπίζει η Γερμανία στους κόλπους της μια τέτοια κατάσταση τη στιγμή που επιβάλλει τις σκληρές πολιτικές λιτότητας στην υπόλοιπη Ευρώπη. Μην ξεχνάμε άλλωστε ότι η αλλαγή αυτής της πολιτικής είναι ένα από τα βασικά αιτήματα των σοσιαλδημοκρατών για τον σχηματισμό του λεγόμενου μεγάλου συνασπισμού.

Ενοχλεί η εισφορά αλληλεγγύης

Αμέσως μετά την πτώση του Τείχους η γερμανική κυβέρνηση εφάρμοσε τη λεγόμενη εισφορά αλληλεγγύης, ένα χαράτσι δηλαδή που κατέληξε να γίνει μόνιμο, για τα «αδέρφια» τους, τους ανατολικογερμανούς. Ένα ποσό που οφείλει να πληρώσει ο κάθε Γερμανός, ακόμη και οι ανατολικοί, σε μικρότερο βέβαια επίπεδο, για να μπορέσουν να ορθοποδήσουν όλοι όσοι ζουν στα ανατολικά. Στην αρχή δεν υπήρξε μεγάλη αντίδραση, καθώς ήταν σαφές πως οι άνθρωποι αυτοί είχαν ανάγκη από ρευστό για να κινηθούν οι επιχειρήσεις, οι εταιρίες, τα εργοστάσια. Τώρα όμως, είκοσι χρόνια και βάλε μετά και σε τέτοιες εποχές, αν υποθέσουμε ότι οι Γερμανοί καταλαβαίνουν, έστω και λίγο, την οικονομική κρίση που μαστίζει την υπόλοιπη Ευρώπη, αρχίζει να υπάρχει μια έντονη ενόχληση και αντίδραση γι΄αυτά τα χρήματα.

Το πρόβλημα είναι, σύμφωνα με την έρευνα που αναφέραμε παραπάνω, ότι και οι Βέσις δεν βλέπουν με καλό μάτι τους Όσις. Τους θεωρούν αχάριστους και καχύποπτους. Άρα γιατί να συντηρούν τέτοιους «συγγενείς»;

Απ΄όλα αυτά γίνεται σαφές ότι φιλίες, τουλάχιστον στην πλειονότητά τους, δεν υπάρχουν πολλές μεταξύ των δύο πλευρών. Ωστόσο η Μέρκελ, αναγκασμένη και από την πολιτική συγκυρία που ζει η χώρα, υποσχέθηκε πρόσφατα, σε εκδήλωση για την πτώση του Τείχους, ότι η κατάσταση θα αλλάξει, θα διορθωθεί. Παραδέχθηκε μάλιστα δημόσια ότι υπάρχουν ακόμη ανισότητες, ειδικά στους μισθούς και στις συντάξεις. Μόνο η τελευταία της φράση έμεινε μετέωρη:

«…απομένει να γίνει ακόμη κάτι». Μόνο που αυτό το κάτι δεν το προσδιόρισε, ούτε καν χρονικά. Αντίθετα, οι πρωθυπουργοί των ανατολικών κρατιδίων, τόσο οι σοσιαλδημοκράτες όσο και οι χριστιανοδημοκράτες, ήταν σαφέστεροι, ίσως γιατί είναι εκείνοι που ζουν από κοντά την κατάσταση. Είπαν πως οι συντάξεις των ανατολικογερμανών θα προσαρμο­ στούν, δηλαδή θα φθάσουν το επίπεδο των δυτικογερμανών, το αργότερο μέχρι το 2020. Αλλά μέχρι τότε απομένουν άλλα έξι χρόνια.

Το δυστύχημα είναι ότι πολλοί απ΄αυτούς τους ανθρώπους θυμούνται ακόμη τις εξαγγελίες και τις υποσχέσεις του τότε καγκελάριου και μέντορα της Μέρκελ, Χέλμουτ Κολ. Ο καγκελάριος της επανένωσης, όπως έχει μείνει στην ιστορία, είχε πει τότε πως τα πέντε ανατολικά κρατίδια που ενώνονται και πάλι με τη μητέρα Γερμανία θα μπορέσουν να αναπτυχθούν και να ανθίσουν μετά από δεκαετίες κάτω από τον κομμουνιστικό ζυγό.

Αντίθετα, στα χρόνια που ακολούθη­ σαν τα κρατίδια αυτά χτυπήθηκαν από μια αλυσίδα χρεοκοπιών εταιριών, από υψηλή ανεργία και από ένα τεράστιο κύμα εσωτερικής μετανάστευσης, κυρίως των νέων που επέλεξαν τη Δύση για μια καλύτερη ζωή.

Αναρωτιούνται λοιπόν, μετά από είκοσι έτη, τι ακριβώς έχει αλλάξει στα ανατολικά; Οι υποσχέσεις του Κολ έγιναν ποτέ πραγματικότητα; Ως ένα πολύ μικρό σημείο, εκτιμά το οικονομικό Ινστιτούτο της Κολωνίας, λέγοντας πως τα ποσοστά ανεργίας στα ανατολικά έχουν αρχίσει να πέφτουν και πως οι εταιρίες έχουν μια πορεία που δεν διαφέρει και πολύ απ΄αυτή της Δύσης. Αρκεί όμως αυτό για να ισχύσει αυτό που λέει η κυβέρνηση, ότι δηλαδή πλέον δεν υπάρχουν διαφο­ ρές στην ταυτότητα της χώρας;

Είναι σίγουρο πως η Μέρκελ έχει ακόμη πολλά πράγματα να σκεφθεί την ώρα που τρώει το solyanka της, το βραστό κρέας με τα λαχανικά, που συνήθιζε να τρώει τότε στην ανατολική Γερμανία και που παραμένει ακόμη το αγαπημένο της. Πρόκειται για ένα χαρακτηριστικό πιάτο των ανατολικογερμανών, για το οποίο η Μέρκελ δεν είχε εκφραστεί ποτέ δημόσια. Πρόσφατα αποκάλυψε και αυτή της τη συνήθεια, μιλώντας σε γερμανικό περιοδικό για τη νοσταλγία των νεανικών της χρόνων, αναγκάζοντας τη Σαμπίν Ρένεφανζ, δημοσιογράφο του Guardian, να σχολιάσει:

«Είκοσι χρόνια μετά την επανένωση η Μέρκελ τολμά να αποκαλύψει ότι λατρεύει το solyanka της. Μιλάμε πραγματικά για επίτευγμα»!

άρθρο που δημοσιεύθηκε στο Hot Doc #39, το Νοέμβριο του 2013

Extra Hot άρθρο

Διασχίζοντας τα νότια σύνορα της Ουγγαρίας, στο σημείο που τα όρια της χώρας εφάπτονται με τη Σερβία, συναντάς στο δρόμο δεκάδες εξαθλιωμένους μετανάστες, κυρίως από τη Μέση Ανατολή και την Κεντρική Ασία, αλλά και μεγάλου μεγέθους πινακίδες, οι οποίες στέλνουν μερικά άκρως απειλητικά μηνύματα. «Εάν έρθεις στην Ουγγαρία, δεν μπορείς να πάρεις τις δουλειές των Ούγγρων», λέει μια αφίσα. «Εάν έρθεις στην Ουγγαρία, θα σέβεσαι την κουλτούρα μας», αναφέρεται σε μια άλλη. Όλες φέρουν την υπογραφή του Εθνικού Συμβουλίου Μετανάστευσης και Καταπολέμησης της Τρομοκρατίας, κι αποτελούν μέρος μιας μεγάλης καμπάνιας του κυβερνώντος κόμματος Fidesz – Ουγγρική Συμμαχία των Πολιτών, του πρωθυπουργού της χώρας, Βίκτορ Όρμπαν.

«Πολλοί ρωτούν εάν η διακυβέρνηση Όρμπαν εξελίσσεται σε ένα καθεστώς.
Αυτό το οποίο μπορώ να πω με σιγουριά, είναι ότι διαθέτει πολλά από εκείνα τα στοιχεία που ο πρωθυπουργός περιέγραψε σε μια ομιλία του με τις λέξεις “ανελεύθερη δημοκρατία”», σχολιάζει η δημοσιογράφος Μαρία Ν. – η οποία προτίμησε να μιλήσει στο Hot Doc με ψευδώνυμο, καθώς σε διαφορετική περίπτωση θα αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα με τη δουλειά της.

Τι μπορεί να σημαίνει μια «ανελεύθερη δημοκρατία»

Το ζήτημα του μεταναστευτικού αποτελεί για την κυβέρνηση Όρμπαν τη μεγαλύτερη πρόκληση κι ένα μέσο πολιτικού επαναπατρισμού άκρως συντηρητικών στοιχείων της ουγγρικής κοινωνίας, τα οποία ελκύουν ακόμη πιο ακραίες πολιτικές δυνάμεις. Το κόμμα του δηλώνει φιλοευρωπαϊκό και πιστό στις δομές και τους κανόνες της ΕΕ, κι ο ίδιος ο ούγγρος πρωθυπουργός τονίζει σε κάθε Σύνοδο Κορυφής των ευρωπαίων ηγετών ότι δεν συνιστά κανένα κίνδυνο για την ευρωπαϊκή συνέχεια της χώρας.

Όμως, σύμφωνα με την Μαρία Ν. τα πράγματα κάποιες φορές αλλάζουν ανάλογα με το ακροατήριο. «Όταν ο Βίκτορ Όρμπαν πάει στις Βρυξέλλες λέει εντελώς διαφορετικά πράγματα από αυτά που λέει αν πάει, για παράδειγμα, στη Ρουμανία. Μοιάζει με έναν άνθρωπο, ο οποίος αναφέρει μόνο αυτά που ο συνομιλητής του θέλει να ακούσει», τονίζει, καταδεικνύοντας μια από τις πιο χαρακτηριστικές στιγμές του ούγγρου πρωθυπουργού στην ομιλία του στην ετήσια συγκέντρωση του κόμματός του στη γειτονική Ρουμανία.

«Τα φιλελεύθερα δημοκρατικά κράτη δεν είναι ικανά να αντεπεξέλθουν στον παγκόσμιο ανταγωνισμό», είπε ο Όρμπαν τον Ιούλιο του 2014, όπως κατέγραψε το Bloomberg. «Δεν πιστεύω ότι η συμμετοχή μας στην ΕΕ μπορεί να μας αποκλείσει από τη δημιουργία μιας νέας, ανελεύθερης πολιτείας, που θα βασίζεται στις εθνικές μας παραδόσεις», υποστήριξε ο ούγγρος πρωθυπουργός, σύμφωνα με ένα βίντεο που ανέβηκε στο ίντερνετ. Στην ίδια ομιλία, ο Βίκτορ Όρμπαν χαρακτήρισε χώρες όπως η Τουρκία, η Ρωσία και η Κίνα ως «επιτυχημένα έθνη», μερικά από τα οποία, όπως είπε, «δεν είναι καν φιλελεύθερα ενώ κάποια δεν είναι καν δημοκρατικά».

«Κανείς δεν κατάλαβε τι ακριβώς εννοούσε. Ίσως ότι θα πρέπει να συνεχίσει να αποτελεί η χώρα μια δημοκρατία, αλλά να έχει ορισμένους περιορισμούς. Δεν υπάρχει όμως κάποιος, που να έχει την παραμικρή ιδέα τι ακριβώς θέλει να κάνει με αυτήν την “ανελεύθερη δημοκρατία”, πέρα από τον ίδιο», σχολιάζει η Μαρία, ενώ θυμάται την επίσκεψη της γερμανίδας καγκελαρίου, Άνγκελα Μέρκελ, στη χώρα, το Φεβρουάριο, και την άγνοιά της για το τι μπορεί να σημαίνει αυτή η «ανελεύθερη δημοκρατία» που επικαλέστηκε ο ούγγρος πρωθυπουργός, δηλώνοντας ότι κάτι τέτοιο δεν μπορεί να γίνει αποδεκτό από την ΕΕ.

Η μετανάστευση βρίσκεται στην κορυφή της ατζέντας Όρμπαν Η στόχευση του πρωθυπουργού Όρμπαν στα αντιμεταναστευτικά ένστικτα μεγάλου μέρους του πληθυσμού της χώρας, ξεδιπλώνεται με πολύ μεγάλη επιτυχία το τελευταίο διάστημα. Οι πινακίδες με τα μηνύματα προς τους μετανάστες βρίσκονται σε αρκετές πόλεις, ενώ ο ούγγρος πρωθυπουργός κατάφερε να «γυρίσει» την τάση των δημοσκοπήσεων, μετά την ανακοίνωση της δημιουργίας ενός τεράστιου φράχτη στα νότια σύνορα της χώρας με τη Σερβία, μήκους 175 χιλιομέτρων και ύψους 4 μέτρων. «Στο άκουσμα της ανακοίνωσης του φράχτη, υπήρξαν δύο διαφορετικές αντιδράσεις. Ο κόσμος που θεωρείται υψηλότερου μορφωτικού επιπέδου, κυρίως στη Βουδαπέστη, το θεώρησε απαράδεκτο. Τρελό. Όμως αποδείχτηκε ότι ήταν ένα πολύ μικρό ποσοστό της κοινωνίας, καθώς η συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού, ίσως ακόμη και το 80%, θεωρεί ότι ο φράχτης είναι μια πολύ καλή ιδέα. Αυτό δεν είναι κάποιο επίσημο νούμερο, αλλά αποτελεί δική μου αίσθηση, με βάση όλες τις αντιδράσεις του κόσμου», σχολιάζει η Μαρία Ν.

Στα μέσα ενημέρωσης, αλλά και στην επίσημη ιστοσελίδα της ουγγρικής κυβέρνησης, οι εικόνες και οι ειδήσεις που αφορούν το φράχτη βρίσκονται ανάμεσα στα πρώτα θέματα, ενώ τα κυβερνητικά μηνύματα για τον «κίνδυνο» της μετανάστευσης κάνουν επίσης διακριτή την εμφάνισή τους. Μάλιστα, μέρος της πανεθνικής καμπάνιας για το ζήτημα της μετανάστευσης ήταν η αποστολή ενός ερωτηματολογίου σε κάθε πολίτη της χώρας. Όμως οι περισσότερες από τις 12 συνολικά ερωτήσεις, που περιείχε, ήταν εξαιρετικά διφορούμενες, δίνοντας τη δυνατότητα πολλαπλών ερμηνειών ανάλογα με τις προθέσεις της κυβέρνησης.

«Μια ερώτηση λέει: “Συμφωνείτε με την κυβέρνηση, ότι αντί για τους μετανάστες θα πρέπει να στηρίζονται οι ουγγρικές οικογένειες και τα παιδιά;”. Μια άλλη ρωτάει: “Ακούγονται πολλές απόψεις για τη μετανάστευση. Κάποιοι λένε ότι οι παράνομοι μετανάστες συνιστούν κίνδυνο για τις θέσεις εργασίας και τον τρόπο ζωής των Ούγγρων. Συμφωνείτε με αυτό;”. Τι απάντηση μπορεί να δώσεις ένας μέσος Ούγγρος σε κάτι τέτοιο;

Πώς μπορεί ο κόσμος να ερωτάται εάν συμφωνεί να “επαναπροωθούνται όλοι οι παράνομοι μετανάστες πίσω στις χώρες τους, όσο το δυνατόν συντομότερα”; Πρόκειται για εντελώς προκατειλημμένα ερωτήματα».

Οι «περίεργες σχέσεις» με την ΕΕ

Στην πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ στη Ρίγα, τον περασμένο Μάιο, ο πρόεδρος της Κομισιόν, Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, έδειξε με έναν άκρως αφελή τρόπο το πώς η ηγεσία της ΕΕ προσλαμβάνει τις αμφιλεγόμενες πολιτικές του Βίκτορ Όρμπαν, όταν την ώρα που τον υποδεχόταν του είπε «χαίρε, δικτάτορα»! Η αμηχανία του Όρμπαν κρύφτηκε πίσω από ένα χαμόγελο και την ανταπάντηση «χαίρε Μεγάλε Δούκα». Όμως αυτή η αντιμετώπιση δεν έτυχε θετικής απήχησης στους κόλπους της ουγγρικής κυβέρνησης. Κάτι παρόμοιο συνέβη και στη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ για τη μετανάστευση, στα τέλη Ιουνίου, εκεί όπου ο ιταλός πρωθυπουργός, Ματέο Ρέντσι, άφησε σαφείς αιχμές για συγκεκριμένες χώρες –μεταξύ αυτών και η Ουγγαρία– επειδή έδειξαν παντελή αδιαφορία για το τρομακτικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν κυρίως η Ιταλία και η Ελλάδα. «Αν αυτή είναι η γνώμη σας για το τί σημαίνει Ευρώπη, μπορείτε να την κρατήσετε. Ή υπάρχει αλληλεγγύη ή μην σπαταλάτε το χρόνο μας», φέρεται να είπε ο ιταλός πρωθυπουργός, την ώρα που ο Βίκτορ Όρμπαν εξασφάλιζε την εξαίρεση της χώρας του από το πρόγραμμα ανακατανομής ενός μικρού αριθμού μεταναστών από τον ευρωπαϊκό Νότο προς το Βορρά.

«Μετά από εκείνη τη Σύνοδο Κορυφής, όπου ο Ματέο Ρέντσι επιτέθηκε και στην Ουγγαρία για την αδιαλλαξία της στο μεταναστευτικό, ο Όρμπαν έδωσε μια έμμεση απάντηση στον ιταλό ομόλογό του σχολιάζοντας το γεγονός και λέγοντας: “Έχω μια επιλογή, κι αυτή η επιλογή ήταν να το καταπιώ”. Κάπου εκεί το επεισόδιο έληξε».

Η κυβερνητική ρητορική για τη μετανάστευση, όπως λέει η Μαρία Ν., είναι κάτι που έχει μπει για τα καλά στο μυαλό πολλών Ούγγρων. «Το πρόβλημα είναι ότι αυτή η προπαγάνδα κάνει τον κόσμο να πιστέψει πραγματικά ότι όλοι οι μετανάστες είναι επικίνδυνοι. Για παράδειγμα, πριν μερικές μέρες ταξίδευα με το λεωφορείο. Δίπλα μου ήταν κάποιες κυρίες μεγάλης ηλικίας, που δεν γνωρίζονταν μεταξύ τους, κι άρχισαν την κουβέντα περιμένοντας να ξεκινήσουν. Αυτό τις άκουσα να λένε: “Αυτοί οι μετανάστες, είναι επικίνδυνοι. Έρχονται εδώ για να σε φάνε, να σε σφάξουν με μαχαίρι”. Αυτό συμβαίνει εκεί έξω. Η προπαγάνδα λειτουργεί πολύ αποτελεσματικά».

Η μάχη με την Άκρα Δεξιά για τις ψήφους

Η επίθεση στα ανθρώπινα δικαιώματα και η αναγνώριση του μεταναστευτικού ζητήματος με όρους εθνικιστικούς, δεν ήρθε τυχαία. Η σκληρή πόλωση στις περισσότερες ευρωπαϊκές κοινωνίες έφερε τεράστια άνοδο των ρατσιστικών κομμάτων. Κι αυτό δεν άφησε την Ουγγαρία ανεπηρέαστη. Το ακροδεξιό και ξενοφοβικό κόμμα Jobbik (Κίνημα για μια καλύτερη Ουγγαρία), κερδίζει το τελευταίο διάστημα όλο και μεγαλύτερη δημοφιλία, με τις πιο πρόσφατες δημοσκοπήσεις να το φέρνουν στη δεύτερη θέση πίσω από το Fidesz.

«Το Fidesz φοβάται πολύ αυτήν την άνοδο του ακροδεξιού κόμματος», υποστηρίζει η Μαρία Ν. «Κι έτσι προσπαθεί να πάει πολύ πιο κοντά στις δικές του πολιτικές, για να αντλήσει ψήφους από την Ακροδεξιά».

Το «ψάρεμα» ψηφοφόρων από την Άκρα Δεξιά είναι πάντοτε πολύ επικίνδυνο. Κι αυτό, γιατί ήδη υπάρχουν υπόνοιες διασύνδεσης του Jobbik με μια νεοναζιστική ομάδα κρούσης, με την ονομασία Betyársereg. Μάλιστα, σε μια συνέντευξη που έδωσε ο ηγέτης αυτής της οργάνωσης, είπε ότι ένας από τους πιο στενούς του φίλους είναι ο ηγέτης του Jobbik. Κάτι το οποίο, όμως, επισήμως δεν έχει επιβεβαιωθεί από καμία πλευρά. «Το Jobbik, ως κόμμα, δεν είναι νεοναζί. Δεν έχει επίσημες ομάδες κρούσης. Έχει όμως κόσμο που το ακολουθεί και κάνει αυτή τη δουλειά», λέει η Μαρία Ν.

Μια από τις πρακτικές, που ακολουθούν οι ομάδες κρούσης των νεοναζί, είναι να παριστάνουν τους «καλούς Σαμαρείτες». Εάν, δηλαδή, κάποιος έχει «πρόβλημα» με μετανάστες, ή κυρίως με Ρομά, οι οποίοι αποτελούν ένα πολύ μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού της Ουγγαρίας και συνιστούν τεράστιο «πονοκέφαλο» για την κυβέρνηση, καλούν μέσω τηλεφώνου ή facebook για «βοήθεια». Οι ομάδες αυτές στέλνουν κόσμο στο σημείο που τους ζητήθηκε και παριστάνουν τους φρουρούς. «Απλώς κάνουν περιπολίες ή στέκονται απειλητικά στο σημείο, προσπαθώντας να τους τρομάξουν. Μιλάμε για ανθρώπους οι οποίοι δείχνουν πολύ απειλητικοί. Με ξυρισμένα κεφάλια, γυμνασμένοι, με στρατιωτικές στολές. Κι αυτό που κάνουν είναι να πηγαίνουν, για παράδειγμα, σε κάποιο χωριό, να στέκονται μπροστά από ένα σπίτι Ρομά, να τους φωνάζουν να φύγουν από τη χώρα και γενικά να τους εκφοβίζουν».

Τα κοινωνικά δικαιώματα σε δεύτερη μοίρα

Το ζήτημα των κοινωνικών και πολιτικών δικαιωμάτων, μετά από κάποιες ιδιαίτερα αμφιλεγόμενες πολιτικές επιλογές της κυβέρνησης Όρμπαν, έχει προκαλέσει διεθνείς παρεμβάσεις και από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ αλλά και από τα αρμόδια όργανα της ΕΕ. Ιδιαίτερα σημαντική θεωρήθηκε η κρατική παρέμβαση σε μη κυβερνητικές οργανώσεις για την προστασία και την προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα, μετά από μια εισβολή της αστυνομίας με την πρόφαση ότι υπήρχαν υποψίες για οικονομικές ατασθαλίες. Οι συγκεκριμένες ΜΚΟ λαμβάνουν κυρίως χρήματα από την κυβέρνηση της Νορβηγίας, και ο Βίκτορ Όρμπαν θεωρεί ότι οι οργανώσεις αυτές δεν επιτελούν κοινωνικό έργο, αλλά, όπως λέει, «αποτελούν πολιτικούς ακτιβιστές, οι οποίοι εξυπηρετούν ξένα συμφέροντα».

«Αυτό είναι πολύ διφορούμενο, γιατί είμαστε μέλη της ΕΕ, έχουμε δημοκρατία», λέει η Μαρία. «Αλλά η κυβέρνηση μέσω του υπουργείου Εξωτερικών έχει ξεκινήσει πρόσφατα ένα πρόγραμμα με την ονομασία “Άνοιγμα προς Ανατολάς”. Αφορά τις οικονομικές συνεργασίας της Ουγγαρίας με Ρωσία, Κίνα, αραβικές χώρες. Αυτό το οποίο προσπαθούν, είναι να ενισχύσουν τις σχέσεις με αυτές τις χώρες αλλά και με τη Λατινική Αμερική».

Η αμφιλεγόμενη στάση του Βίκτορ Όρμπαν, ιδιαίτερα μετά τις αλλαγές στον εκλογικό νόμο, του έδωσε τη δυνατότητα να εξασφαλίσει την ενισχυμένη πλειοψηφία στις εκλογές του Απριλίου του 2014, παρότι στην ουσία απώλεσε δυνάμεις σε σχέση με τις εκλογές του 2010. Κι αυτό, γιατί η ενίσχυση του πρώτου κόμματος σε έδρες, στις περιφέρειες που υπήρχαν μεγάλες εκλογικές διαφορές, έδωσε στο Fidesz 44% στην κάλπη, και 66% στο κοινοβούλιο.

Επιπλέον, το πεδίο και στα μέσα ενημέρωσης είναι αποκαρδιωτικό. Η ιδρυθείσα το 2010 Κρατική Αρχή Μέσων Ενημέρωσης βρίσκεται υπό τον έλεγχο του κράτους, και τα τρία δημόσια κανάλια κατηγορούνται από την αντιπολίτευση ότι λειτουργούν ως κυβερνητικοί βραχίονες. Αυτό τόνισε και ο Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ), ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου, όπου ο πορτογάλος συντονιστής της ομάδας παρατηρητών, Αντάο Σίλβα, δήλωσε ότι «μια περιοριστική νομοθεσία για την προεκλογική εκστρατεία, μια μεροληπτική κάλυψη από τα μέσα ενημέρωσης και προεκλογικές δραστηριότητες, που θόλωναν τον διαχωρισμό ανάμεσα στο πολιτικό κόμμα και το κράτος, παρείχαν ένα ανάρμοστο πλεονέκτημα στο κύριο κόμμα στην εξουσία».

Βαθιές σχέσεις πολιτικής και οικονομικής ελίτ

Οι σχέσεις του πρωθυπουργού Όρμπαν με τους ισχυρούς της ουγγρικής οικονομίας παραμένει προνομιακή, παρότι πρόσφατα έχασε έναν από τους μεγαλύτερους συμμάχους του: τον –μεταξύ άλλων– μιντιάρχη και «εθνικό εργολάβο», Λάγιος Σιμίτσκα, ο οποίος είναι και ιδιοκτήτης ιδιωτικού τηλεοπτικού σταθμού, εφημερίδας και ραδιοφώνου.

Έως το 2014, ο Σιμίτσκα ήταν στενός συνεργάτης του Όρμπαν, με πολλές συνεργασίες των επιχειρήσεων του με το Δημόσιο. Στο παρελθόν, μάλιστα, υπήρξε και επικεφαλής των φορολογικών αρχών της χώρας. Όμως τα σχέδια του ούγγρου πρωθυπουργού να επιβάλει οριζόντια φορολόγηση 5% στις διαφημίσεις, τον μετέτρεψαν σε έναν από τους πιο ορκισμένους εχθρούς του. Μια απόφαση, που στην πορεία προκάλεσε την αντίδραση της Κομισιόν και την απόσυρσή της, αλλά αποτέλεσε ένα μικρό δείγμα του πώς λειτουργεί το καθεστώς δούναι και λαβείν σε πολλά στρώματα του πολιτικού κι επιχειρηματικού status quo της χώρας.

Άλλωστε, οι καταγγελίες για ύποπτες συναλλαγές ενέπλεξαν ακόμη και τον γαμπρό του Όρμπαν και σύζυγο της μεγαλύτερης κόρης του, Ίστβαν Τίμπορς. Ο Τίμπορς φέρεται να ανέλαβε μια σειρά από έργα, που αφορούσαν κυρίως εργασίες δημόσιου φωτισμού, καθώς, όπως αναφέρουν ουγγρικά μέσα ενημέρωσης, 33 δημοτικές αρχές της χώρας έλαβαν μεγάλα ευρωπαϊκά κονδύλια για να μεταβούν σε νέες τεχνολογίες φωτισμού κι η επιχείρησή του ανέλαβε να διεκπεραιώσει το 71% των έργων αυτών. Όπως, μάλιστα, ανέφερε σε δημοσίευμά της στις αρχές Ιουλίου η ουγγρική ιστοσελίδα sztarklikk.hu, οι ευρωπαϊκές αρχές καταπολέμησης της διαφθοράς (OLAF) έχουν ήδη ξεκινήσει τη διεξαγωγή έρευνας, που αφορά την εταιρία που μέχρι πρότινος ανήκε στον γαμπρό του ούγγρου πρωθυπουργού, και δεν έχει να κάνει μόνο με το καθεστώς των αναθέσεων αλλά και με πιθανές υπερτιμολογήσεις. Κι αυτή είναι μόνο μία από τις πολλές περιπτώσεις, που απασχολούν ήδη τις ευρωπαϊκές αρχές από το 2014, όπως έδειξε η ετήσια έρευνα της OLAF. Στη λίστα της OLAF, η Ρουμανία βρίσκεται στην πρώτη θέση με έρευνες για 36 περιπτώσεις διαφθοράς, ενώ δεύτερη έρχεται η Ουγγαρία με 13 περιστατικά.

άρθρο που δημοσιεύθηκε στο Hot Doc #83, το Σεπτέμβριο του 2015

Extra Hot άρθρο

Τι χρώμα έχει τελικά το θαύμα του πετρελαίου; Τι φύλο; Και πόση διάρκεια; Ποιοι είναι οι φίλοι του και ποιοι οι εχθροί του; Απόβαση στο Άμπου Ντάμπι. Εκεί που το σύγχρονο μεσανατολικό όνειρο είναι «πράσινο» και γένους θηλυκού, αφού τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, όχι μόνο συνεχίζουν να «κοιτάζουν ψηλά» μετά την κρίση, αλλά σημειώνουν και μια αξιοσημείωτη στροφή «οικολογική, με άρωμα γυναίκας και εναντίον της ισλαμιστικής τρομοκρατίας». Αυτό είναι και το τρίπτυχο του νεοεμιρατικού οράματος, που μοιάζει να δίνει μεγαλύτερη διάρκεια ζωής από την προσδοκώμενη στο θαύμα του πετρελαίου. Και όπως όλα δείχνουν, σύντομα και αρκετά ανεξάρτητη από τα αποθέματα του μαύρου χρυσού.

Τελικά υπάρχει κίνδυνος εξάπλωσης της ισλαμιστικής τρομοκρατίας στην «Ελβετία της Μέσης Ανατολής», όπως αποκαλούνται εναλλακτικά τα Εμιράτα, κυρίως όσον αφορά στο κράτος πρόνοιας και στη νομιμοφροσύνη λόγω ευημερίας; Σε αυτή μας την ερώτηση, είναι όλοι κατηγορηματικοί: «Καμία πιθανότητα. Εδώ δεν έχουμε κανένα λόγο για τρομοκρατία. Καμία σχέση με τζιχαντιστές. Καμία αιτία για εγκληματικότητα». Τα ίδια λόγια εκφέρονται από τα χείλη του Μοχάμεντ, κατοίκου HAE και υπαλλήλου του κράτους, ο οποίος την ημέρα μας απευθύνεται μέσα από τη «λευκή κελεμπία» και το βράδυ μέσα από δυτική αμφίεση. Με τα ίδια λόγια μας απαντά και η Νούρα, μέσα από τη σκουρόχρωμή της αμπάγια και τις ψηλοτάκουνες επώνυμες γόβες της. Η μαντήλα της καλύπτει τα μαλλιά, αλλά το έντονο μακιγιάζ και τα φανταχτερά κοσμήματα αποπροσανατολίζουν το βλέμμα από το μουσουλμανικό ένδυμα.

Η ανερχόμενη δύναμη της Μέσης Ανατολής θεωρείται, μαζί με το Κουβέιτ, το πιο κατάλληλο έδαφος για να ζει, να εργάζεται, ακόμα και να «πολιτεύεται» μια γυναίκα… Οι γυναίκες δεν έχουν μόνο κατοχυρωμένη συνταγματική ισότητα, αλλά γίνονται αποδέκτες και των ίδιων ευκαιριών με τους άντρες, από το κράτος. Απόδειξη; Το 65% των φοιτητών είναι γυναίκες, ενώ το θηλυκό στοιχείο έχει εισχωρήσει και στα υψηλότερα κλιμάκια του δικαστικού κλάδου, του στρατού, της πολεμικής αεροπορίας, των επιχειρήσεων. Επιπλέον, ήδη τέσσερις γυναίκες συμμετέχουν στο Ομοσπονδιακό Υπουργικό Συμβούλιο, επτά είναι βουλευτές και τρεις ηγούνται πρεσβειών.

Τα εμιράτα του αντιεξτρεμισμού

Στη διοικητική πρωτεύουσα των Εμιράτων, που περιβάλλεται από αστάθεια, δεδομένης της κατάστασης στη Μέση Ανατολή, η ατμόσφαιρα είναι εορταστική λόγω της 43ης επετείου της ίδρυσης της ομοσπονδίας. Τα εμβληματικά κτίρια του Άμπου Ντάμπι, όπως το παλιό παλάτι του σεΐχη, είναι τυλιγμένα με τεράστιες σημαίες των Εμιράτων…Τα γυάλινα κτίρια, που αγγίζουν τον ουρανό, φορούν πολύχρωμα φώτα και το νούμερο «43». Αυτό είναι και το νούμερο που σηματοδοτεί τη μεγάλη στροφή τόσο στην άμυνα, όσο και στη μάχη ενάντια στην ισλαμιστική τρομοκρατία, ενός κράτους που κάποτε είχε περιορισμένη παρουσία στη διεθνή σκηνή.

Ως γνωστόν, οι στρατιωτικές δαπάνες των Εμιράτων έχουν σχεδόν διπλασιαστεί τα τελευταία δέκα χρόνια Σύμφωνα με το Διεθνές Ινστιτούτο Ερευνών Ειρήνης της Στοκχόλμης, το 2013 τα ΗΑΕ είχαν την 15η υψηλότερη στρατιωτική δαπάνη από οποιαδήποτε άλλη χώρα στον κόσμο. Τα Εμιράτα αποκτούν προηγμένα όπλα, καθιερώνουν την καθολική στρατιωτική θητεία, καθώς και την επέκταση του στόλου τους σε μαχητικά αεροσκάφη και βαρέα οχήματα… για να μπορούν να επιδείξουν τη στρατιωτική τους ισχύ σε μια χαοτική, μετά την Αραβική Άνοιξη, Μέση Ανατολή.

Κι ενώ βαδίζουν ολοταχώς προς την κατεύθυνση της κατάκτησης του τίτλου της τρίτης μεγαλύτερης αμυντικής εισαγωγέως στον κόσμο το 2015, συμμετέχουν πλέον ενεργά στο κυνήγι των τζιχαντιστών. Παρόλο που, όπως επιμένουν, δεν αισθάνονται κανένα κίνδυνο και πως εκείνοι «είναι στο απυρόβλητο, γιατί ζουν τη δική τους άνοιξη εδώ και 43 χρόνια»…

Η έντονη παρουσία του Hedayah στον Αραβικό Κόλπο, του πρώτου διεθνούς οργανισμού που δημιουργήθηκε ενάντια σε κάθε μορφή βίαιου εξτρεμισμού, αποδεικνύει πως τα ΗΑΕ θέλουν να είναι έτοιμα για όλα…Ο οργανισμός Hedayah δεν παίρνει τα όπλα. Ή, πιο σωστά, πολεμά με «διάλογο, συνεργασία και έρευνα» την εκδήλωση κάθε εξτρεμιστικού φαινομένου. Βασικός στόχος, η μείωση των εξτρεμιστικών ομάδων στην ευρύτερη περιοχή δίχως να χυθεί αίμα.

Τα πράσινα εμιράτα

Αν το αρχιτεκτονικό όραμα των ΗΑΕ κοίταξε ψηλά και το αντίστοιχο καλλιτεχνικό κοίταξε δυτικά, ρίχνοντας γέφυρες μεταξύ της Ευρώπης και του ισλαμικού κόσμου, το «οικολογικό όραμα» των ΗΑΕ αναδύεται από την έρημο και εξαπλώνεται. Επικεντρώνεται στη διοικητική πρωτεύουσα των Εμιράτων, το αλλοτινό ψαροχώρι. Η γη των γαζελών –όπως αποκαλείται εναλλακτικά το Άμπου Ντάμπι– κάνει «πράσινα σχέδια» για το μέλλον, βαδίζοντας πάντα πιστά στα χνάρια του οράματος του βεδουίνου ιδρυτή των ΗΑΕ, σεΐχη Ζάγεντ μπιν Σουλτάν αλ Ναχαγιάν, τη στιγμή που το κοσμοπολίτικο Ντουμπάι διήγαγε και συνεχίζει να διάγει πολυτελή βίο, στο «χρώμα της χλιδής».Ο σεΐχης Ζάγεντ, ο ηγέτης που το 1971 συνένωσε τα επτά Εμιράτα και έθεσε τον πλούτο του πετρελαίου στην υπηρεσία των πολιτών, είχε μεταξύ άλλων και «πράσινο όραμα», καθώς ήταν εκείνος που είχε αποφασίσει τη φύτευση περισσότερων από 5 εκατομμύρια δέντρων και τη δημιουργία δεκάδων πάρκων.

Το μεγαλύτερο στοίχημα όμως των ΗΑΕ ήταν και είναι η απολύτως οικοευαίσθητη πόλη Μάσνταρ, όπου σχεδόν όλη η ενέργεια που απαιτείται για τις ανάγκες της θα παράγεται εκεί… Η Masdar City, η οποία φιλοδοξεί να αναδειχθεί ως το παγκόσμιο οικολογικό και ενεργειακό κέντρο σε μια χώρα που θα συνεχίσει να αποτελεί μια όαση σταθερότητας στην εύφλεκτη Μέση Ανατολή. Η Masdar City, «Πόλη Πηγή» στα ελληνικά, αναμένεται να στεγάσει 10.000 ανθρώπους σε ένα οικολογικό, τεχνολογικά προηγμένο περιβάλλον… Για την ακρίβεια, θα διαθέτει ηλιακό σύστημα παραγωγής ενέργειας και φωτοβολταϊκά, τα οποία θα συντελούν στην παραγωγή περίπου του 80% της απαιτούμενης ενέργειας της πόλης.

Η ολοκλήρωσή της έχει μετατεθεί για το 2020-2025 και το κόστος κατασκευής της ανέρχεται στα 20 δισ. δολάρια. Στόχος είναι η συντήρηση της πρότυπης πόλης μέσω ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, η μετακίνηση δίχως καύσιμα, αφού οχήματα και μέσα μεταφοράς θα είναι αυτοοδηγούμενα και δεν θα χρησιμοποιούν πετρέλαιο ή βενζίνη, και κατοικίες με πράσινες οροφές και κάθετους κήπους…Στην πρότυπη αυτή πόλη εδρεύει και το Ινστιτούτο Επιστήμης και Τεχνολογίας MASDAR, το οποίο λειτουργεί υπό την αιγίδα της κρατικής εταιρίας MASDAR και συνεργάζεται με το Αμερικανικό Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης – ΜΙΤ. Εξαιτίας του εξαιρετικά υψηλού ερευνητικού επιπέδου και των σπουδαίων υποδομών, προσελκύει ερευνητές απ’ όλο τον κόσμο. Όπως και αρκετά από τα περίβλεπτα πλέον πανεπιστήμια των ΗΑΕ…

«Αραβικός κομμουνισμός», ισότητα και αλληλεγγύη… με γυναικεία υπογραφή

Τα Εμιράτα δεν χρησιμοποιούν τα πετροδόλαρα μόνο για ιδία κατανάλωση, αλλά μοιράζονται το «αραβικό θαύμα» απλόχερα με όσους έχουν ανάγκη. Πάντα με όχημα το μαύρο χρυσό και τη συνδρομή της δυτικής τεχνογνωσίας. Δίχως «θρησκευτικές διακρίσεις». Οι ΜΚΟ των Εμιράτων βρέθηκαν από την πρώτη στιγμή στη Γάζα, στο πλευρό των Παλαιστινίων, ενώ ενίσχυσαν με διάφορα προγράμματα από τους πλημμυροπαθείς στη Σερβία και την Κροατία μέχρι τους πρόσφυγες από τη Συρία, που βρίσκονται σε στρατόπεδα στην Ιορδανία και το Ιράκ. «Φυσικά στηρίζουν ενεργά την παγκόσμια προσπάθεια για την καταπολέμηση του Έμπολα», όπως μας ενημερώνει η σεΐχα Αλ Λούμπνα μπιντ Κάλιντ Κασίμι, υπουργός Διεθνούς Συνεργασίας, υπεύθυνη για την Αναπτυξιακή Βοήθεια, με τίτλους σπουδών από το Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας. Συναντήσαμε τη σεΐχα Λούμπνα, η οποία προηγουμένως έχει διατελέσει και υπουργός Οικονομικού Σχεδιασμού, στο πλαίσιο των εργασιών του National Media Council, με αφορμή τον εορτασμό των 43 ετών της εθελούσιας ένωσης των Εμιράτων, για να μας μιλήσει τόσο για το ρόλο των γυναικών όσο για την ανάγκη των ΗΑΕ να «αποδώσουν ένα μέρος από τον πλούτο τους σε εκείνους που έχουν ανάγκη, όχι μόνο στο εσωτερικό της χώρας, αλλά και στο εξωτερικό».

Εκεί ήταν και η δρ. Αμάλ αλ Κουμπάισι, η πρώτη γυναίκα βουλευτής που εξελέγη στο Ομοσπονδιακό Εθνικό Συμβούλιο του Άμπου Ντάμπι το 2006 και νυν αντιπρόεδρος του νομοθετικού σώματος. Όπως και η Μάιθα αλ Σάμσι, υπουργός για Θέματα Ισότητας και διδάκτωρ κοινωνιολογίας. Όλες υπερθεμάτισαν πάνω στην «αλλαγή θέσης και πλεύσης» των γυναικών στα ΗΑΕ. Και το αποδεικνύουν μέσα από τη δική τους παρουσία σε θέσεις- κλειδιά. Το αποδεικνύουν τα προνόμια του κοινωνικού κράτους των ΗΑΕ, που απευθύνονται τόσο σε γυναίκες όσο και άντρες. Το αποδεικνύουν τα κοριτσίστικα γέλια, που «σκεπάζουν» τις αγορίστικες φωνές μέσα στα αμφιθέατρα των πανεπιστημίων της αλλοτινής γης των γαζελών, των ψαράδων και των βεδουίνων.

άρθρο που δημοσιεύθηκε στο Hot Doc #73, το Μάρτιο του 2015

Extra Hot άρθρο

Η Λέσχη Μπίλντεμπεργκ, των ισχυρών του κόσμου, θεωρούνταν μέχρι πρόσφατα η πλέον μυστικοπαθής ομάδα, που ελάμβανε εν κρυπτώ αποφάσεις οι οποίες ευνοούσαν τον πλούτο σε βάρος των πολλών και μεταφέρονταν για πίεση ή εφαρμογή σε πολιτικές αρχές. Αλλά η μυστικότητα, με την οποία περιβάλλονται οι διαπραγματεύσεις για την ΤΤΙΡ (Διατλαντική Συμμαχία για το Εμπόριο και τις Επενδύσεις) και την ΤΤΡ για τις χώρες του Ειρηνικού, ακυρώνει το επιχείρημα πως θα οδηγούσαν, αν εφαρμοστούν, σε ενίσχυση της παγκόσμιας ανάπτυξης. Ο Σβεν Γκίγκολντ, ειδικός επί οικονομικών των Πρασίνων στο Ευρωκοινοβούλιο, διάβασε ντοκουμέντα της συμφωνίας σε ειδικό δωμάτιο ανάγνωσης, με την προϋπόθεση να μη μιλήσει γι’ αυτά ούτε να τα αντιγράψει. Το περιοδικό Time έγραψε πως η Κάτια Κίπινγκ, γερμανίδα βουλευτής, διάβασε επίσης σε ένα αυστηρό δίωρο όσα ντοκουμέντα πρόλαβε, με την ανάσα φρουρού στο σβέρκο της στη διάρκεια της ανάγνωσης. Επιμέρους διαρροές και αποκαλύψεις τεκμηριώνουν για τις επίμαχες συμφωνίες πως πρόκειται για τέρατα περιορισμού προσωπικών ελευθεριών, αίρουν κάθε προστασία του καταναλωτή και του περιβάλλοντος και δίνουν στις πολυεθνικές τον έλεγχο της ζωής πληθυσμών σε όλες τις χώρες, που τυχόν θα προσυπογράψουν τις συμφωνίες.
Η πρόσφατη αποκάλυψη από την Greenpeace 248 σελίδων απόρρητων ντοκουμέντων, βάσει των οποίων γίνονται διαπραγματεύσεις, προκάλεσε αναστάτωση. Η οργάνωση ανέφερε ότι η ΤΤΙΡ απειλεί με μακρόχρονες επιπτώσεις για το περιβάλλον και τις ζωές περισσότερων από 800 εκατομμυρίων πολιτών στην ΕΕ και τις ΗΠΑ, μέσω τεράστιας μεταφοράς εξουσίας από τους πολίτες, στις μεγάλες επιχειρήσεις. Κανόνες της υπό διαπραγμάτευση συμφωνίας βάζουν τα κέρδη πάνω από την υγεία, την ευημερία των ανθρώπων, τα εργατικά δικαιώματα, την ψηφιακή ελευθερία, ουσιαστικά πάνω από κάθε δικλείδα καταναλωτικής ασφάλειας. Η συμφωνία βάζει επίσης φραγμό σε κράτη που θα επιχειρούσαν, αφού υπογράψουν, να προστατεύσουν την ανθρώπινη υγεία, τη χλωρίδα και την πανίδα. Δεν προβλέπει προστασία απειλούμενων φυσικών πηγών.
Το Παρατηρητήριο Πολιτών για το Παγκόσμιο Εμπόριο έφτιαξε έναν κατάλογο με τις σημαντικότερες απειλές που προκύπτουν από την ΤΤΙΡ. Μεταξύ αυτών: αναστολή μεταρρυθμίσεων στην Wall Street, αποδυνάμωση των κανόνων ασφαλείας των τροφίμων, τερματισμός της πολιτικής υπέρ της πράσινης ενέργειας ώστε να μη διαταραχθεί η πορεία πετρελαϊκών κολοσσών, αποδοχή του αιτήματος της Monsanto να αφαιρεθεί η σήμανση σε προϊόντα που περιέχουν γενετικά μεταλλαγμένα συστατικά. Επιτρέπει, επίσης, σε χημικές βιομηχανίες την έκθεση σε χημικά που δεν έχουν δοκιμαστεί.
Ουσιαστικά, οι δύο συμφωνίες, ΤΤΙΡ και ΤΡΡ, θα καταστήσουν τριτοκοσμικά όλα τα κράτη που θα τις προσυπογράψουν, θα ενισχύσουν επιχειρήσεις και επενδυτικά συμφέροντα σε βάρος των πολλών.

Ο πρέσβης και οι τράπεζες

Εκείνο που έχει περισσότερη σημασία από τη δημοσιοποίηση των εντύπων, είναι το ότι δείχνουν πως εταιρίες μπορούν να μηνύουν χώρες, αν εικάσουν ότι αντιμετωπίζονται με αδικία.
Στις 7 Μαΐου, τα Γερμανικά Οικονομικά Νέα είχαν τίτλο «Οι ΗΠΑ σχεδιάζουν μετωπική επίθεση σε ευρωπαϊκά δικαστήρια μέσω της ΤΤΙΡ». Στο σχετικό ρεπορτάζ, αναφερόταν ότι, πίσω από τον διακαή πόθο της Αμερικής να υπογραφεί η συμφωνία με την Ευρώπη, υπάρχει συγκεκριμένος λόγος. Μεγάλες τράπεζες, που πρέπει να προστατευθούν από απαιτήσεις ευρωπαίων επενδυτών που ισχυρίζονται πως παραπλανήθηκαν στη διάρκεια της κρίσης χρέους… Ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Ιταλία έβγαλε τη γάτα απ’ το σακί, πιθανότατα χωρίς να έχει πρόθεση. Αναφέρθηκε, ως παράδειγμα, σε μια περίπτωση όπου μεγάλη τράπεζα, όχι αμερικανική αλλά γερμανική, η Deutsche Bank, μηνύθηκε από επενδυτές της ιταλικής πόλης Τράνι, γιατί τους διαβεβαίωνε το 2011 πως το ιταλικό χρέος δεν ήταν λόγος ανησυχίας, λίγο πριν πουλήσει το 90% των ιταλικών ομολόγων έναντι 7 δισ. ευρώ. Την υπόθεση διερευνά ιταλός εισαγγελέας, έγραψε το Reuters. Κι ο αμερικανός πρέσβης φέρεται να είπε ότι, αν δεν γίνει νόμος η ΤΤΙΡ, οι μεγάλες ευρωπαϊκές τράπεζες, όπως και οι εταιρίες αξιολόγησης S&P, Moody’s και Fitch, θα είναι ευάλωτες σε μηνύσεις παραπλανηθέντων επενδυτών, όπως έγινε σε βάρος των αμερικανικών τραπεζών JPMorgan/Chase και Goldman Sachs στις ΗΠΑ. Οι τράπεζες αυτές υποχρεώθηκαν να καταβάλουν δισεκατομμύρια σε αποζημιώσεις. Η ΤΤΙΡ αφορά επίσης, και ειδικότερα, στην πώληση πολύπλοκων επενδυτικών προϊόντων. Ένα άλλο παράδειγμα, που παρέθεσε ο συγγραφέας Eric Zuesse είναι της γερμανικής πόλης Φόρτζχαϊμ, που μήνυσε την JPMorgan στο Ομοσπονδιακό Δικαστήριο των ΗΠΑ και κέρδισε αποζημίωση ύψους 57 εκατ. ευρώ. Αν υπογραφεί η ΤΤΙΡ, μια μεγάλη τράπεζα, που πληρώνει αποζημίωση, μπορεί να αντεπιτεθεί μηνύοντας τους φορολογούμενους ενός κράτους, για να αποκαταστήσει την απώλεια κερδών της.

Γαλλικό «Νο»

Η αποκάλυψη των ντοκουμέντων, που μπορούν να τα διαβάσουν όλοι στο www.ttip-leaks.org μιας και η δημοκρατία, όπως υπογράμμισε η Greenpeace, απαιτεί διαφάνεια, ήγειρε αισιοδοξία. Ορισμένοι ευρωπαίοι αξιωματούχοι επιχείρησαν να μειώσουν τη σημασία της αποκάλυψης, υποστηρίζοντας ότι δεν είναι τελικά ντοκουμέντα, αλλά παρουσίαση της θέσης κάθε πλευράς.
Το δέλεαρ για τη Γερμανία είναι ότι ελπίζει να ανοίξει περαιτέρω η διεθνής αγορά για τα προϊόντα της αυτοκινητοβιομηχανίας της. Αλλά ο γερμανός υπουργός Γεωργίας, Κρίστιαν Σμιτ, επέκρινε την αμερικανική προσέγγιση στις διαπραγματεύσεις λέγοντας στο Spiegel, πως μέχρι τώρα δεν έχουν προβεί σε οιαδήποτε σοβαρή συναίνεση. «Οι αμερικανοί διαπραγματευτές κάνουν λάθος αν πιστεύουν ότι μπορούν να δελεάσουν τους Γερμανούς με συναινέσεις στον τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας μας». Η καγκελάριος Μέρκελ, ωστόσο,

επαναλαμβάνει την κυβερνητική γραμμή για ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων, πριν το τέλος του χρόνου.
Στη Βρετανία, η μεγαλύτερη ανησυχία είναι πως με τη διατλαντική συμφωνία θα διαλυθεί η δημόσια υγεία και ελάχιστα πείθουν οι περί του αντιθέτου διαβεβαιώσεις του πρωθυπουργού Κάμερον.
Κι ενώ τα wikileaks δίνουν αμοιβή 100.000 ευρώ για ντοκουμέντα που αποκαλύπτουν περισσότερες λεπτομέρειες της ΤΤΙΡ, o γάλλος πρόεδρος, Φρανσουά Ολάντ, είπε «όχι» στη συμφωνία, «σε αυτό το στάδιο», γιατί η χώρα του είναι κατά του ελεύθερου εμπορίου χωρίς κανόνες. Η δήλωσή του, παρατήρησε σχολιαστής, είχε και πολιτικό στόχο, να βελτιώσει τα ποσοστά του μεταξύ αριστερών ψηφοφόρων, ενόψει των προεδρικών εκλογών. Και ο γάλλος υπουργός Εμπορίου, Ματίας Φεκλ, δήλωσε ότι η πιθανότερη προοπτική είναι να ανασταλούν οι διαπραγματεύσεις μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ, παρότι ο αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα και η γερμανίδα καγκελάριος ζήτησαν τον περασμένο μήνα να ολοκληρωθούν οι διαπραγματεύσεις πριν το τέλος του χρόνου.
Ο Τζον Χίλαρι, της War on Want, θεωρεί ότι άρχισε το τέλος αυτής της μισητής συμφωνίας. Εκτός κι αν σε έναν κόσμο κουρασμένο από τις αήθεις και αλλεπάλληλες επιθέσεις στο βιοτικό του επίπεδο επικρατήσει απάθεια. Οι διαδηλώσεις σε μια σειρά πρωτεύουσες, με πιο πρόσφατες σε Ρώμη και Βερολίνο, ενισχύουν την ελπίδα. Κι αξίζει να σημειωθεί ότι πάνω από 3,4 εκατομμύρια ευρωπαίοι πολίτες έχουν υπογράψει αίτηση εγκατάλειψης της επίμαχης συμφωνίας.

άρθρο που δημοσιεύθηκε στο Hot Doc #101, το Μάιο του 2016 

Extra Hot άρθρο

Τον ευάλωτο χαρακτήρα αυθόρμητων κινημάτων, που αντιπαλεύουν κατάφωρα άδικες πολιτικές της καθεστηκυίας ελίτ, δείχνουν για άλλη μια φορά οι εξελίξεις στην Πλατεία της Δημοκρατίας, στο Παρίσι. Πολυπαιγμένο το έργο. Βίαια επεισόδια – προβοκάτσιες δυσφήμισης, επιθυμίες ενσωμάτωσης έως και εξαγοράς, επίδειξη know how από πολιτικούς σχηματισμούς. Το «Φτάνει!» που φωνάζουν τώρα στο Παρίσι, που φώναξαν οι «Αγανακτισμένοι» στην Ελλάδα, τα μέλη του κινήματος της 15ης Μαρτίου απ’ όπου ξεπήδησε το Podemos, του κινήματος Occupy σε πολλά μέρη του κόσμου, είναι τόσο δίκαιο όσο και ηχηρό. Το πώς θα καταφέρει αυτό το «Φτάνει» να εξουδετερώσει τέρατα, που ξερνούν φωτιές μέσα από συμβιβασμούς υποτέλειας και πολιτικές λιτότητας για τους πολλούς, ατιμωρησίας για τους λίγους εκλεκτούς που εμφανίζονται σε λίστες και σε χαρτιά Παναμά, και να μετεξελιχθεί σε ισχυρό αντίβαρο του άκρατου και φονικού νεοφιλελευθερισμού, είναι ακόμα ζητούμενο. Μια μη μετεξέλιξη της Αγρύπνιας σε κοινωνική επανάσταση πιθανότατα θα αποδειχθεί ένα ακόμη «περιστατικό» βολικής εκτόνωσης, θα ευνοεί τον βαθύ ύπνο της κατάθλιψης μέσα σε ένα περιβάλλον αναβίωσης της Ακροδεξιάς στην Ευρώπη, πολέμων των εμπόρων όπλων, προσφυγικού δράματος και μαρτυρίου της σταγόνας για την επιβίωση.

Η Αγρύπνια είναι μεταδοτική. Εξαπλώθηκε και στην Τουλούζ, τη Λυόν, τη Νάντη, πέρασε τα σύνορα και πήγε στις Βρυξέλλες, στη Γερμανία, στην Ισπανία…
Η ιδέα ξεπήδησε μεταξύ αριστερών ακτιβιστών και της ομάδας που κινηματογράφησε το ντοκιμαντέρ «Merci Patron» – «Ευχαριστώ Αφεντικό», που καταγράφει τη διαμάχη ενός ζευγαριού με τον πλουσιότερο άνθρωπο της Γαλλίας, τον δισεκατομμυριούχο Μπερνάρ Αρνό. «Το Φεβρουάριο, σε μια συνάντηση ήμασταν 300-400 άτομα και αναρωτιόμασταν πώς μπορούμε στ’ αλήθεια να φοβίσουμε την κυβέρνηση; Είχαμε μια ιδέα. Στην επόμενη μεγάλη διαδήλωση, απλώς να μην πάμε στα σπίτια μας», θυμήθηκε ο Μισέλ, 60 χρόνων, πρώην οδηγός. Αυτό συνέβη στις 31 Μαρτίου. «Έβρεχε καταρρακτωδώς, αλλά όλοι έμειναν στην πλατεία. Η βροχή σταμάτησε και παραμείναμε. Επιστρέψαμε την επόμενη μέρα και την επόμενη».

Το κίνημα διευρύνθηκε όχι μόνο λόγω των εργατικών διαδηλώσεων ή εκδηλώσεων συμπαράστασης στους εργάτες της Goodyear, που είχαν απαγάγει τα αφεντικά τους το 2014. Έπαιξε μεγάλο ρόλο και η δυσφορία για την κατάσταση εκτάκτου ανάγκης μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι. Στην Πλατεία, όπου είχε γίνει η μεγάλη διαδήλωση για τα θύματα του Charlie Hebdo, μετά τις επιθέσεις του Νοέμβρη, απαγορεύονται διαδηλώσεις. Το γεγονός πως πραγματοποιούνται καθημερινά, παρά τους περιορισμούς της κυβέρνησης, σημαίνει και ότι ο κόσμος μεταφορικά και ουσιαστικά διεκδικεί και κερδίζει πίσω το χώρο. Είναι μια προσπάθεια «να κερδίσουμε πάλι τη δημοκρατία μας και τα δικαιώματά μας», όπως είπε ο ακτιβιστής φωτορεπόρτερ Ερός Σανά.
Ο σκιτσογράφος της Le Monde, Χαβιέ Γκορ, είδε την Αγρύπνια ως μια ομάδα πιγκουίνων να συζητά: «Ας συναντιόμαστε κάθε βράδυ, μέχρι να καταλήξουμε γιατί είμαστε εδώ». Το να ορίσεις τι είναι το Nuit Debout είναι λίγο δύσκολο για τον Μπρούνο Κοτρ, του Κέντρου Πολιτικών Ερευνών. «Προσπαθεί να επενδύσει νέες μορφές δημοκρατίας και να επανεφεύρει τι σημαίνει να είσαι αριστερός στη Γαλλία».

31, 32, 33 Μαρτίου…

«Ο αντεργατικός νόμος ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. Αλλά είναι πολύ περισσότερο από αυτό. Αυτή η κυβέρνηση, η υποτίθεται σοσιαλιστική, προβαίνει σε μέτρα με τα οποία δεν συμφωνώ, ενώ απέτυχε να αντιμετωπίσει τα πραγματικά προβλήματα όπως η ανεργία, σε μια κοινωνία που οδεύει προς την καταστροφή», δήλωσε ο 35χρονος Μάθιου, δάσκαλος του ιδιωτικού τομέα επί 10ετία και ιδρυτής αυτοσχέδιας μπάντας στην πλατεία.
Κι άλλοι διαδηλωτές δήλωναν προδομένοι από τον Ολάντ, τέσσερα χρόνια μετά την ύπαρξη των Σοσιαλιστών στην εξουσία. Οι διαδηλωτές μετέχουν συχνά και σε άλλες διαμαρτυρίες. Πρόσφατα, όπως έγραψε ο Guardian, σε μία που ξεπήδησε μετά τις αποκαλύψεις των Panama Papers. Μη θέλοντας να αφήσουν το μήνα που άρχισε η Αγρύπνια, κάποιοι μετρούν κάθε μέρα, ως συνέχεια της 31ης Μαρτίου. 32 Μαρτίου, 33 και ούτω καθεξής.

Παρά τις εκστρατεία δυσφήμισης από συμβατικά ΜΜΕ, που επιχείρησαν να χαρακτηρίσουν την Αγρύπνια ως μια εκτόνωση μεσοαστών νεαρών, δημοσκοπήσεις δείχνουν 92% των νέων που ζουν στις επαρχίες γνωρίζουν το Κίνημα. Στο Inside Story του Al Jazeera, ο Μπέντζαμιν Μπάουμαν του Πανεπιστημίου του Μπαθ, έλεγε πως το κίνημα πηγάζει από την ευρύτερη δυσπιστία των νέων απέναντι στην «αποπολιτικοποίηση της πολιτικής», ήτοι κυβερνήσεις που εξαρτούν τις αποφάσεις τους από τις αγορές, ιδιωτικές εταιρίες… «Αν λες πως δεν υπάρχει πολιτική, μόνο η αγορά, τότε ποιο το νόημα να ψηφίζει κανείς; Ποιο το νόημα να εμπλακείς στην πολιτική;»
Από την Πλατεία, πέρασαν οικείες φιγούρες της Αριστεράς. Ο Ζαν Λικ Μελενσόν και ο έλληνας πρώην υπουργός Οικονομίας, Γιάνης Βαρουφάκης. «Μια υποτίμηση της εργασίας μπορεί μόνο να βαθύνει την κρίση. Σας φέρνω αλληλεγγύη από την Αθήνα. Μας λένε ότι καταλαμβάνουμε πλατείες, ενώ προσπαθούν να ιδιωτικοποιήσουν τα πάντα», είπε ο πρώην υπουργός εν μέσω χειροκροτημάτων.

Βαλς με το χρήμα

Ακολουθώντας το ένστικτό του, ο πρωθυπουργός Μανουέλ Βαλς ανακοίνωσε πρωτοβουλίες ύψους 500 εκατομμυρίων ευρώ για να βοηθηθούν νέοι να μπουν στην αγορά εργασίας. «Η κυβέρνηση ακούει. Κατανοεί τις ανησυχίες των νέων», δήλωσε σε εκπροσώπους φοιτητικών οργανώσεων. Πιθανόν ευελπιστούσε να διασπάσει τους νέους, σε πρόθυμους να δεχθούν τη βοήθεια και μη. Λίγοι είπαν «merci patron». Ο ηγέτης της μεγαλύτερης φοιτητικής οργάνωσης, UNEF, Ουλιάμ Μαρτινέ, χάρηκε με τις προτάσεις, αλλά συνεχίζει να υποστηρίζει τις διαμαρτυρίες κατά των μεταρρυθμίσεων στην αγορά εργασίας.
Τον πρόεδρο Ολάντ, τον έπιασε «νοσταλγία». Νόμιμες οι διαδηλώσεις, είπε, «ήμουν κι εγώ κάποτε 20 ετών, μετείχα σε κίνημα γιατί υπήρχαν αδικίες και ανισότητες και ο κόσμος δεν προχωρούσε όπως έπρεπε». Κεντροδεξιοί πολιτικοί τον επικρίνουν γιατί επιτρέπει τις καθημερινές διαδηλώσεις ενόσω υφίσταται η κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. Με τα ποσοστά δημοφιλίας του στο ναδίρ και την ανάσα της ακροδεξιάς Μαρίν Λεπέν στο σβέρκο του, ο Φρανσουά Ολάντ επιμένει πως τα πράγματα βαίνουν καλώς. «Υπάρχει περισσότερη ανάπτυξη, λιγότερο έλλειμμα, περισσότερη ανταγωνιστικότητα, καλύτερο περιθώριο για εταιρίες, περισσότερη αγοραστική δύναμη για εργάτες», είπε σε ανοιχτή συνέντευξή του στο France 2.

Προβοκάτσιες και επικρίσεις

Όμως οι τελευταίες μέρες είναι ταραχώδεις για το κίνημα στην καρδιά της Γαλλίας. Οι οθόνες δεν χορταίνουν να προβάλλουν σκηνές βίας, συγκρούσεων με την αστυνομία, βανδαλισμών και φλεγόμενων αυτοκινήτων. Όταν ο Αλέν Φίνκιελκραουτ, υποστηρικτής του Ισραήλ και πολέμιος της πολυπολιτισμικότητας αποπέμφθηκε από την Πλατεία, η χορωδία των επικρίσεων είχε έτοιμο κρεσέντο, περί πλήγματος στη δημοκρατία. Η αποπομπή του, έδωσε ισχυρό έναυσμα στους επικριτές της αξιοπιστίας του κινήματος. Και φωνή σε όσους μάλλον δεν θα εδικαιούντο να ομιλούν, δεδομένου ότι το κίνημα προέκυψε από αποφάσεις τους.
«Το δικαίωμα διαμαρτυρίας δεν αποτελεί δικαίωμα για βανδαλισμούς», είπε η υπουργός Εργασίας, του Σοσιαλιστικού Κόμματος, Μιριάμ Ελ Κομρί. Οι μεταρρυθμίσεις, που είχε προτείνει η ίδια, ήταν αρχικά ο λόγος που έβγαλε το πλήθος στην Αγρύπνια.
«Αν κάποιος ήθελε να απαξιώσει αυτό το θετικό αλλά εύθραυστο κίνημα, δεν υπήρχε καλύτερος τρόπος», έγραφε το editorial της Liberation. Εκπρόσωποι κομμάτων στηλίτευσαν και παραινούν. «Θέλω να πω σε όλους αυτούς τους νέους. Θέλετε να εμπλακείτε; Σωστά! Αλλά αντί για όλες αυτές τις άχρηστες συζητήσεις, ελάτε και εμπλακείτε στην πολιτική. Αριστερά ή Δεξιά, αλλά ελάτε και συμμετέχετε στην πολιτική κουβέντα», είπε ο Μπρούνο Λε Μερ, στέλεχος του κεντροδεξιού κόμματος Οι Ρεπουμπλικάνοι, πρώην UMP. Ο Ζαν Μισέλ Μπαϊλέ, πρόεδρος του Ριζοσπαστικού Κόμματος της Αριστεράς, κάλεσε τους μετέχοντες να σκεφτούν το μέλλον του κινήματος και να το «κλείσουν». «Πιστεύω ότι αυτό το είδος κινήματος, εκ φύσεως, πρέπει να ολοκληρώσει τον κύκλο του, νομίζω ότι πρέπει να σταματήσει». Για «γραμμή» που πέρασαν οι διαδηλωτές, μίλησε η Νατζάτ Βαλό Μπελκασέμ, υπουργός Παιδείας. «Στην αρχή υπήρχε κάτι ενδιαφέρον, ενθουσιασμός για το κίνημα. Τίποτε δεν άλλαξε στην Πλατεία της Δημοκρατίας».
Η κριτική δεν άλλαξε τον αριθμό των άγρυπνων στην πλατεία, τουλάχιστον ως τώρα. Ο δημοσιογράφος Ρεμί Μπουισίν, που μεταδίδει απευθείας τα τεκταινόμενα, είπε στο France 24 πως 1.000-1.500 πολίτες εμφανίζονται κάθε βράδυ. Μια σειρά υποστηρικτές του κινήματος στηλίτευσαν τη βία των τελευταίων ημερών και την εκδίωξη του Φίνκιελκραουτ, σημειώνοντας πως αυτά δεν μπορούν να αποδοθούν συνολικά στην Αγρύπνια.

άρθρο που δημοσιεύθηκε στο Hot Doc #100, τον Απρίλιο του 2016

Extra Hot άρθρο

Θεωρείται γραφικός ακόμη και στα συνηθισμένα αμερικανικά μάτια. Δηλώνει δεξιά κι αριστερά ότι είναι πάρα πολύ πλούσιος, νομίζοντας ότι η πολιτική ασκείται με τους τραπεζικούς του λογαριασμούς. Υπόσχεται να χτίσει ένα τοίχος στα νότια σύνορα των ΗΠΑ επειδή, λέει, οι Μεξικάνοι είναι βιαστές και έμποροι ναρκωτικών. Τα βάζει με την Κίνα και πουλάει σε Κινέζους πανάκριβα διαμερίσματα. Όλα αυτά μαζί, κι ακόμη περισσότερα, κάνουν τον Ντόναλντ Τραμπ να φαντάζει ως ο επόμενος μεγάλος κίνδυνος για την πολιτική ελίτ των Ρεπουμπλικάνων. Ή είναι, απλώς, ο κλασσικός πολιτικός των ημερών μας, που δεν ντρέπεται να τάζει τα πάντα σε εκείνους που θέλουν να ακούν μόνο ωραία λόγια.

Με τον Ντόναλντ Τραμπ έχουν αγανακτήσει, μεταξύ άλλων, πρώην και νυν μεξικανοί πρόεδροι, η Apple, η Hewlett-Packard κι άλλες μεγάλες τεχνολογικές εταιρίες, οι μουσουλμάνοι, που τον ακούν να λέει στα τηλεοπτικά ντιμπέιτ ότι πρέπει να απελαθούν, οι πετρελαιοπαραγωγοί της Σαουδικής Αραβίας, στους οποίους θα ήθελε να επιβάλει εμπάργκο, η οικογένεια Μπους, οι κάτοικοι του καναδικού νησιού Κέιπ Μπρέτον, που ήδη προσφέρουν άσυλο σε περίπτωση νίκης του στις προεδρικές εκλογές, η αλυσίδα λιανικής από το Ντουμπάι «Lifestyle», που αφαίρεσε από τα ράφια της όλα τα προϊόντα των εταιριών του, ο δισεκατομμυριούχος μεγιστάνας των μίντια Μπάρι Ντίλερ, ακόμη και κατά κάποιο τρόπο η… Ελλάδα, καθώς για εκείνον αποτελεί το απόλυτο παράδειγμα αποφυγής, όταν αποφάσισε να ασχοληθεί με το δημόσιο αμερικανικό χρέος μέχρι να πάρει σχεδόν τα πάντα πίσω.
Ο επικρατέστερος υποψήφιος για το χρίσμα των Ρεπουμπλικάνων έχει κάνει τόσο πολλούς εχθρούς, γιατί στην ουσία οι κοκορομαχίες σε δημόσια θέα κρύβουν καλά από πίσω τους μια προσωπικότητα που αρέσκεται στο να υπόσχεται πράγματα, τα οποία ο ίδιος μετά από μερικές μέρες παραδέχεται ότι δεν μπορεί να πραγματοποιήσει.
Όταν ανακοίνωνε, τον Ιούνιο του 2015, την απόφασή του να κατέβει στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ, τα προγνωστικά ήταν εναντίον του. Εκμεταλλευόμενος όμως από την αρχή έναν θίασο υποψηφίων των Ρεπουμπλικάνων, 12 τον αριθμό, κατάφερε να μετατρέψει τα πρώτα τηλεοπτικά ντιμπέιτ σε ρινγκ, όπου κανείς δεν μπορούσε να αρθρώσει λέξη χωρίς να ακούγονται ύβρεις, ειρωνείες και προσβλητικοί χαρακτηρισμοί.
Με την τελευταία του επικράτηση στην πολιτεία της Νέας Υόρκης, στις εκλογές του Απριλίου, ο αριθμός των 1.237 εκλεκτόρων, που του εξασφαλίσει το χρίσμα για να κατέβει ως ο υποψήφιος του κόμματος των Ρεπουμπλικάνων για τις εκλογές, είναι πλέον πάρα πολύ κοντά. Αυτή τη στιγμή διαθέτει 845 εκλέκτορες και στόχος του είναι να κλειδώσει το μαγικό αριθμό, που θα τον βγάλει από τη διαδικασία να πείσει το συνέδριο του κόμματος να τον επιλέξει ως υποψήφιο πρόεδρο. Κι αυτό, γιατί ούτε η ίδια η παράταξη φαίνεται ενθουσιασμένη με τον άνθρωπο που θα κληθεί να αντιμετωπίσει την Χίλαρι Κλίντον ή τον Μπέρνι Σάντερς στις προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου.

Υπερβολές, ψέματα και ανακρίβειες

Μια από τις πιο «ωραίες» προεκλογικές ιστορίες του Ντόναλντ Τραμπ είναι το πόσα λεφτά αξίζει. Ο ίδιος αρέσκεται να επαναλαμβάνει ότι είναι πάρα πολύ πλούσιος. Ένα γνήσιο αμερικανικό θαύμα, που τα κατάφερε στις επιχειρήσεις και τώρα θα κάνει το ίδιο στην πολιτική. Μάλιστα, στις 15 Ιουλίου του 2015, κατέθεσε τα οικονομικά του στοιχεία στην αρμόδια εκλογική ομοσπονδιακή επιτροπή. Εκεί δήλωσε ότι η περιουσία του αγγίζει τα 10 δισ. δολάρια και ότι τα εισοδήματά του το 2014 ήταν συνολικά 362 εκατ. δολάρια. Όμως, όπως αποδείχθηκε μετά από δημοσίευμα του αμερικανικού περιοδικού Fortune, τα χρήματα αυτά ήταν τα ακαθάριστα έσοδα και όχι το ατομικό του εισόδημα. Σύμφωνα, μάλιστα, με λεπτομερή μελέτη των στοιχείων του, η έρευνα του περιοδικού κατέληξε ότι η συνολική αξία του Τραμπ δεν ξεπερνά τα 3,72 δισ. δολάρια.
Όμως, ο Ντόναλντ Τραμπ δεν αναφέρεται μόνο με υπερβολές και ψέματα για τα προσωπικά του ζητήματα. Έχει προχωρήσει και σε μια σειρά από απίστευτες υποσχέσεις, τις οποίες είτε άφησε να περάσουν ασχολίαστες είτε αναγκάστηκε να τις πάρει πίσω μετά από το σάλο που προκαλούσε. Βασικό του σύνθημα, όταν ξεκίνησε τον αγώνα του στον πολιτικό στίβο, ήταν ότι θα χτίσει ένα τεράστιο τείχος κατά μήκος των συνόρων με το Μεξικό. Όταν είχε ξεκινήσει να μιλάει για αυτό, χαρακτηρίζοντάς το ως «Τείχος Τραμπ» και «το ομορφότερο τείχος που έχετε δει ποτέ σας», δεσμευόταν ότι θα χτιστεί για να κρατήσει από την άλλη πλευρά τους «βιαστές, έμπορους ναρκωτικών Μεξικανούς», ότι θα το πληρώσει το κράτος τους εξ ολοκλήρου και θα κοστίσει 4 δισ. δολάρια. Αυτό είπε σε δημόσια ομιλία του το Σεπτέμβριο του 2015. Το Φεβρουάριο του 2016, σε άλλη ομιλία του, δήλωσε ότι το κόστος του θα είναι 10 δισ. δολάρια. «10 δισ., ίσως 12», είπε τότε. Και από τι θα φτιαχτεί αυτό το τείχος; Στο ερώτημα ενός μικρού αγοριού, το οποίο σήκωσε κυριολεκτικά σαν σακί και το ανέβασε στο πόντιουμ για να το δουν όλοι, απάντησε ότι το τείχος θα γίνει από ενισχυμένο σκυρόδερμα και ατσάλι. Και πόσο τελικά θα κοστίσει; Εάν λάβει κανείς υπόψη τους υπολογισμούς της πασίγνωστης αμερικανικής σατιρικής εκπομπής Last Week Tonight, τότε το πραγματικό του κόστος θα φτάσει – μόνο για να χτιστεί – τα 25 δισ. δολάρια. Και με βάση την απάντηση του γραφείο προϋπολογισμού του Κογκρέσου στον υπολογισμό του τελικού κόστους ενός παρεμφερούς έργου, η συντήρησή του θα χρειαστεί άλλα 25 δισ. για τα επόμενα επτά χρόνια.
Ποια ήταν η απάντηση του πρώην προέδρου του Μεξικού, Βιθέντε Φοξ, όταν σε μια συνέντευξη κλήθηκε να απαντήσει στην απαίτηση του Τραμπ να πληρώσει η χώρα του όλα αυτά τα λεφτά; «Δεν θα πληρώσω το γαμημένο το τείχος».
Πάντως, το ζήτημα με τους Μεξικάνους και τους μετανάστες, που ο ίδιος επιθυμεί να διώξει εν μία νυκτί από τη χώρα, δεν είναι το μόνο ακραίο που έχει ξεστομίσει. Ανά καιρούς, ο Τραμπ έχει δηλώσει ότι: θα φακελώσει υποχρεωτικά όλους τους μουσουλμάνους και θα απαγορεύσει για κάποια χρόνια την είσοδό τους στις ΗΠΑ, «όπως έκανε ο Ρούζβελτ με τους Ιάπωνες, τους Ιταλούς και τους Γερμανούς κατά τη διάρκεια του πολέμου». Θα επαναφέρει το βασανιστήριο του εικονικού πνιγμού, που εφαρμοζόταν μέχρι πρότινος σε κολαστήρια όπως το Γκουαντάναμο ως μέθοδος ανάκρισης υπόπτων για τρομοκρατία. Θα κλείσει τα εργοστάσια της Apple κι άλλων αμερικανικών εταιριών στην Κίνα και θα τα φέρει πίσω. Θα καταργήσει το λεγόμενο πρόγραμμα «Obamacare» για την ιατροφαρμακευτική προστασία των ασθενέστερων και θα πουλήσει κάθε δημόσια υγειονομική δομή, αφαιρώντας τα ασφάλιστρα υγείας από το φόρο εισοδήματος, ενώ θα κόψει και τα κρατικά κονδύλια νοσηλείας μεταναστών. Και σα να μην έφταναν όλα αυτά, υποσχέθηκε πως θα ξεπληρώσει το δυσθεώρητο χρέος των ΗΠΑ, ύψους 19 τρισ. δολαρίων σε οκτώ χρόνια, επειδή πιστεύει ότι «κλείνει τα καλύτερα deal». Το τελευταίο, το δήλωσε στις 2 Απριλίου στην εφημερίδα Washington Post. Αλλά στις 21 Απριλίου, σε άλλη του συνέντευξη στο περιοδικό Fortune, είπε ότι τελικά δεν θα ξεπληρώσει όλο το χρέος σε οκτώ ή δέκα χρόνια αλλά… μόνο «ένα ποσοστό του».

Μια σειρά από αποτυχημένες επενδύσεις

Ο Ντόναλντ Τραμπ δεν δηλώνει απλά ότι είναι πάρα πολύ πλούσιος. Του αρέσει να προωθεί την ιδέα πως ό,τι πιάνει γίνεται χρυσός. Ιδιαίτερα στις επιχειρήσεις. Η μεσιτική οικογενειακή αυτοκρατορία, την οποία κληρονόμησε, έτυχε ορισμένων επιτυχημένων επιλογών, όπως το Grand Hyatt Hotel στη Νέα Υόρκη, ο Πύργος Τραμπ, το παγοδρόμιο Wollman Rink στο Μανχάταν, το ακίνητο 40 Wall Street επίσης στη Νέα Υόρκη, που από 1 εκατ. δολάρια που ξόδεψε για το αγοράσει το 1995 έφτασε να αξίζει σήμερα περισσότερο από μισό δισ., και ο πύργος Trump International στο Σικάγο.
Όμως αυτή η ιστορία έχει επίσης πολλές μαύρες σελίδες υπερχρεωμένων επιχειρηματικών αποτυχιών. Το 1995, η εταιρία διαχείρισης καζίνο του Τραμπ συγκεντρώνει μετά από δημόσια προσφορά το ποσό των 494 εκατ. δολαρίων μακροπρόθεσμου χρέους. Το 1996, αγοράζει το καζίνο Taj Mahal στο Atlantic City. Θέλοντας, όπως έλεγε, να χτίσει το «όγδοο θαύμα του κόσμου», ξόδεψε 898 εκατ. δολάρια. Από αυτά, τα 817 εκατομμύρια τα δανείστηκε με τοκογλυφικό επιτόκιο 11,25%. Τα τεράστια χρέη γονάτισαν το καζίνο από την πρώτη μέρα. Σε έναν χρόνο η εταιρία του Τραμπ είχε χρεωθεί 1,7 δισ. δολάρια. Έτσι η εταιρία «κατάφερε» από το 1995 να καταθέσει αιτήματα πτώχευσης δύο φορές. Μία ως εταιρία καζίνο και μια ως Trump Entertainment, δηλαδή το διάδοχο επιχειρηματικό μοντέλο.
Το 1988, ο Τραμπ αγόρασε την αεροπορική εταιρία Eastern Air Shuttle έναντι 365 εκατ. δολαρίων, μετατρέποντάς την σε μια εταιρία πολυτελείας με χρυσά έπιπλα μπάνιου στα αεροσκάφη. Υπερχρεωμένη από την πρώτη κιόλας μέρα, παραδίδεται στους πιστωτές της και εξαφανίζεται μετά από τέσσερα χρόνια.
Άλλα αστεία, ή μη, επιχειρηματικά εγχειρήματα του Τραμπ ήταν η αποτυχημένη «βότκα Τραμπ», το «περιοδικό Τραμπ», που έμεινε στα αζήτητα, τα «ψητοπωλεία Τραμπ», που έκλεισαν άρον-άρον και μάλιστα αυτό του Λας Βέγκας παραβίασε 51 διατάξεις του υγειονομικού κώδικα (σέρβιρε μέχρι και κρέας πάπιας πέντε μηνών), ένα πανεπιστήμιο, για το οποίο κατατέθηκε αγωγή ύψους 40 εκατ. δολαρίων από εισαγγελέα της Νέας Υόρκης με την κατηγορία της εξαπάτησης των φοιτητών, και μια εταιρία στεγαστικών δανείων, η οποία άνοιξε το 2006 με τη δήλωση «ποιος ξέρει περισσότερα για χρηματοδότηση δανείων από μένα;» κι έκλεισε ενάμιση χρόνο μετά. Ο διορισμένος από τον Τραμπ διευθυντής αυτής της εταιρίας, Ε. Τζ. Ράιντινγκς, ισχυριζόταν ότι ήταν κορυφαίο στέλεχος επενδυτικής τράπεζας της Wall Street. Στην πραγματικότητα είχε εργαστεί εκεί για έξι μέρες ως μεσίτης.

Ένας «λαθρεπιβάτης» στο κόμμα των υπερ-συντηρητικών

Έναν από τους πιο εύστοχους χαρακτηρισμούς για τον Ντόναλντ Τραμπ είχε κάνει σε μια συνεδρίαση της Γερουσίας ο Δημοκρατικός επικεφαλής της μειοψηφίας, Χάρι Ρέιντ. Το Μάρτιο του 2016 είχε πει πως «ο Ντόναλντ Τραμπ είναι ο Φρανκενστάιν των Ρεπουμπλικάνων. Ξόδεψαν τα τελευταία οκτώ χρόνια φουντώνοντας τη φλόγα της δυσαρέσκειας και του μίσους, χτίζοντας το προφίλ του κομμάτι-κομμάτι». Η συγκεκριμένη δήλωση έγινε μετά τη νίκη του Τραμπ στις 7 από τις 11 πολιτείες που εξέλεξαν τους εκλέκτορές τους κατά τη λεγόμενη «Σούπερ Τρίτη»· μια από τις μαζικότερες εκλογικές διαδικασίες ανάδειξης υποψηφίων για το προεδρικό χρίσμα στα δύο κόμματα εξουσίας των ΗΠΑ.
Την άποψη του Ρέιντ ασπάζονται πολλοί διαφορετικοί παράγοντες μέσα και στο ίδιο το κόμμα των Ρεπουμπλικάνων, καθώς μάλιστα βλέπουν τον Τραμπ να βρίσκεται πίσω σε όλες τις τελευταίες δημοσκοπήσεις των τηλεοπτικών δικτύων κατά περίπου 9,3 μονάδες από την Κλίντον και κατά 15,2 μονάδες από τον Σάντερς. Η πανίσχυρη οικογένεια Μπους, με τον Τζεμπ Μπους να εγκαταλείπει στην πορεία την εκλογική κούρσα, τάχθηκε ανοιχτά υπέρ του συνυποψηφίου του Τραμπ, Τεντ Κρουζ, στη μάχη για την πρωτιά. Μίλησε για τη «χυδαιότητα» του Τραμπ και την αδυναμία να κερδίσει την Κλίντον σε μια πιθανή προεδρική μάχη.
Έπειτα έρχονται οι μεγάλοι χρηματοδότες των Ρεπουμπλικάνων. «Δεν γνωρίζουμε πραγματικά πού βρισκόμαστε. Ξέρουμε πώς προχωρά η μάχη, αλλά αισθανόμαστε ότι έχει ξεφύγει από το έλεγχο», είπε στο CNN μετά τη νίκη του Τραμπ στη Νέα Υόρκη ο δισεκατομμυριούχος Φρανκ Βάντερσλουτ από το Αϊντάχο, ένας από τους μεγαλύτερους υποστηρικτές του Ρεπουμπλικάνου υποψηφίου Μάρκο Ρούμπιο. Και η αλήθεια είναι πως δεν είναι ο μόνος που σκέφτεται έτσι. Μια σειρά από πολύ γνωστά ονόματα στην αμερικανική οικονομική και επιχειρηματική ζωή, όπως ο μεγιστάνας των καζίνο Σέλντον Άντελσον, ο μεγαλοβιομήχανος στο χώρο της ενέργειας Μπουν Πίκενς, ο δισεκατομμυριούχος της φαρμακευτικής βιομηχανίας Μάικ Φερνάντεζ και πολλοί ακόμη, που ανήκουν στην κορυφή της αμερικανικής οικονομικής ελίτ, είτε δηλώνουν ότι αποσύρονται από την πολιτική είτε πως θα περιμένουν μέχρι την τελευταία στιγμή για να αποφασίσουν. Ίσως γι’ αυτό, ο Τραμπ, όταν ανακοίνωνε την υποψηφιότητά του, είπε: «Δεν θέλω τα λεφτά κανενός. Ξοδεύω τα δικά μου. Δεν με ενδιαφέρουν τα λεφτά των δωρητών, των λόμπι. Είμαι πάρα πολύ πλούσιος!»

Τελικά, ποιος τον ψηφίζει;

Η ηγεσία του κόμματος των Ρεπουμπλικάνων δείχνει αμήχανη. Οι βαρείς χαρακτηρισμοί του Ρέιντ έμειναν αναπάντητοι. Τα μεγάλα μυαλά των κομματικών επιτελείων διαπιστώνουν ότι παρά τα πολλά χρήματα και τη μεγάλη προβολή των δικών τους ανθρώπων, ο Τραμπ κερδίζει συνεχώς έδαφος. Όμως, η θεωρία περί «Φρανκεστάιν», που ακούστηκε στην αμερικανική Γερουσία, έχει πολύ βαθιά θεμέλια.
Ποιοτικές έρευνες της εφημερίδας Washington Post έδειξαν ότι οι υποστηρικτές του Τραμπ είναι κυρίως λευκοί, άνδρες και φτωχοί. Το χάσμα μεταξύ ανδρών και γυναικών είναι πολύ μεγάλο (47 μονάδες έναντι 28 αντίστοιχα). Στην τεράστια νίκη που πέτυχε στο Νιου Χαμσάιρ είδαμε ένα ακόμη σημαντικό στοιχείο των οπαδών του: η συντριπτική τους πλειοψηφία δεν έχει πανεπιστημιακές σπουδές. Σύμφωνα με τα ποιοτικά στοιχεία, που δημοσίευσαν πρόσφατα οι New York Times μετά τη δημοσκοπική έρευνα του οργανισμού YouGov/Economist τον περασμένο Ιανουάριο, περίπου το 20% των υποστηρικτών του Ντόναλντ Τραμπ διαφωνούν με την απόφαση του προέδρου Λίνκολν να απελευθερωθούν οι σκλάβοι το 1863. Μάλιστα, τα exit polls των εκλογών που πραγματοποιήθηκαν στη Νότια Καρολίνα έδειξαν ότι 74% των ψηφοφόρων υποστηρίζουν την άποψη για απαγόρευση εισόδου των μουσουλμάνων στις ΗΠΑ, κι από αυτούς, το 41% ψήφισε τον Τραμπ.
Όμως δεν είναι μόνο αυτά τα ακραία κοινωνικά στοιχεία, που συγκινούνται από τον Ντόναλντ Τραμπ. Το Ινστιτούτο Μελέτης Πολιτικής του Πανεπιστημίου της Πενσιλβάνια διαπίστωσε, μετά από συνεχή έρευνα της εκλογικής συμπεριφοράς ίδιων κοινωνικών ομάδων από το 2007, πως τον Τραμπ ψηφίζουν άτομα τα οποία στα κοινωνικά ζητήματα είναι πολύ πιο προοδευτικά από τους οπαδούς του Τεντ Κρουζ. Αυτό αφορά θέματα όπως η ελεύθερη επιλογή της άμβλωσης και ο γάμος ομοφυλοφίλων. Στα οικονομικά ζητήματα, ωστόσο, οι ίδιοι τείνουν σε μια καθαρά λαϊκίστικη αντίληψη σχετικά με τις δημόσιες δαπάνες και τα κοινωνικά προγράμματα, τα οποία θεωρούν περιττά, ενώ στο επίκεντρο των πολιτικών και των δύο επικρατέστερων υποψηφίων παραμένει έως ένα βαθμό η ξενοφοβία, η στρατιωτικοποίηση της αστυνομίας και οι μαζικές απελάσεις μεταναστών.
Όμως, ούτε αυτοί αρκούν για να κλειδώσουν το παζλ των οπαδών του Τραμπ. Σημαντικό μερίδιο στην εκλογική του πίτα προέρχεται από τους αυτοχαρακτηριζόμενους «οργισμένους». Είναι απηυδισμένοι με τα κόμματα και την πολιτική ελίτ, θεωρούν ότι η οικονομία έχει στηθεί με σαθρά υλικά, που δεν τους ευνοούν, μισούν ή απλά κουράστηκαν από την οικογενειοκρατία στην πολιτική και συντηρούν μια εθνικιστική αντίληψη όταν μιλούν για τις μεγάλες επενδύσεις και τις χιλιάδες θέσεις εργασίας που δημιούργησαν αμερικανικοί κολοσσοί μακριά από τις ΗΠΑ, σε χώρες όπως η Κίνα. Αρκετοί από αυτούς, θεωρούν ότι η ψήφος στον Τραμπ θα είναι μια ψήφος τιμωρίας προς το παρόν πολιτικό κατεστημένο. Κάτι που, σε τελική ανάλυση, δεν έχει τεράστιες διαφορές από το τι συμβαίνει τα τελευταία χρόνια στην Ευρώπη, όπου τα λαϊκιστικά και εθνικιστικά κόμματα πάτησαν πάνω στα θέματα της οικονομικής κρίσης, της ανεργίας και της μετανάστευσης, για να ανέλθουν ακόμη και στην εξουσία μαζί με τις παλαιότερες πολιτικές δυνάμεις της γηραιάς ηπείρου.

άρθρο που δημοσιεύθηκε στο Hot Doc #100, τον Απρίλιο του 2016

Extra Hot άρθρο

«Αλλάξαμε και σας περιμένουμε». Αυτή ήταν η εικόνα που προωθούσε ο Ντομινίκ Στρος Καν για το ΔΝΤ, που λόγω των δηλητηριωδών συνταγών του επί δεκαετίες, σε μια σειρά χώρες – από την Ασία μέχρι τη Λατινική Αμερική αλλά και την Ευρώπη – θεωρούνταν συνώνυμο επέλασης φτώχειας και ανέχειας για τους πολλούς. Επί σειρά ετών, επίσης, μια ανάμιξη του ΔΝΤ στις ευρωπαϊκές υποθέσεις θεωρούνταν ανεπιθύμητη, ίσως και αδιανόητη. Τουλάχιστον μέχρι το 2010. Αίφνης, και μετά τις εν πολλοίς γνωστές εξελίξεις και τις κινήσεις του τότε έλληνα ηγέτη, Γ. Παπανδρέου, το ΔΝΤ όχι μόνο αναστήθηκε ως άλλος φοίνιξ από τις στάχτες του αλλά έγινε και όρος της καθημερινότητας. Εκατομμύρια Ευρωπαίοι έβλεπαν τους «απρόσωπους» κυρίους με τα κοστούμια να εισέρχονται και να εξέρχονται κυβερνητικών κτιρίων. Άκουγαν στα δελτία ειδήσεων, πως οι απρόσωποι παπαγάλιζαν την ίδια συνταγή, άσχετα αν βρίσκονταν στο Δουβλίνο, τη Λισσαβόνα ή την Αθήνα. Περικοπές για τη «δόση», μειώσεις για τη «δόση», προσαρμογή για τη «δόση». Ο Ντομινίκ Στρος Καν, που από την κορυφή του κόσμου βρέθηκε στα τάρταρα λόγω των αποκαλύψεων της καμαριέρας, αντικαταστάθηκε από την Κριστίν Λαγκάρντ. Η επικεφαλής του ΔΝΤ είχε και διατηρεί προβλήματα με τη Δικαιοσύνη, αλλά συνεχίζει να ηγείται του ισχυρού οργανισμού, που βρήκε «εύκρατο» το κλίμα της Ευρώπης.

Οι κοστουμάτοι και οι ταγιεράτες απρόσωποι απέκτησαν πρόσωπα. Η συνομιλία μεταξύ Πολ Τόμσεν και Ντέλια Βελκουλέσκου, που αποκάλυψαν τα Wikileaks, ήταν ωστόσο ελάχιστα κομψή. Η ελληνική κυβέρνηση αντέδρασε, η κ. Λαγκάρντ ενοχλήθηκε και κάλυψε το προσωπικό της. Στη συνάντηση με την καγκελάριο Μέρκελ διαπιστώθηκε θερμότης, ιδιαίτερα όταν η επικεφαλής του ΔΝΤ εξήρε τη γερμανική στάση στο θέμα των προσφύγων. Αλλά πολλά καζάνια βράζουν, και όχι μόνο στη ζώνη του ευρώ, και είναι παρακινδυνευμένη οποιαδήποτε πρόβλεψη.

«Λάθος εξαρχής»

Ο Γκούσταβ Χορν έγραφε στο Social Europe, πως η εμπλοκή του ΔΝΤ ήταν εξαρχής λάθος. «Με τη λανθασμένη εκτίμηση ότι η κρίση στην Ευρωζώνη μπορούσε να ξεπεραστεί με τη βοήθεια του ΔΝΤ, η γερμανική κυβέρνηση, κυρίως, επέμεινε να εμπλακεί το Ταμείο ως ίσος εταίρος στην τρόικα για το πρόγραμμα διάσωσης της Ελλάδας. Πίσω από αυτή την εκτίμηση, ίσως κρυβόταν η δυσπιστία για την αποφασιστικότητα, με την οποία τα δύο άλλα μέλη της τρόικας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, θα πίεζαν για περικοπές δαπανών που προωθούσε το Βερολίνο. Το εύκολα αναγνωρίσιμο λάθος εξαρχής ήταν πολιτικής φύσης. Φέρνοντας το ΔΝΤ ως ίσο εταίρο, η ΕΕ παραδεχόταν ντε φάκτο αδυναμία να επιλύσει την κρίση μόνη της. Αυτό έστελνε σινιάλο πολιτικής χρεωκοπίας και αποδυνάμωσε το πολιτικό βάρος της Ευρώπης».
Κατά τον αρθρογράφο, η γερμανική κυβέρνηση ήλπιζε πως το Ταμείο θα ήταν γεράκι και εμφανίστηκε «περιστέρι». Για το ΔΝΤ, αν δεν υπάρξει αλλαγή πορείας προς την Ελλάδα, τα επίπεδα του χρέους θα είναι αβίωτα. Κι αυτό θα σήμαινε πως το ΔΝΤ, λόγω του καταστατικού του, δεν θα μπορούσε να χορηγήσει κονδύλια στην Ελλάδα και θα έπρεπε να εγκαταλείψει την τρόικα. Αυτό έθεσε τη γερμανική κυβέρνηση σε… τρίλημμα. Είτε αποδυναμώνει το πρόγραμμα λιτότητας, ή συμφωνεί σε ανακούφιση χρέους, ή αποδέχεται την αποχώρηση του ΔΝΤ. Μια αποχώρηση ίσως βόλευε το ΔΝΤ, μιας και έχει παραδεχθεί περισσότερες από μία φορές λάθη των συνταγών του για την Ελλάδα. Στο Βερολίνο δεν αρέσει καμία εξ αυτών των επιλογών. Αλλά η ομοσπονδιακή κυβέρνηση έχει τη δύναμη να μπλοκάρει μόνο δύο. Το καλύτερο για την Ευρώπη και την Ελλάδα θα ήταν οι επιλογές ένα και τρία. Θα μπορούσε το ΔΝΤ να φύγει και να παράσχει βοήθεια υπό τη μορφή τεχνικών συμβουλών.

Διαμάχες, πίσω απ’ τις γραμμές

Ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, μετά από τηλεφωνική του επικοινωνία με τον έλληνα πρωθυπουργό, δήλωνε: «Το ΔΝΤ θα πρέπει να παραμείνει στο πρόγραμμα. Μιλήσαμε για 45 λεπτά με τον έλληνα πρωθυπουργό, έχει να πάρει ορισμένες σκληρές αποφάσεις». Στο μεταξύ, εκτιμήσεις του Citigroup, μετά την αποκάλυψη των διαλόγων Τόμσεν-Βελκουλέσκου, ήθελαν τους Ευρωπαίους να προχωρούν σε συμφωνία με την Ελλάδα, «αφήνοντας προσωρινά εκτός το ΔΝΤ, αν χρειαστεί».
Δεν είναι απαραίτητη η εμπλοκή του ΔΝΤ στην Ελλάδα, η ΕΕ μπορεί να επιλύσει την κατάσταση μόνη της, δήλωσε στην Die Presse ο Έβαλντ Νοβότνι, επικεφαλής της Κεντρικής Τράπεζας της Αυστρίας και μέλος του Δ.Σ. της ΕΚΤ. Νωρίτερα, ο κεντρικός τραπεζίτης της Γερμανίας, Γενς Βάισμαν, χαρακτήριζε το ΔΝΤ «αναπόσπαστο κομμάτι ων προγραμμάτων διάσωσης».

Λαγκάρντ: Αλληλουχία «πάνω-κάτω»

Μετά την απαξιωτική απάντηση στην επιστολή του έλληνα πρωθυπουργού, η κ. Λαγκάρντ μιλούσε στο Bloomberg για μια αλληλουχία «πάνω και κάτω», που είχαν επί έξι χρόνια οι σχέσεις ΔΝΤ-Αθήνας, και αποσαφήνιζε ότι δεν μπορεί να υπάρξει κάποια ειδική συμφωνία. «Είμαστε ανεξάρτητοι κι ό,τι κάνουμε το κάνουμε για όλους». Η επικεφαλής του Ταμείου μίλησε και για τις ανησυχίες του Ταμείου σε παγκόσμιο επίπεδο. Ανησυχεί για ένα ενδεχόμενο Brexit, για την Κίνα, όπου θεωρεί ότι διογκώθηκαν ριψοκίνδυνα οι τομείς των κατασκευών και της παραγωγής αγαθών, αλλά κυρίως για τη «μετριοκρατία» – όρο που επαναλαμβάνει συχνά, εννοώντας χαμηλή ανάπτυξη, μη δημιουργία θέσεων εργασίας, υψηλά χρέη. Και βεβαίως, επανέλαβε το μάντρα πως όλοι πρέπει να προσαρμοστούν, να υπάρξουν απαρέγκλιτα δομικά μέτρα, κατάλληλη οικονομική και νομισματική πολιτική. Για τις αναδυόμενες οικονομίες και τις φιλοδοξίες τους, δεν ανησυχεί ιδιαίτερα. Τα λεγόμενα BRICS, κατά την ίδια, μάλλον δεν υφίστανται πλέον, κυρίως λόγω των χαμηλών τιμών πετρελαίου, που επηρεάζουν Βραζιλία, Ρωσία και όχι μόνο.
Σε άλλη συνέντευξή της, στην Ιζαμπέλ Κουμάρ του Euronews, ερωτήθηκε για το σκάνδαλο των Panama Papers, για το οποίο σχολίασε αορίστως πως πρέπει να διερευνηθεί περαιτέρω. Για την κατηγορία της αμέλειας που την βαρύνει, σχετικά με την πληρωμή 400 εκατ. ευρώ στον γάλλο επιχειρηματία Μπερνάρ Ταπί, είπε πως δεν επηρεάζει στο ελάχιστο τη δουλειά της στο Ταμείο. «Οι δικηγόροι κάνουν τη δουλειά τους, έχει ασκηθεί έφεση και η διαδικασία θα ακολουθηθεί». Η Κουμάρ την ρώτησε και για τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, σημειώνοντας πως φαίνεται να «ξεμένει από πυρομαχικά». «Δεν νομίζω πως οι Κεντρικές Τράπεζες ξεμένουν από πυρομαχικά. Μόνο που δεν μπορούν να δρουν από μόνες τους», είπε η κ. Λαγκάρντ.

Δυσαρέσκεια για Ντράγκι

Η ερώτηση για τον Μάριο Ντράγκι δεν ήταν καθόλου τυχαία, όπως διαφαίνεται και σε ρεπορτάζ του Spiegel, που κατέγραφε τις γερμανικές αντιδράσεις και την αποστροφή του Βερολίνου στις ιδέες του προέδρου της ΕΚΤ, παρότι κάποτε Ντράγκι και Μέρκελ διατηρούσαν μια «καλή εργασιακή σχέση».
«Πρόσφατα, η αντιπαράθεση απειλούσε να γίνει καταστροφική για την Ευρωζώνη». Στις Βρυξέλλες, όπου συναντήθηκαν, η καγκελάριος παρατήρησε πως η πολιτική του υπέρ του φτηνού χρήματος θέτει σε κίνδυνο το επιχειρηματικό μοντέλο στη Γερμανία, τράπεζες αποταμίευσης και ιδιωτικές εταιρίες συνταξιοδοτικής ασφάλισης. Εκείνος απάντησε πως οι συγκεκριμένοι τομείς πρέπει να προσαρμοστούν, όπως έγινε στον αμερικανικό οικονομικό τομέα. «Ο Ντράγκι δεν κατανοεί γιατί δέχεται τόση αντίσταση από μια χώρα, που ωφελήθηκε περισσότερο από όλες από το ευρώ». Υπερθεματίζοντας στην ανάγκη να διοχετευθεί χρήμα άμεσα στην οικονομία, είπε πως αν χρειαζόταν θα μπορούσε να γίνει και μέσω ελικοπτέρου, που θα τα διανέμει σ΄ όλη τη χώρα. Ακόμη και οικονομολόγοι που υποστηρίζουν την ΕΚΤ, όπως ο οικονομικός σύμβουλος της Μέρκελ, Πίτερ Μπόφινγκερ, κατηγόρησε τον Ντράγκι πως «βγάζει συνεχώς λαγούς απ’ το καπέλο». Το κυβερνών κόμμα αλλά και οι Σοσιαλδημοκράτες ανησυχούν πως μια προσέγγιση που θα έθιγε τις αποταμιεύσεις Γερμανών, θα έδινε ώθηση στο ακροδεξιό κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία. Και ο γερμανός υπουργός Οικονομικών, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, προειδοποιούσε τον Ντράγκι πως οι χαλαρές νομισματικές πολιτικές του θα «καταλήξουν σε καταστροφή». Στη Γερμανία, συζητήθηκε ακόμη και το ενδεχόμενο καταφυγής σε δικαστήριο, για να αποσαφηνιστούν τα όρια της δικαιοδοσίας του Ντράγκι. Μια τέτοια νομική αντιπαράθεση, μεταξύ γερμανικής κυβέρνησης και ΕΚΤ, θα ήταν η πρώτη στη γερμανική ιστορία. «Θα οδηγούσε σε συνταγματική κρίση ή σε αναταράξεις νομίσματος, γι’ αυτό είναι εξαιρετικά απίθανο οι δύο πλευρές να επιτρέψουν κλιμάκωση της σύγκρουσης σε τέτοιο βαθμό».

Εν οίδα, ότι…

Ο Πολ Μέισον, πρώην οικονομικός συντάκτης του Channel 4, μιλώντας στο Διεθνές Φεστιβάλ Δημοσιογραφίας στην Περούτζια, όπου παρουσίασε το ντοκιμαντέρ «This is a coup», προειδοποιούσε τους πολιτικούς συντάκτες πως δεν έχουν ιδέα τι συμβαίνει πραγματικά. Οίκτιρε τους δημοσιογράφους για τη δύσκολη δουλειά τους στις Βρυξέλλες, όπου είναι αναγκασμένοι να συλλέγουν και να αξιολογούν όσο μπορούν μισές αποκαλύψεις και παραπλανητικές ειδήσεις. Στην ίδια ομιλία, ο Μέισον έκανε λόγο για μια ευρωπαϊκή πολιτική ελίτ, που προσπαθεί να κάνει ό,τι μπορεί για να ξεφορτωθεί την πρώτη αριστερή κυβέρνηση στην Ευρώπη. Εκτίμησε πως «αν ο ΣΥΡΙΖΑ πέσει, δεν θα προκύψει μια συντηρητική κυβέρνηση. Θα αντικατασταθεί από μια τεχνοκρατική κυβέρνηση. Αυτό είναι το σχέδιο του ελληνικού κατεστημένου. Η τεχνοκρατική κυβέρνηση θα αποτύχει. Είμαστε πραγματικά τυχεροί που οι φασίστες θέλουν να εμφανίζονται ως μελανοχίτωνες, γιατί σε άλλες χώρες έβαλαν μυαλό και επανεφευρίσκονται ως δημοκράτες πολιτικοί. Είμαστε τυχεροί προς το παρόν, που οι φασίστες δεν έχουν πιθανότητες να κυβερνήσουν στην Ελλάδα, αλλά αυτό δεν θα ισχύει επ’ άπειρον».
Σε πρόσφατο άρθρο του στο Medium, με τίτλο «Η εγκληματική αμέλεια του ΔΝΤ στην Ελλάδα», ο Μέισον σημειώνει: «Είναι ένα ακόμη παράδειγμα της μαγικής σκέψης, που καθοδηγεί αξιωματούχους του ΔΝΤ όταν δεν εκφωνούν δακρύβρεχτες ομιλίες σε παγκόσμια φόρα για την ανάγκη να βοηθήσουν τους φτωχούς. Στα πραγματικά παρασκήνια της πραγματικής κρίσης, όταν πρόκειται για τους πραγματικούς φτωχούς, η πραγματική πολιτική του ΔΝΤ είναι αναδιανομή στους πλούσιους. Λογικά, η Ελλάδα θα έπρεπε να συμφωνήσει σε όρους νέας διάσωσης μόνο με την ΕΕ και την Ευρωζώνη, αλλά η γερμανική κυβέρνηση δεν μπορεί να προωθήσει κάτι τέτοιο στο κοινοβούλιό της, χωρίς ανάμιξη του ΔΝΤ».
Όσο για τις αποκαλύψεις των Wikileaks, πως Τόμσεν και Βελκουλέσκου απεργάζονταν νέο πιστωτικό γεγονός στην Ελλάδα, ο Μέισον θεωρεί πως το ΔΝΤ συνωμοτεί να χτυπήσει με το Δόγμα του Σοκ όχι μόνο την Ελλάδα αλλά όλη την Ευρώπη. «Η συνομιλία, παρότι αντιμετωπίστηκε με οργή και σκεπτικισμό στην Ελλάδα, θα πέσει σαν βόμβα στην Κομισιόν και την ΕΚΤ. Γιατί αυτές κρατούν πάνω από 300 δισ. ελληνικού χρέους… Είναι ξεκάθαρο από τη συνομιλία ότι το ΔΝΤ έχει γίνει παιδική χαρά για νεοφιλελεύθερους φαντασιόπληκτους».

άρθρο που δημοσιεύθηκε στο Hot Doc #99, τον Απρίλιο του 2016

Extra Hot άρθρο

Τέσσερις νέοι που φέρνουν φρέσκο αέρα στην πολιτική πραγματικότητα της πολύπαθης Χιλής μιλούν στο Hot Doc για το όραμά τους να ξεριζώσουν το καθεστώς Πινοσέτ μια για πάντα. «Δώστε ένα τέλος στην “εκπαίδευση του τυράννου”» είναι μέχρι σήμερα το σύνθημα στα χείλη των φοιτητών της Χιλής, εννοώντας φυσικά την παύση της πολιτικής παρακαταθήκης του δικτάτορα Αουγούστο Πινοσέτ. Το φοιτητικό κίνημα της χώρας δημιούργησε ένα λαϊκό κύμα ελπίδας, το οποίο ενσαρκώθηκε στο πρόσωπο τεσσάρων νέων μελών της Βουλής. Οι Γκαμπριέλ Μπόρις, Καμίλα Βαγέχο, Κάρολ Καριόλα και Τζόρτζιο Τζάκσον κάθισαν στις 11 Μαρτίου 2014 για πρώτη φορά στα βουλευτικά έδρανα, στηρίζοντας ή έστω παρέχοντας ψήφο ανοχής στον συνασπισμό της προέδρου Μιτσέλ Μπατσελέτ, υπό τον τίτλο «Nueva Mayoría». Αυτή η Νέα Πλειοψηφία εξασφάλισε για πρώτη φορά μια κυβερνητική συμμαχία με το Κομμουνιστικό Κόμμα Χιλής, υποσχόμενη να αλλάξει τα πάντα, όσο πολιτικά κλισέ κι αν ακούγεται αυτό. Οι πρωταγωνιστές της βλέπουν από τη δική τους σκοπιά το μέλλον της χώρας και διατηρούν τη φλόγα των κάτω των 30 ετών στον λόγο και τις πράξεις τους.

Ίσως η πιο εμβληματική φιγούρα του φοιτητικού κινήματος της Χιλής. Υπήρξε πρόεδρος της Ομοσπονδίας Φοιτητών του Πανεπιστημίου της Χιλής το 2011 και το πρόσωπό της έκανε για μήνες τον γύρο του κόσμου. Η όμορφη κοπέλα με το σκουλαρίκι στη μύτη συμβόλισε τη νεανική ορμή που πήρε τη σκυτάλη από την λεγόμενη Επανάσταση των Πιγκουίνων, το φοιτητικό κίνημα του 2006 που έθεσε τις βάσεις για ριζική αλλαγή στη χώρα.
Τον Ιανουάριο του 2012 η 26χρονη Καμίλα είχε δηλώσει ότι δεν θα συνεργαζόταν ποτέ με την Μπατσελέτ. Όμως η αλλαγή πλεύσης του Κομμουνιστικού Κόμματος της Χιλής παρέσυρε και την ίδια. Η θέση μιας νέας –εγκυμονούσας τότε– ηρωίδας του φοιτητικού κινήματος δίπλα στην υποψήφια πρόεδρο, η οποία στη θητεία της το 2006- 2010 είδε τη λαϊκή οργή από την ανάποδη, έδωσε πόντους στη Νέα Πλειοψηφία. «Είναι η ώρα για μεγάλες αλλαγές στο οικονομικό και πολιτικό μας σύστημα», δηλώνει η Καμίλα, κάνοντας κι εκείνη ιδιαίτερη αναφορά στην ανάγκη για μια πλήρη πολιτική μετάβαση από την περίοδο Πινοσέτ. «Ο Σαλβαδόρ Αλιέντε είναι το πρότυπό μου. Αποτελεί μια από τις πλέον σημαντικές πολιτικές φιγούρες της χώρας», επαναλαμβάνει σε κάθε ευκαιρία, τονίζοντας πως το παρόν Σύνταγμα της χώρας «είναι φτιαγμένο για να υπηρετεί μια νεοφιλελεύθερη πολιτική και στέκει εμπόδιο στα κοινωνικά κινήματα και την πραγματική αλλαγή».
Εκλεγμένη στη Λα Φλόριντα (περιοχή του Σαντιάγκο), έλαβε ποσοστό που ξεπέρασε το 43% (!), αποδεικνύοντας την τεράστια απήχηση της ηγετικής της φυσιογνωμίας στις φοιτητικές κινητοποιήσεις του 2011. Παρ’ όλα αυτά, όπως λέει η ίδια, «η ψήφος από μόνη της δεν θα φέρει επανάσταση. Αποτελεί όμως ένα εργαλείο στον αγώνα για να ανοίξει ο δρόμος σε μια πραγματική ευκαιρία για αλλαγή».

Ο 28χρονος ανεξάρτητος βουλευτής με κροατικές ρίζες εξελέγη πρόεδρος της Ομοσπονδίας Φοιτητών του Πανεπιστημίου της Χιλής το 2012, κι όπως λέει ο ίδιος η μετάβασή του από τους δρόμους στο κοινοβούλιο «αποτελεί μια τεράστια πρόκληση κι όχι έκπληξη, μιας και από πολύ νεαρή ηλικία εξέφρασα το πάθος μου για την πολιτική ως μέσο για να επέλθουν πραγματικές αλλαγές». Στόχος του είναι να εισάγει κοινωνικές μεταρρυθμίσεις, τονίζοντας ότι «η Χιλή βιώνει ένα παράδοξο. Στα μάτια της διεθνούς σκηνής αποτελεί ένα πολιτικό και οικονομικό υπόδειγμα, ενώ στα μάτια των πολιτών της ζει μια βαθιά κρίση». Δηλώνει επιφυλακτικός όσον αφορά την πορεία της Νέας Πλειοψηφίας, εξαιτίας των ιδεολογικών διαφοροποιήσεων που την χαρακτηρίζουν. « Έχουμε από τη μία το Κομμουνιστικό Κόμμα κι από την άλλη το Χριστιανοδημοκρατικό να μοιράζονται την εξουσία. Όσο η κοινωνική συνοχή κρατά, η πολιτική ζωή του συνασπισμού θα συνεχίζεται». Στο στόμα και των τεσσάρων νεαρών βουλευτών υπάρχει η φράση «να τελειώνουμε με το καθεστώς Πινοσέτ». Ο Γκαμπριέλ Μπόρις δηλώνει ότι «είναι πολύ σημαντικό το γεγονός πως για πρώτη φορά τίθεται το ζήτημα της ανατροπής του πολιτικού, οικονομικού και κοινωνικού μοντέλου της δικτατορίας Πινοσέτ».
Ο νεαρός βουλευτής από τη νότια επαρχία Μαγκαλάνες, στα θαλάσσια σύνορα της Χιλής με την Ανταρκτική, πέτυχε μια εκλογική νίκη την οποία αρκετοί ανέμεναν έπειτα από τη δυναμική του παρουσία στις φοιτητικές διαδηλώσεις του 2011. Κερδίζοντας ποσοστό 26,17% με την παράταξη Αυτόνομη Αριστερά, άφησε εκτός νυμφώνος τον αντίπαλό του από τη Νέα Πλειοψηφία. «Όταν ξεκινήσαμε ήμασταν μια μικρή ομάδα. Στην αρχή μας είπαν ότι η περιπέτειά μας δεν θα οδηγήσει πουθενά, όμως εμείς αποδείξαμε πως υπάρχει εναλλακτική πρόταση στις παραδοσιακές πολιτικές συμμαχίες», δήλωσε αμέσως μετά την εκλογή του, τον Νοέμβριο του 2013, εκθέτοντας με τον τρόπο αυτόν το πώς θα κινηθεί εντός του κοινοβουλίου.

Ο δεύτερος ανεξάρτητος βουλευτής που βρέθηκε από τους δρόμους των φοιτητικών αγώνων του 2011 στο πολιτικό επίκεντρο, κράτησε για μήνες στο πλάι χιλιάδων νέων, αποτελώντας μάλιστα και συνομιλητή με την τότε κυβέρνηση Πινιέρα. Στα 27 του χρόνια κι έχοντας παρακαταθήκη την προεδρία του Σωματείου του Καθολικού Πανεπιστημίου, ένιωσε «βαθιά απογοήτευση από τον τρόπο με τον οποίο πολιτική ηγεσία και κόμματα δεν έλεγαν να κατανοήσουν την ουσία μια εναλλακτικής πρότασης». Όπως σχολιάζει, το κίνημα του 2011 δεν διεκδίκησε απλώς μια εκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Απαίτησε την επιστροφή στην ιδέα του «δρόμου προς στον σοσιαλισμό» που πρέσβευε η κυβέρνηση Αλιέντε λίγο πριν το αιματηρό πραξικόπημα του 1973. Ο Τζόρτζιο Τζάκσον κέρδισε το 48,14% των ψήφων της περιοχής του Σαντιάγκο, δημιουργώντας το δικό του πολιτικό κίνημα με την ονομασία Δημοκρατική Επανάσταση.
Με το σύνθημα «Όλοι οι Χιλιανοί στους δρόμους. Η εκπαίδευση δεν είναι για πούλημα, πρέπει να την προστατέψουμε», υπερασπίστηκε με σθένος την άποψη πως «είναι απαραίτητη η ανατροπή του κληροδοτήματος των ιδιωτικοποιήσεων». Η προσωπικότητα του Τζόρτζιο δεν θάμπωσε μόνο τον κόσμο, αλλά προκάλεσε και το ενδιαφέρον του προτεινόμενου για Όσκαρ χιλιανού σκηνοθέτη Πάμπλο Λαρέν, ο οποίος ανέλαβε τη δημιουργία των τηλεοπτικών και διαδικτυακών σποτ του νεαρού υποψηφίου πριν τις εκλογές του 2013. Παρά την τεράστια απήχηση που έτυχε ο ίδιος αλλά και οι σύντροφοί του στην περιπέτεια του 2011, εξακολουθεί να δηλώνει εντυπωσιασμένος από τη μετάβασή του στα βουλευτικά έδρανα: «Αν μου το έλεγες αυτό νωρίτερα, θα απαντούσα ότι μου κάνεις πλάκα. Για όλους εμάς που αγωνιστήκαμε για το μέλλον της εκπαίδευσης, τώρα μας παρουσιάζεται μια χρυσή ευκαιρία να αλλάξουμε τα δεδομένα».

Η 27χρονη πρώην γενική γραμματέας της κομμουνιστικής νεολαίας της Χιλής τονίζει ότι η στροφή του Κομμουνιστικού Κόμματος Χιλής μετά την απόφαση να συνεργαστεί με τη Μισέλ Μπατσελέτ έγινε εν μέρει λόγω της πίεσης που άσκησαν οι φοιτητικοί αγώνες του 2011. «Μετά τη συμβολή μας στην αποκατάσταση της δημοκρατίας το 1990 είδαμε τώρα να διπλασιάζονται οι έδρες μας στο κοινοβούλιο. Ο κόσμος αναγνώρισε τον ρόλο του ΚΚΧ και δείχνει μια στροφή στο να σπάσει ο πολιτικός διπολισμός της χώρας μας», υπενθυμίζει σε όσους τεχνηέντως ξέχασαν τον ρόλο του κόμματος στα πράγματα της χώρας.
Μπορεί η ίδια να βρέθηκε από τις παρυφές των φοιτητικών αγώνων στα βουλευτικά έδρανα, όμως δηλώνει αντίθετη στην ιδέα της ηγεμονίας των θεσμών. Τονίζει ότι δεν φαντάστηκε πως κάποια μέρα θα έφτανε σε αυτήν τη θέση, όμως δηλώνει τυχερή που πλέον έχει τη δυνατότητα να συμμετέχει στα πράγματα από μέσα και να επηρεάσει τις αποφάσεις. Η Κάρολ υπήρξε η δεύτερη επίσημη υποψηφιότητα του κόμματος για τις εκλογές του 2013 από τη γενιά του φοιτητικού ξεσηκωμού – η πρώτη ήταν η Καμίλα Βαγέχο.
Πώς βλέπει όμως τη συμμετοχή του ΚΚΧ σε αυτήν τη συμμαχία; «Ζούμε σε διαφορετικό αιώνα», σχολιάζει και δηλώνει ότι «η Χιλή δεν είναι πλέον προς πώληση». Στις 11 Μαρτίου στάθηκε στο πλάι της Καμίλα στην επίσημη πρώτη του νέου κοινοβουλίου της χώρας, υψώνοντας μαζί της την αριστερή της γροθιά και στέλνοντας σαφές μήνυμα ότι ο χρόνος της μετάβασης στη νέα πολιτική πραγματικότητα περνά από πολλά στάδια. Το 38,5% που έδωσαν στην Κάρολ οι ψηφοφόροι της 19ης εκλογικής περιφέρειας του Σαντιάγκο συνοδεύτηκε από τη στήριξη και της Δημοκρατικής Επανάστασης του Τζόρτζιο Τζάκσον, καταδεικνύοντας πως στο μυαλό των νέων αυτών βουλευτών οι πολιτικές συνεργασίες οφείλουν να κοιτούν κι έξω από στενούς ιδεολογικούς φραγμούς. Αρκεί, φυσικά, αυτό να αποδειχθεί και στην πράξη.

άρθρο που δημοσιεύθηκε στο Hot Doc#50, τον Απρίλιο του 2014

Extra Hot άρθρο

Επί 35 ολόκληρα χρόνια, ουσιαστικά δεν υπήρχαν. Δεν είχαν το δικαίωμα να γραφτούν στο σχολείο, να χρησιμοποιήσουν τα μέσα μεταφοράς, να εκδώσουν πιστοποιητικό γέννησης ή ταυτότητα και να αποκτήσουν πρόσβαση στις δομές υγείας. Ήταν τα 13 εκατομμύρια παιδιά-«φαντάσματα» της Κίνας. Τα απαγορευμένα δεύτερα παιδιά των κινεζικών οικογενειών που έσπαγαν τον περιορισμό του ενός παιδιού, που επιβλήθηκε το 1980. Σήμερα, έπειτα από τρεισήμισι δεκαετίες, τα παιδιά αυτά αποκτούν ξανά λόγο ύπαρξης.

Στη σκιά του όλο και περισσότερο γηρασμένου εργατικού δυναμικού της δεύτερης μεγαλύτερης οικονομίας του πλανήτη, το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα αποφάσισε, λίγο πριν κλείσει το έτος, να άρει την απαγόρευση απόκτησης δεύτερου παιδιού, αλλά και να δώσει το δικαίωμα στους ανθρώπους, που βρίσκονταν μέχρι σήμερα στο περιθώριο, να βγουν μπροστά και να περιγράψουν τις δικές τους ιστορίες πραγματικής τρέλας μιας ολόκληρης ζωής.

Σύμφωνα με στοιχεία, τα οποία συγκέντρωσε η ερευνητική ιστοσελίδα The Globe and Mail μετά από απευθείας επαφές με τις κινεζικές αρχές αλλά και οικογένειες της χώρας, μέσα σε 34 χρόνια πραγματοποιήθηκαν τουλάχιστον 350 εκατ. εκτρώσεις, 196 εκατ. στειρώσεις ανθρώπων και τοποθετήθηκαν 403 εκατ. συσκευές ελέγχου γονιμότητας σε γυναίκες: ένα δαχτυλίδι από ανοξείδωτο ατσάλι, το οποίο εισέρχεται με ειδική επέμβαση. Μετρώντας τα χρόνια, διαπιστώνουμε ότι από το 1979 πραγματοποιούνταν 13 εκατ. εκτρώσεις το χρόνο, ή 1.500 την ώρα!

Το ένα λάθος ακολουθεί το άλλο

Επίσημα στοιχεία για τις ταυτότητες και τις συνθήκες υπό τις οποίες γεννήθηκαν τα παιδιά-φαντάσματα δεν είναι διαθέσιμα, όμως ο συνολικός τους αριθμός, που αγγίζει τα 13 εκατομμύρια, αποτελεί εκτίμηση της Εθνικής Επιτροπής Υγείας και Οικογενειακών Υποθέσεων της χώρας.

Η επιβολής της απαγόρευσης απόκτησης δεύτερου παιδιού για λόγους ελέγχου της αύξησης του πληθυσμού –σε συνδυασμό με τη διατροφική κρίση της εποχής– έχει χαρακτηριστεί από ειδικούς ως «το μεγαλύτερο δημογραφικό πείραμα στην ανθρώπινη ιστορία». Παρ’ όλα αυτά, τα αποτελέσματά της αμφισβητούνται. Και σε αριθμούς αλλά κι ιδιαίτερα στο επιχείρημα ότι οι Κινέζες θα είχαν έτσι τη δυνατότητα να συνδράμουν στην παραγωγική ανάπτυξη της χώρας, με τις συνθήκες για τις γυναίκες να παραμένουν εξαιρετικά δυσμενείς στη σύγχρονη Κίνα των εκατομμυρίων εργατών στις πόλεις-εργοστάσια ανά την επικράτεια.

Η κινεζική παράδοση θέλει την απόκτηση γιων, οι οποίοι θα παρέχουν τα απαραίτητα στην οικογένεια. Τα κορίτσια αφήνουν συνήθως νωρίς τα πατρικά τους σπίτια μόλις παντρεύονται. Ιδιαίτερα στις αγροτικές περιοχές, η απόκτηση αγοριού σχεδόν επιβάλλεται, με σκοπό να συμβάλει άμεσα στην οικογενειακή παραγωγή. Σύμφωνα με την κυβέρνηση της χώρας, 90 εκατ. Κινέζες μπορούν να αποκτήσουν σήμερα δεύτερο παιδί, όμως το 60% αυτών είναι ήδη 35 ετών και πιθανότατα αναζητούν μια ζωή καριέρας και κοινωνικής ανάδειξης παρά ένα δεύτερο παιδί. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία, έως τον Σεπτέμβριο του 2015 μόνο 1,76 εκατ. οικογένειες Κινέζων έκαναν αίτηση για να περιληφθούν στο πρόγραμμα απόκτησης δεύτερου παιδιού. Κάτι το οποίο σημαίνει ότι εντός του επόμενου έτους ο αριθμός των μωρών που θα γεννηθούν αναμένεται να φτάσει το ένα εκατομμύριο, δηλαδή το μισό από αυτό που οι κινεζικές αρχές υπολόγιζαν.

Η ζωή σαν φάντασμα

Τη ζωή κάθε ανθρώπου που γεννιέται στην Κίνα την καθορίζει το «χιουκού». Ένα έγγραφο, που επέβαλε το κομμουνιστικό καθεστώς και το οποίο χρησιμοποιήθηκε με παραλλαγές και στη Σοβιετική Ένωση αλλά και στην προ-κομμουνιστική αυτοκρατορική Κίνα. Αποτελεί μια φόρμα, η οποία ταυτοποιεί τον κάτοχό της και συνιστά εισιτήριο για την υγεία, την εκπαίδευση, την περίθαλψη, τη στέγαση, τη χρήση μέσων μεταφοράς, την εύρεση εργασίας, το άνοιγμα τραπεζικού λογαριασμού και την έκδοση διαβατηρίου. Αυτό το έγγραφο δεν είχαν ποτέ τη δυνατότητα να το αποκτήσουν τα απαγορευμένα παιδιά. Στην Κίνα αποκαλούνται «χεϊχάιζι», δηλαδή τα «μαύρα παιδιά».

Οι πρακτικές, που ακολουθήθηκαν όλα αυτά τα χρόνια, μπορούν να χαρακτηριστούν τουλάχιστον ως βάναυσες: εκατομμύρια γυναίκες υπέστησαν αναγκαστικές εκτρώσεις και στειρώσεις, η «αστυνομία γεννήσεων» της Κίνας έπαιρνε τα δεύτερα παιδιά από τους φυσικούς τους γονείς για να τα δώσει σε άλλες οικογένειες, που δεν είχαν αποκτήσει ακόμη παιδί, ενώ υπάρχουν αναφορές ακόμη και για εμπόριο παιδιών.

Επιπλέον, κάθε οικογένεια που εντοπιζόταν να παραβιάζει το νόμο ήταν υποχρεωμένη να πληρώσει πρόστιμο, το οποίο ξεπερνούσε ακόμη και επτά φορές το μέσο ετήσιο εισόδημα. Παράλληλα, οι γονείς, που συλλαμβάνονταν, ετίθεντο στο περιθώριο, είτε μέσω του κοινωνικού τους αποκλεισμού, είτε με εργασιακές ποινές – φυσικά μπορούσαν να συνδυαστούν και τα δύο.

Μιλώντας στο γαλλικό πρακτορείο ειδήσεων, η νεαρή Λι περιέγραψε την ιστορία των γονιών της, εργατών σε εργοστάσιο με ήδη ένα ακόμη κορίτσι. Σήμερα μένουν όλοι μαζί σε ένα φτωχό διαμέρισμα στο Πεκίνο, χωρίς μπάνιο. Η μεγάλη της αδελφή σταμάτησε το σχολείο σε ηλικία 16 ετών για να βοηθήσει την οικογένεια και εργάστηκε σε εστιατόριο και σε μια εταιρία ηλεκτρονικών. Η πίεση, που υπέστη, κατέστρεψε το γάμο της. Η 22χρονη σήμερα Λι, πέρασε όλη της τη ζωή βλέποντας, από την ηλικία των έξι ετών, τους φίλους της να φεύγουν για το σχολείο ενώ εκείνη έμενε στο σπίτι. Όταν ήταν άρρωστη, οι γονείς της ζητιάνευαν κάποιο φάρμακο στη γειτονιά, ενώ η αδελφή της τής έμαθε να διαβάζει και να γράφει.

Όταν έχεις λεφτά, τα πάντα είναι πολύ πιο εύκολα

Όπως συμβαίνει σε κάθε κοινωνία του πλανήτη, είτε αυτή θεωρείται καπιταλιστική είτε σοσιαλιστική ή κομμουνιστική, έτσι και στην περίπτωση των απαγορευμένων παιδιών η κατάσταση αλλάζει εάν έχεις τα χρήματα να ανταπεξέλθεις. Χαρακτηριστικό, λοιπόν, είναι το γεγονός ότι η όλο και αυξανόμενη μεσαία και μεγάλη, οικονομικά, τάξη της Κίνας, δεν αντιμετώπισε σημαντικά προβλήματα από τον περιορισμό του ενός παιδιού. Εφόσον κάποιος είχε τα χρήματα, μπορούσε μετά από τη γέννηση κάθε παιδιού να πληρώνει το πρόστιμο, να αποκτά το πολυπόθητο «χιουκού» και να συνεχίζει τη ζωή του.

Μάλιστα, αυτή η τάξη των πλουσιόπαιδων της Κίνας, των λεγόμενων «φουερντάι», προκαλεί με τη συμπεριφορά της. Φωτογραφίζονται καίγοντας χαρτονομίσματα των 100 κινεζικών γουάν (σχεδόν το ένα τρίτο ενός μέσου μισθού). Αγοράζουν χρυσά ρολόγια και τα πετούν στη λεκάνη τραβώντας το καζανάκι, βιντεοσκοπώντας το κατόρθωμά τους για να το ανεβάσουν στο διαδίκτυο. Κάνουν ουρές στα πολυτελή καταστήματα ρούχων και κοσμημάτων και παραγγέλλουν αξεσουάρ ή κινητά στολισμένα με πολύτιμους λίθους και τον αγαπημένο στην Κίνα χρυσό. Πάμπλουτοι νέοι, μετατρέπουν, όπως λένε, τα πανάκριβα αυτοκίνητά τους σε ταξί, για να γνωρίσουν κορίτσια. Αμέτρητες συμπεριφορές που προκαλούν, κάνουν την εμφάνισή τους στα μέσα ενημέρωσης της χώρας αλλά και του εξωτερικού. Γι’ αυτό και, παραφράζοντας το μότο του κινήματος Occupy Wall Street το 2011 εναντίον του υπερπλούσιου ένα τοις εκατό (one per cent) της αμερικανικής κοινωνίας, τα παιδιά αυτά ονομάστηκαν «yuan per cent», από την ονομασία του κινεζικού νομίσματος (γουάν).

Μάλιστα, ο κινέζος πρωθυπουργός, Σι Τζινπίνγκ, φέρεται να έχει ήδη αναθέσει στους αξιωματούχους της κυβέρνησής του τη δημιουργία μιας χάρτας συμπεριφοράς για τα παιδιά των υπερπλουσίων, για την οποία τα κρατικά πρακτορεία ειδήσεων αναφέρουν ότι «θα τους κάνει να συλλογιστούν για την πηγή του πλούτου τους και για τη συμπεριφορά τους από εδώ και στο εξής». Τουλάχιστον, αυτά τα παιδιά έχουν την ευκαιρία να αναθεωρήσουν την άποψή τους για τη ζωή. Για εκατομμύρια άλλα, όμως, παιδιά-«φαντάσματα», τα πράγματα ήταν λίγο-πολύ προαποφασισμένα.

άρθρο που δημοσιεύθηκε στο Hot Doc#88, το Νοέμβρη του 2015

Extra Hot άρθρο

Ο ηλεκτρονικός κόσμος του χρήματος πρόσφατα υποδέχτηκε τον πιο καθαρό γόνο του, το BitCoin, την πρώτη μορφή καθαρά ηλεκτρονικού κρυπτογραφημένου συναλλάγματος. Πιο απλά, με το BitCoin κάποιος μπορεί να κάνει συναλλαγές παντού, πάντα και με όλους, χωρίς να παρεμβάλλονται τράπεζες ή να υπόκειται σε οικονομικούς περιορισμούς ή δεσμεύσεις της εκάστοτε χώρας. Χρειάστηκαν μόλις τέσσερα χρόνια και αρκετά σκαμπανεβάσματα για να έχουμε μπροστά μας ένα σταθερό, ακριβό και ελπιδοφόρο ηλεκτρονικό συνάλλαγμα.

Η εμφάνιση του Bitcoin έγινε το 2009, από τον Satoshi Nakamoto, του οποίου το όνομα δεν έχει γίνει γνωστό,καθώς το προαναφερθέν πρόκειται για ψευδώνυμο. Έως το τέλος του 2012 η τιμή του δεν ξεπερνούσε τα λίγα δολάρια. Από τον Ιανουάριο του 2013, όμως, η αξία του εκτινάχτηκε σε δυσθεώρητα ύψη, αγγίζοντας τα 266 δολάρια ανά BTC τον Απρίλιο του 2013, ενώ πριν από περίπου μια εβδομάδα η συζήτηση στη Γερουσία των ΗΠΑ σχετικά με τους κινδύνους που απορρέουν από το καθαρά ηλεκτρονικό χρήμα είδε το φως της δημοσιότητας, εκτοξεύοντας το Bitcoin στα 1.044 δολάρια, κάτι που το καθιστά το ακριβότερο σε κυκλοφορία νόμισμα στην Ιστορία. Η λογική πίσω από αυτή την άνοδο είναι απλή: Όταν κάτι που δεν έχει δημιουργηθεί από κυβερνήσεις και αντιτίθεται σε αυτές αρχίζει και παίρνει διαστάσεις, η είσοδός του σε συζήτηση στη Γερουσία το καθιστά αξιόπιστο και σημαντικό, αποδεικνύει πως πράγματι έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις, πως ήρθε για να μείνει.

Κερδοσκοπία

Όπως γίνεται φανερό, κάποιος που αγόρασε λ.χ. 20 Bitcoins τον Ιανουάριο του 2012, έδωσε 140 δολάρια. Εάν αυτά τα πουλούσε τον Απρίλιο του 2013, θα είχε κέρδος 5.180 δολάρια, ενώ εάν τα πουλούσε στις 28 Νοεμβρίου, το κέρδος του θα ανερχόταν στα 20.740 δολάρια, πουλώντας τίποτε άλλο παρά pixels.

Τα οικονομικά του σκαμπανεβάσματα απασχόλησαν πολύ το Δίκτυο Δίωξης Οικονομικού Εγκλήματος των ΗΠΑ. Τον Μάρτιο του 2013 συνέταξαν αναφορά με την οποία οι αμερικανοί προγραμματιστές-δημιουργοί συναλλάγματος (βλ. παρακάτω), οι οποίοι δημιουργούσαν Bitcoins και ύστερα τα πουλούσαν για δολάρια, υπόκεινταν στους κανονισμούς MSB (Money Services Business) και θα έπρεπε να φορολογηθούν ανάλογα.

Αγοραπωλησίες

Το να αγοράσει κανείς Bitcoins είναι απλό. Αρκεί μια επίσκεψη στην ιστοσελίδα bitcoin.org, όπου ο χρήστης επιλέγει το λειτουργικό του σύστημα και κατεβάζει τον αντίστοιχο client. Δημιουργεί λογαριασμό και είναι πλέον μέρος του δικτύου Bitcoin.

Για να υπάρχει ευελιξία στις συναλλαγές, το BitCoin μπορεί να υποδιαιρεθεί έως και 8 φορές. Πιο απλά, η χαμηλότερη τιμή που μπορεί να αγοράσει κάποιος είναι 0,00000001 Bitcoin. Κάθε τέτοιο κομμάτι του ονομάζεται satoshi (από τον δημιουργό του). Συνολικά 1 Bitcoin αποτελείται από 100 εκατομμύρια satoshis!

Πώς κόβονται νέα Βitcoins;

Το Bitcoin αποτελείται από ένα σύστημα, το οποίο παράγει ηλεκτρονικό χρήμα για το δίκτυο των BTC χρηστών. Χρησιμοποιεί τεχνολογία peer-to-peer, εμποδίζοντας με αυτόν τον τρόπο παρεμβολές από τράπεζες ή οικονομικούς φορείς. Τεχνικά, αποτελείται από λογισμικό ανοιχτού κώδικα και λειτουργεί υπό τους όρους της MIT License (Hot Doc #28). Η μέθοδος κρυπτογράφησης που χρησιμοποιεί το σύστημα του επιτρέπει να εξελίσσεται χωρίς να στηρίζεται στις Οικονομικές Αρχές. Όπως η Federal Reserve των ΗΠΑ τυπώνει λεφτά ανάλογα με την οικονομική πολιτική και τις ανάγκες, έτσι και το σύστημα του BitCoin δημιουργεί συνάλλαγμα, χρησιμοποιώντας όμως έναν κρυπτογραφημένο αλγόριθμο. Οι servers που λύνουν αυτόν τον αλγόριθμο, μεγέθους 64 χαρακτήρων, αυτομάτως παράγουν ένα block, που περιέχει BitCoins. Δικλείδα ασφαλείας, το ότι συνολικά θα δημιουργηθούν 21 εκατομμύρια BitCoins, ούτε ένα παραπάνω.

Ένα block παράγεται κάθε περίπου δέκα λεπτά. Η δυσκολία του αλγόριθμου ορίζεται από το σύστημα και τη δύναμη του δικτύου. Εάν το δίκτυο (δηλαδή οι χρήστες που μπαίνουν και χρησιμοποιούν το σύστημα του BitCoin) αποδυναμωθεί, ο αλγόριθμος θα γίνει πιο εύκολος, ώστε να υπάρξουν περισσότερα BitCoins στην αγορά και να επαναπροσελκύσουν το ενδιαφέρον των αγοραστών. Ο βαθμός δυσκολίας του αλγόριθμου υπολογίζεται κάθε 2.016 blocks και βασίζεται στον χρόνο που απαιτήθηκε για τη δημιουργία τους.

Η διαδικασία παραγωγής ονομάζεται mining (εξόρυξη) και εξηγεί ακριβώς τη λειτουργία του συστήματος. Οι servers που λύνουν τους αλγόριθμους παίρνουν ουσιαστικά κομμάτια από μια υπάρχουσα πηγή, δεν δημιουργούν νέα από το μηδέν. Για να μην υπάρξει έξαρση ζήτησης ή το ανάποδο, οδηγώντας το σύστημα σε αποσταθεροποίηση, κάθε 4 χρόνια ο αριθμός των BitCoins που δημιουργείται μειώνεται στο μισό.

Από το 2009 μέχρι και λίγο καιρό πριν, τα blocks περιείχαν 50 BitCoins και συνολικά παράχθηκαν 210.000 blocks, ή, αλλιώς, 10.500.000 BitCoins. Από σήμερα και μέχρι το 2017 τα blocks θα περιέχουν 25 BitCoins το καθένα, μειώνοντας την παραγωγή στο μισό. Με αυτό το ρυθμό μείωσης, το τελευταίο block που θα περιέχει τα τελευταία από τα 21 εκατομμύρια BitCoins, που είναι και το όριο, θα είναι το υπ’ αριθμόν 6,929,999, γύρω στο έτος 2140! Συνολικά, εάν όλα πάνε καλά, μετά τη δημιουργία και του τελευταίου block ο κόσμος θα έχει στη διάθεσή του 20.999.999,999999999496 BTC.

Νέο χρήμα ή νέα φούσκα;

Οι απόψεις διίστανται σχετικά με το αν το BitCoin θα καταφέρει να εδραιωθεί ως συνάλλαγμα. Πολλές εταιρίες και καταστήματα, κυρίως σε Αμερική και Ευρώπη, δέχονται BitCoins ως μέσο πληρωμής.

Από την άλλη, η αστάθεια του συστήματος και το ότι αρκετές εταιρίες ηλεκτρονικής διαχείρισης συναλλάγματος απαγορεύουν στους χρήστες τους την αγορά BTC, κάνει τον κόσμο πιο καχύποπτο. Το γεγονός ότι τα λεφτά που ξοδεύει κάποιος για να αγοράσει ουσιαστικά pixels σε περίπτωση κατάρρευσης του συστήματος και του δικτύου χάνονται διά παντός, είναι αναπόφευκτα τροχοπέδη για επενδύσεις ή μια σχέση εμπιστοσύνης ανάμεσα στον πελάτη και την κοινότητα του BTC.

Η ίδια η κοινότητα είναι καθόλα ειλικρινής. «Το Bitcoin δεν είναι ούτε μια απάτη ούτε ένας σίγουρος τρόπος να βγάλει κάποιος λεφτά ούτε μια σίγουρη μελλοντική επένδυση», γράφει η κεντρική σελίδα. «Το Bitcoin είναι ένα νέο μέσο συναλλάγματος που μπορεί είτε να επιτύχει είτε να αποτύχει. Κανείς από τους προγραμματιστές του δεν περιμένει να γίνει πλούσιος μέσα από αυτό», καταλήγει.

Και πράγματι, αυτό είναι το Bitcoin. Μια πραγματικά πρωτοπόρα και πρωτότυπη ιδέα, η οποία, παρά την έντονη φημολογία γύρω από το όνομά της, δεν έχει πει ακόμη την τελευταία της λέξη.

άρθρο που δημοσιεύθηκε στο Hot Doc# 41, το Δεκέμβρη του 2013

Extra Hot άρθρο

Μέχρι πριν από κάποιους μήνες θεωρείτο ένας από τους μάγους της διπλωματίας. Ο λόγος για τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, που έφτασε κάποια στιγμή να βάλει στο ίδιο τραπέζι Σύρους και Ισραηλινούς να διαπραγματευτούν. Οι πρόσφατες ταραχές στην Τουρκία με αφορμή το πάρκο Γκεζί δεν ήταν μόνο μια αντίδραση των τούρκων πολιτών στην ισλαμική ατζέντα Ερντογάν, αλλά και τα απόνερα μιας παρεμβατικής πολιτικής στη Συρία που κατέστρεψε ό,τι χτίστηκε τα προηγούμενα χρόνια και μετέτρεψε σε ρυθμιστή των εξελίξεων στην ευρύτερη περιοχή το κουρδικό ζήτημα. Με μια προσεκτική ματιά θα καταλάβει κανείς ότι ποτέ άλλοτε το κουρδικό δεν ήταν τόσο ψηλά στη διεθνή ατζέντα και ποτέ μέχρι τώρα οι Κούρδοι δεν βρέθηκαν σε τόσο ισχυρή διαπραγματευτική θέση. Συνοπτικά, η κατάσταση στην περιοχή καθορίζεται από δύο σημαντικές εξελίξεις. Πρώτον, την επικράτηση –όπως δείχνουν τα πράγματα– του PYD (που είναι το συριακό παρακλάδι του PKK) στη βόρεια Συρία και τη δημιουργία αυτόνομης περιοχής στα πρότυπα του ιρακινού Κουρδιστάν. Δεύτερον, το ειρηνευτικό σχέδιο αποχώρησης του PKK από την Τουρκία που βρίσκεται αυτή τη στιγμή σε εξέλιξη.

Η Άγκυρα έχει μεν τον πρώτο λόγο στο κουρδικό, αλλά η εξέλιξή του περνά από το Ερμπίλ και τον πρόεδρο της Κουρδικής Περιφερειακής Κυβέρνησης του Ιράκ, Μασούντ Μπαρζανί. Έχοντας διαρρήξει τις σχέσεις του με την κυβέρνηση της Βαγδάτης, ο Ερντογάν βρήκε στους Κούρδους του Ιράκ –ποιος θα το πίστευε– τον καλύτερο σύμμαχο στην περιοχή, όχι μόνο επειδή ως πολιτική οντότητα η Κουρδική Περιφερειακή Κυβέρνηση μπορεί να επηρεάσει το κουρδικό, αλλά και για οικονομικούς λόγους, που έχουν να κάνουν με το εμπόριο και φυσικά την ενέργεια.

Το ιρακινό Κουρδιστάν είναι το μέσο που θα απελευθερώσει την Τουρκία από τη ρωσική εξάρτηση για πετρέλαιο, και ο Ερντογάν προχωρά σε αυτή την κατεύθυνση ακάθεκτος, παρά τις αντιρρήσεις των Αμερικανών. (Στην πρόσφατη επίσκεψή του στην Άγκυρα ο αμερικανός ΥΠΕΞ εξέφρασε τις αντιρρήσεις του για τη δημιουργία αγωγού που θα φέρνει πετρέλαιο από το ιρακινό Κουρδιστάν στην Τουρκία.)

Η Τουρκία είναι για το Ερμπίλ ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος. Το μεταξύ τους εμπόριο αγγίζει τα 9 δισεκατομμύρια δολάρια τον χρόνο (είναι το 70% των τουρκικών εξαγωγών στο Ιράκ), αλλά όπως είπαμε το πετρέλαιο είναι εκεί που στοχεύει ο Ερντογάν, αλλά και ο Μπαρζανί. Ο Ερντογάν γιατί θα απεξαρτηθεί από τους Ρώσους και από το Ιράν, και ο Μπαρζανί γιατί θα παρακάμψει ακόμη περισσότερο την κυβέρνηση της Βαγδάτης (από την οποία σήμερα εισπράττει μόνο το 17% των εσόδων από το πετρέλαιο), η οποία ωρύεται και αντιδρά στο σχέδιο του αγωγού. Σημειωτέον, ο αγωγός θα είναι έτοιμος σε μερικούς μήνες και η δυναμικότητά του θα είναι 300.000 βαρέλια ημερησίως.

Η εξέλιξη αυτή αποτελεί στρατηγική νίκη του Ερμπίλ έναντι της Βαγδάτης,διαρρηγνύει εντελώς τις σχέσεις Άγκυρας-Βαγδάτης, αφήνοντας περισσότερο χώρο στην ιρανική επιρροή στο Ιράκ, προς απογοήτευση των Αμερικανών. Στο κέντρο αυτής της γεωπολιτικής σκακιέρας βρίσκονται οι Κούρδοι, κρατώντας το μυστικό της παρτίδας. Για να προχωρήσουν οι φιλοδοξίες του Ερντογάν, θα πρέπει να λυθεί το κουρδικό και να υπάρξει τάξη και ασφάλεια στην περιοχή. Με λίγα λόγια, οι δύο εμπλεκόμενοι να κάνουν υποχωρήσεις στις κουρδικές απαιτήσεις. Ο Μπαρζανί έχει μπροστά του τον δύσκολο στόχο να ενσωματώσει τα στοιχεία αυτά του PKK που θα αποχωρήσουν από την Τουρκία. Σύντομα ίσως βρεθεί αντιμέτωπος με μια ισχυρή αντιπολίτευση. Από την άλλη, το θετικό γι’ αυτόν είναι ότι, πρώτον, κρατά ανοιχτές τις πόρτες της Τουρκίας για συνέχιση της στρατηγικής συνεργασίας και, δεύτερον, γίνεται ο κύριος εκφραστής του κουρδικού ζητήματος, αποκτώντας τη δύναμη να διαπραγματεύεται για ένα ευρύτερο Κουρδιστάν.

Δυσκολότερα είναι τα πράγματα για το Ιράν. Η Τεχεράνη βλέπει να χάνει έναν ακόμη καλό πελάτη για το πετρέλαιό της, όπως την Τουρκία, αλλά πολύ φοβάται ότι σύντομα θα έχει πολιτικό πρόβλημα με τους Κούρδους. Η κυβέρνηση του Ιράν έχει καταλήξει εδώ και χρόνια σε συμφωνία με το ιρανικό PKK και η έλευση Κούρδων από την Τουρκία εκφράζονται φόβοι ότι θα δημιουργήσει κλίμα αλυτρωτισμού και θα διαταράξει το ειρηνικό κλίμα στο βόρειο κομμάτι της χώρας.

Τελευταίος σταθμός του κουρδικού ζητήματος, η Βόρεια Συρία. Πριν από δύο χρόνια οι Κούρδοι της περιοχής ούτε μπορούσαν να φανταστούν ότι σήμερα θα έχουν αυτονομία. Το συριακό παρακλάδι του PKK διατηρεί μια μετριοπαθή στάση, τηρώντας όσο το δυνατόν τις εντολές του Αμντουλάχ Οτζαλάν να μην πολεμά την κυβέρνηση Άσαντ, ενώ παράλληλα αποτρέπει τους αντάρτες να δρουν στα εδάφη του.

«Οι Κούρδοι θέλουν να πάρουν θέση για την επόμενη μέρα στη Συρία. Η Τουρκία δεν έχει πρόβλημα με αυτό», υπογραμμίζει στο Hot Doc o καθηγητής του πανεπιστημίου Yildirim Beyazit και πρόεδρος του Ινστιτούτου Στρατηγικών Επιστημών της Άγκυρας, Γιαζίν Ακτάι. «Το πρόβλημα για την Τουρκία είναι ο οπορτουνισμός και ο αλυτρωτισμός, και αυτό που φοβάται η Άγκυρα είναι η δημιουργία ενός de facto ανεξάρτητου κράτους στα βόρεια τη Συρίας. Η αυτονομία των Κούρδων της βόρειας Συρίας στο πλαίσιο ενός ομόσπονδου κράτους δεν θεωρώ ότι είναι πρόβλημα», καταλήγει ο κ. Ακτάι.

Η Τουρκία θα ήθελε στην παρούσα φάση να θέσει το PYD υπό τη σκέπη του Κουρδικού Εθνικού Συμβουλίου του Ιράκ. Γι’ αυτό και έχει ανάγκη τον Μπαρζανί. Ένα ιδανικό σενάριο θα ήταν ένα ομόσπονδο συριακό κράτος με αυτόνομο τον συριακό βορρά, αλλά το PYD ευθυγραμμισμένο στην πολιτική Μπαρζανί, δηλαδή της ήπιας διπλωματίας και της καλής γειτονίας με την Άγκυρα.

Εν κατακλείδι, είναι πολύ νωρίς να πει κανείς πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα με τη Συρία, και ο Ερντογάν δεν έχει αποφασίσει ακόμη αν θα πρέπει να βάλει το συριακό ζήτημα στις διαπραγματεύσεις του με το PKK. Το σίγουρο είναι ότι, μετά και τις εξελίξεις στη Συρία, οι Κούρδοι ως οντότητα, παρότι πολυκερματισμένοι, είναι πλέον ο νέος ισχυρός παίχτης στη Μέση Ανατολή και ο όποιος σχεδιασμός θα πρέπει να τους λαμβάνει σοβαρά υπόψη.

άρθρο που δημοσιεύθηκε στο Hot Doc#36, τον Σεπτέμβρη του 2013

Extra Hot άρθρο