Διαβάστε στο τεύχος του Hot Doc #165 που κυκλοφορεί στις 4 Νοεμβρίου 2018 με τίτλο «Εμπρός της γης οι ψεκασμένοι».

Extra Hot άρθρο

Είναι μόλις 8 χρονών και μέσα σε αυτά τα λίγα χρόνια έζησε ό,τι πιο εφιαλτικό μπορεί να φανταστεί ο ανθρώπινος νους. Έχει κακοποιηθεί σεξουαλικά και ψυχολογικά, είδε μπροστά στα μάτια του να σκοτώνουν τους γονείς του, εξαναγκάστηκε να εργαστεί και έχει βασανιστεί ώστε να προετοιμαστεί για μαχητής του ISIS. Ο μικρός Ιρακινός μπόρεσε να ξεφύγει από στρατόπεδο των ISIS και πλέον βρίσκεται στη Ελλάδα, περιμένοντας να συνενωθεί με τον μοναδικό συγγενή που του έχει απομείνει, στη Γερμανία .Μπορεί να μην μπορεί να κοιμηθεί τα βράδια, αναβιώνοντας την κόλαση που έζησε, μπορεί τα τραύματά του να είναι ακόμα βαθιά χαραγμένα στο σώμα του και στην ψυχή του, παρ’ όλα αυτά θέλει να γίνει γιατρός κι αν δεν τα καταφέρει θέλει να γυρίσει στην Ελλάδα και να δουλέψει στο κέντρο κράτησης της Χίου, από όπου μπήκε στη χώρα μας, για να προσέχει τα ασυνόδευτα παιδάκια που φθάνουν με βάρκες στο νησί. Άλλωστε εκείνος μόνο γνωρίζει τι χρειάστηκε να κάνει για να «πληρώσει» τον διακινητή του στην Τουρκία για να τον περάσει απέναντι .Εκείνος ισχυρίστηκε στους ανθρώπους της ΜΚΟ Μετάδραση ότι επειδή δεν είχε λεφτά ο μικρός βρήκε άλλα παιδάκια που πλήρωσαν για εκείνο, ωστόσο τα σημάδια σεξουαλικής κακοποίησης είναι νωπά πάνω στο κορμάκι του.

Το προσφυγικό ήταν φέτος το καλοκαίρι το βασικότερο θέμα συζήτησης σε όλη την Ευρώπη. Από τη μια πλευρά, η γεωγραφική θέση της Ελλάδας, κι από την άλλη, η σκληρή στάση των υπόλοιπων ευρωπαϊκών χωρών, μετέτρεψαν την Ελλάδα και κυρίως τα νησιά σε κρατητήρια ψυχών, που έφτασαν ως εδώ περνώντας στην κυριολεξία από σαράντα κύματα.

Ο αριθμός των προσφύγων που πνίγηκαν, στην προσπάθειά τους να περάσουν από την Τουρκία στην Ελλάδα ανεβαίνει συνεχώς δραματικά. Μεταξύ αυτών, πολλά παιδιά, ακόμη και βρέφη. Υπάρχουν όμως και τα παιδιά που έζησαν, αλλά έχασαν όλους τους δικούς τους. Κανείς δεν μπορεί να πει αν αυτά τα παιδιά είναι τυχερά ή τρομερά άτυχα. Το μόνο σίγουρο είναι ότι σε αυτή την τεράστια ανθρωπιστική κρίση εκατοντάδες, ίσως και χιλιάδες παιδιά δεν έχουν πια κανέναν και τίποτα να περιμένουν.

Ασυνόδευτα και φυλακισμένα

Στην Ελλάδα, όλα τα ασυνόδευτα παιδιά που πέρασαν τα σύνορα αντιμετωπίζονταν ως κρατούμενοι. Πολλά κατέληγαν με χειροπέδες στην Αμυγδαλέζα. Συγκεκριμένα, έμπαιναν στα κέντρα κράτησης και μετά από μεγάλη αναμονή μεταφέρονταν με τη συνοδεία της αστυνομίας, ως μεταγωγή, για να καταλήξουν –τα πιο τυχερά– σε κάποια δομή για φιλοξενία. Πέραν του ότι αυτή η διαδικασία διαρκούσε μήνες και τα ήδη ταλαιπωρημένα παιδιά κινδύνευαν, πολλά από αυτά δραπέτευαν. Σε πολλές περιπτώσεις, μόνα τους δήλωναν στην πρώτη καταγραφή τους ότι είναι 19 χρονών –αυτή ήταν άλλωστε κι η συμβουλή των διακινητών– ώστε να μην φυλακιστούν .

Τα ασυνόδευτα παιδιά, που φτάνουν στη χώρα μας, μπορούν να χωριστούν σε δύο κατηγορίες: εκείνα (από 15 χρόνων και άνω) που ξεκίνησαν από τη χώρα τους χωρίς τους γονείς τους αλλά με εντολή τους, ώστε να βρεθούν σε μια ευρωπαϊκή χώρα για να εργαστούν και να στέλνουν χρήματα στην οικογένειά τους, και εκείνα που έφυγαν μαζί με τους γονείς τους ή συγγενείς τους και στη διαδρομή για την ελπίδα τούς έχασαν, είτε γιατί έχασαν τη ζωή τους είτε γιατί, όπως μας εξηγεί η πρόεδρος της ΜΚΟ Μετάδραση κ. Λώρα Παππά, ο διακινητής δεν τους άφησε να μπουν στη βάρκα. Επέλεξαν έτσι να βάλουν τα παιδιά τους στη βάρκα για να σωθούν κι οι ίδιοι έμειναν πίσω, χωρίς λεφτά και ελπίδα. Σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για παιδιά, που σε πολύ μικρή ηλικία έζησαν τον αποχωρισμό και κλήθηκαν να μεγαλώσουν μέσα σε μια στιγμή και να προστατέψουν μόνα τους τον εαυτό τους. Κάτι που στις περισσότερες περιπτώσεις δεν κατάφεραν. Κακοποιήθηκαν σεξουαλικά, βασανίστηκαν ή ακόμα ξέμειναν σε κάποιο κέντρο κράτησης, λες και ήταν σεσημασμένοι δολοφόνοι.

Αυτή είναι η εικόνα που επικρατούσε στη χώρα μας μέχρι το 2011. Η κατάσταση δεν έχει βεβαίως αλλάξει ριζικά, η Ελλάδα δεν έγινε ξαφνικά η πιο φιλόξενη χώρα του κόσμου για τους πρόσφυγες και για τα παιδιά τους, ωστόσο η προσωπική δουλειά της ομάδας της Μετάδρασης, του Κέντρου Αλληλεγγύης αλλά και ορισμένων δομών φιλοξενίας αποτελεί μια καλή αρχή ώστε να μην συνεχίζεται η κόλαση για αυτά τα παιδιά και σύντομα να μπορέσουν να συνενωθούν με τους δικούς τους ξανά.

Η δράση της Μετάδρασης

Σύμφωνα με τη νομοθεσία, οι διωκτικές αρχές και οι εθελοντές, που εντοπίζουν ασυνόδευτους ανήλικους, ενημερώνουν το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΕΚΚΑ), υπηρεσία του υπουργείου Εργασίας, το οποίο αναλαμβάνει να διανείμει τα προσφυγόπουλα στις υπάρχουσες δομές φιλοξενίας. Όπως εξηγεί στο Hot Doc η πρόεδρος της ΜΚΟ Μετάδραση, μια οργάνωση που φιλοδοξεί να αλλάξει τον τρόπο διαχείρισης του κράτους των ασυνόδευτων ανηλίκων, από το Σεπτέμβριο μέχρι και σήμερα συνοδεύονται από ανθρώπους της Μετάδρασης 175 παιδιά κάθε μήνα σε δομές φιλοξενίας .Πρόκειται για μια διαδικασία που δεν την αναλάμβανε κανείς, με αποτέλεσμα τα παιδιά να μεταφέρονται από την αστυνομία σε κέντρα κράτησης. Αξίζει να σημειωθεί ότι σκοπός της Μετάδρασης είναι πολύ σύντομα να ανοίξουν και να λειτουργήσουν ειδικές δομές στα νησιά Λέσβο, Χίο και Σάμο, ώστε τα παιδιά να μην κρατούνται σε αστυνομικά τμήματα, κάτω από άθλιες συνθήκες και θέτοντας τους εαυτούς τους σε μεγάλο κίνδυνο. Την ίδια ώρα, ένα πολύ φιλόδοξο σχέδιο έχει τεθεί σε λειτουργία, αυτό της προσωρινής επιτροπείας. Μέλη της οργάνωσης αναλαμβάνουν είτε να κάνουν την εγγραφή ενός παιδιού στο σχολείου είτε να το πάνε στο νοσοκομείο για εξετάσεις, να το πάνε μια βόλτα, γενικότερα, να το κάνουν να νοιώσει για λίγο ένα κανονικό παιδί. Μέχρι στιγμής, αυτή η προσπάθεια έχει στεφθεί με επιτυχία.

Μια τέτοια περίπτωση είναι και η 14χρονη από την Αιθιοπία, ένα πολύ σκληρό κορίτσι, που βρήκε τη δύναμη να μαζέψει τα υπάρχοντά της από τη χώρα της και να φύγει προκειμένου να μην υποβληθεί σε κλειτοριδεκτομή. Η νεαρή δεν θέλει να φύγει από την Ελλάδα, θέλει να πάει πανεπιστήμιο, άλλωστε έχει γραφτεί ήδη στο σχολείο και η ζωή της πλέον είναι διαφορετική.

Τα παιδιά φεύγουν και από την Ελλάδα ασυνόδευτα

Μέχρι τις 17/12 το ΕΚΚΑ δέχθηκε 2.082 αιτήσεις φιλοξενίας για ανήλικα προσφυγόπουλα. Όπως εξηγεί στο Hot Doc ο κοινωνικός λειτουργός του ΕΚΚΑ και υπεύθυνος της υπηρεσίας διαχείρισης αιτημάτων στέγασης αιτούντων ασύλου και ασυνόδευτων ανηλίκων, κ. Χρήστος Δημόπουλος, το 80% αυτών των παιδιών έχουν φύγει ήδη. Είτε γιατί έφτασαν στην Ελλάδα και οι συγγενείς τους, είτε γιατί, λόγω της μεγάλης καθυστέρησης στη διεκπεραίωση των νόμιμων διαδικασιών, τα ίδια τα παιδιά επιλέγουν να εμπιστευτούν τους διακινητές τους και να φτάσουν στις οικογένειές τους σε δύο ημέρες αντί σε 4 μήνες, που θα έφταναν μέσω νόμιμων διαδικασιών. Ο μέσος όρος ηλικίας των παιδιών που μπαίνουν ασυνόδευτα στη χώρα μας είναι γύρω στα 16 χρόνια και κυρίως αγόρια και υγιή, που έχουν τη δυνατότητα να συνεχίσουν το ταξίδι τους μέχρι τον τελικό προορισμό. Ανάμεσα σε αυτά τα παιδιά, δεν λείπουν βέβαια και εκείνα που έχασαν τους γονείς τους και δεν έχουν καμία άλλη επιλογή από το να περιμένουν μέχρι να κινητοποιηθούν οι αρμόδιες υπηρεσίες των ευρωπαϊκών χωρών για να μεταφερθούν νόμιμα σε όποια οικογένεια τους απέμεινε…

Αυτό συνέβη και με την 12χρονη Αφγανή, που είδε με τα μάτια της όλη της την οικογένεια, γονείς και τρία αδέλφια, να πνίγονται στην προσπάθειά τους να φτάσουν στη Λέσβο. Το μικρό κορίτσι δεν έχει να περιμένει τίποτα, μόνο να ολοκληρωθεί η διαδικασία ώστε να πάει σε μια θεία της στην Αμερική. Όπως περιγράφει η Ευδοκία Γρυλλάκη, υπεύθυνη δικτύου επιτροπείας ασυνόδευτων ανήλικών της οργάνωσης Μετάδραση, η μικρή Αφγανή είναι ένα ήρεμο κορίτσι, συνεχώς θλιμμένο .

Ο ουρουγουανός δημοσιογράφος και συγγραφέας Εντουάρνο Γκαλεάνο έγραφε: «Στον κόσμο απ’ την ανάποδη υπάρχουν παιδιά που περισσεύουν. Η αγορά δεν τα χρειάζεται, δεν θα τα χρειαστεί ποτέ. Το ταξίδι τους από την κούνια στον τάφο το διακόπτει η πείνα ή οι σφαίρες». Σ’ αυτά τα παιδιά αναφερόταν.

άρθρο που δημοσιεύθηκε στο Hot Doc#91, το Δεκέμβρη του 2015

Extra Hot άρθρο

Ο πιο -κατά κοινή ομολογία- αντιδημοφιλής ευρωπαίος πολιτικός και υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας, ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε ζει και δρα σ’ ένα αναπηρικό καροτσάκι από τις 12 Οκτωβρίου 1990.

Έμεινε παράλυτος στα κάτω άκρα όταν έπεσε θύμα δολοφονικής επίθεσης, κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας. Στις 2 Δεκεμβρίου θα διεξάγονταν οι πρώτες εκλογές μετά τη γερμανική ενοποίηση.

Τις εκλογές είχε προκηρύξει ο χριστιανοδημοκράτης καγκελάριος Χέλμουτ Κολ, ο οποίος ήταν ο αρχιτέκτονας της γερμανικής ενοποίησης, ελπίζοντας σε μία θριαμβευτική επικράτηση της κεντροδεξιάς κυβερνητικής συμμαχίας, που την αποτελούσαν οι Χριστιανοδημοκράτες (CDU), οι Χριστιανοκοινωνιστές της Βαυαρίας (CSU) και οι Ελεύθεροι Δημοκράτες (FDP).

O υπουργός Εσωτερικών της κυβέρνησης Κολ, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, ένας 48χρονος πρώην εφοριακός και επίδοξος δελφίνος του κόμματος των Χριστιανοδημοκρατών, με το οποίο είχε εκλεγεί για πρώτη φορά βουλευτής το 1972, περιόδευε στην εκλογική του περιφέρεια στο ομοσπονδιακό κρατίδιο της Βάδης – Βυρτεμβέργης, διεκδικώντας μία ακόμη επανεκλογή στην Ομοσπονδιακή Βουλή.

Το βράδυ της 12ης Οκτωβρίου βρέθηκε στο Όπεναου, ένα κεφαλοχώρι στο Μέλανα Δρυμό, κοντά στα σύνορα με τη Γαλλία, το οποίο είθισται να ψηφίζει Χριστιανοδημοκράτες. Στους 300 ενθουσιώδεις ψηφοφόρους του, που πήγαν στην τοπική μπυραρία για να τον ακούσουν, βρισκόταν και ο παρολίγον δολοφόνος του, Ντίτερ Κάουφμαν.

Γύρω στις 10 το βράδυ και μετά το τέλος της ομιλίας του, ο Σόιμπλε συνομιλούσε σε χαλαρό κλίμα με τους ψηφοφόρους του. Τότε, ο 31χρονος βοηθός τοπογράφου Ντίτερ Κάουφμαν, αφού περίμενε καρτερικά να τελειώσει την ομιλία του ο τότε υπουργός Εσωτερικών, έβγαλε από τη μαύρη δερμάτινη καμπαρντίνα του ένα 38άρι περίστροφο τύπου Smith &Wesson, το οποίο είχε κλέψει από τον πατέρα του, και πυροβόλησε τρεις φορές προς το μέρος του Σόιμπλε.

Δύο σφαίρες πέτυχαν τον γερμανό πολιτικό, η μία συνέθλιψε τη δεξιά πλευρά του σαγονιού του και η άλλη καρφώθηκε στη σπονδυλική του στήλη, ενώ η τρίτη τραυμάτισε έναν από τους σωματοφύλακές του, ο οποίος προσπάθησε ενστικτωδώς να τον προστατέψει.

Ο δημοσιογράφος και φίλος του Σόιμπλε, Χανς-Πέτερ Σιτζ, που ήταν αυτόπτης μάρτυρας, ανακαλεί στη μνήμη του το περιστατικό λέγοντας πως «αρχικά νόμιζα ότι έσκασαν δύο μπαλόνια, που ήταν άφθονα στην αίθουσα, μέχρις ότου είδα τον Σόιμπλε να σωριάζεται δίπλα μου και να ψελλίζει “δεν αισθάνομαι το πόδι μου”».

Και συμπληρώνει: «Αποτελούσε τη μεγάλη ελπίδα του Χέλμουτ Κολ. Προδιαγραφόταν μια σπουδαία καριέρα. Το μοιραίο βράδυ είχε συνεπάρει τα πλήθη με το λόγο που εκφώνησε, αποσπώντας θερμό χειροκρότημα». «Η κόρη του», διηγείται, «η Κριστίν ούρλιαζε, βλέποντας τον πατέρα της πεσμένο στο έδαφος».

Ο αιφνιδιασμός της αστυνομίας ήταν πλήρης, καθώς δεν μπόρεσε να προστατεύσει τον πολιτικό της προϊστάμενο. Ο Σόιμπλε μεταφέρθηκε εσπευσμένα στο πανεπιστημιακό νοσοκομείο του Φράιμπουργκ, όπου ξεκίνησε ένας αγώνας δρόμου των γιατρών για να τον κρατήσουν στη ζωή.

Μετά από επίπονες προσπάθειες, οι γιατροί κατάφεραν να σώσουν τον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, αλλά με τίμημα να περάσει το υπόλοιπο της ζωής του σε αναπηρική καρέκλα, καθώς η δεύτερη σφαίρα, που έπληξε τη σπονδυλική του στήλη, είχε προκαλέσει ανεπανόρθωτη ζημιά. Εν τέλει, ο κ. Σόιμπλε πήρε εξιτήριο από την κλινική Λάνγκερσταϊνμπαχ στις 22 Νοεμβρίου 1990.

Ποιος ήταν ο δράστης

Ο δράστης της επίθεσης, Ντίτερ Κάουφμαν, ήταν γιος δημάρχου της περιοχής και στα νιάτα του, θέλοντας να αναζητήσει την προσωπική του ελευθερία και την αυτοεπιβεβαίωση, έφυγε από τη Γερμανία και έζησε για πολλά χρόνια στην Ασία. Επίσης, ο Κάουφμαν υπήρξε χρήστης ναρκωτικών, γεγονός που του δημιούργησε σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα.

Στους αστυνομικούς, που τον συνέλαβαν, δήλωσε ότι ήθελε να εκδικηθεί το γερμανικό κράτος, και με δεδομένο ότι ο Σόιμπλε αποτελεί σύμβολο της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας ήθελε με την πράξη του αυτή να του προκαλέσει ψυχολογικό αλλά και σωματικό τρόμο.

Το Μάιο του 1991, προσήχθη σε δίκη, αλλά κρίθηκε ανίκανος για τον καταλογισμό της πράξης του, καθώς έπασχε από βαριάς μορφής σχιζοφρένεια, με αποτέλεσμα να εγκλεισθεί σε ψυχιατρείο και να αφεθεί ελεύθερος υπό όρους το φθινόπωρο του 2004.

Η πολιτική «εκτόξευση» του Σόιμπλε

Αρχικά, υπήρχαν επιφυλάξεις για το εάν ο Σόιμπλε θα μπορούσε να ασκεί τα καθήκοντά του επιτυχώς, όμως έξι μόλις εβδομάδες μετά την απόπειρα δολοφονίας, ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε όχι μόνο επέστρεψε στους γνώριμους ρυθμούς της ζωής του, αλλά και στο πολιτικό του γραφείο, αποδεχόμενος το παιχνίδι που του επιφύλαξε η μοίρα.

Η απόπειρα δολοφονίας του εκτόξευσε τη δημοφιλία του. Εξελέγη πανηγυρικά βουλευτής στις εκλογές, που διεξήχθησαν στις 2 Δεκεμβρίου 1990, συνεχίζοντας την πολιτική του καριέρα από το αναπηρικό καροτσάκι. Η δημοφιλία του αυξήθηκε ακόμα περισσότερο στις 12 Οκτωβρίου 1995, όταν συγχώρεσε δημοσίως τον παρ’ ολίγον δολοφόνο του.

Το 1991 ο καγκελάριος της ενοποίησης, Χέλμουτ Κολ, του παρέδωσε τα ηνία του CDU, και ο Σόιμπλε επέστρεψε δριμύτατος στην κεντρική πολιτική σκηνή ως πρόεδρος πλέον της Χριστιανοδημοκρατικής Ένωσης. Ο Κολ του αναγνώριζε έτσι τον καθοριστικό ρόλο, που διαδραμάτισε, από τη θέση του υπουργού Εσωτερικών, στην πτώση του Τείχους του Βερολίνου.

Ως εκ τούτου, αναδεικνύεται σε κεντρική φιγούρα της γερμανικής πολιτικής. Στη Γερμανία θεωρήθηκε από τις σημαντικότερες προσωπικότητες, που ανέδειξε το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα τις τελευταίες δεκαετίες, και μπορεί να συγκριθεί μόνο με τον Χέλμουτ Κολ.

Μάλιστα, πολλοί έχουν εκφράσει την άποψη πως ήταν πολύ πιθανόν να είχε περάσει το κατώφλι της καγκελαρίας, αν οι Χριστιανοδημοκράτες δεν έχαναν τις εκλογές του 1998 και δεν βρισκόταν στο δρόμο του η ανατολικογερμανίδα Άνγκελα Μέρκελ.

άρθρο που δημοσιεύθηκε στο Hot Doc#81, τον Ιούλιο του 2015

Extra Hot άρθρο

Η Γερμανία είναι σίγουρα μία από τις σημαντικότερες χώρες της Ευρώπης, η πολιτική της οποίας επηρεάζει άμεσα την Ευρωπαϊκή πολιτική, ενώ η αρχηγός της Γερμανικής κυβέρνησης, η καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ, θεωρείται ως η ισχυρότερη πολιτική προσωπικότητα της Ευρώπης.  Συνολικά, η Γερμανία εξασκεί μεγάλη επιρροή στην Ευρώπη σε οικονομικό, πολιτικό, και θεσμικό επίπεδο.

Σε σχέση με πολλές άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, η Γερμανία έχει επιτύχει υψηλό βαθμό οικονομικής, κοινωνικής, και πολιτικής σταθερότητας.  Αυτή η σταθερότητα είναι αποτέλεσμα της σχετικά πετυχημένης οικονομίας της χώρας, παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχει υψηλό ποσοστό ανάπτυξης.  Η Γερμανική οικονομία βασίζεται κυρίως στις εξαγωγές, και η εξαγωγική επιτυχία της Γερμανίας οφείλεται στον ισχυρό βιομηχανικό τομέα της χώρας, στην υψηλή τεχνολογική ανάπτυξη, αλλά και στους σχετικά χαμηλούς μισθούς συγκριτικά με την παραγωγικότητα των εργαζομένων.  Εξαιτίας αυτών των παραγόντων, η Γερμανία διαθέτει μεγάλο εμπορικό πλεόνασμα, παράλληλα όμως με τα μεγάλα ελλείμματα που παρουσιάζουν οι υπόλοιπες Ευρωπαϊκές χώρες.  Αυτή η ανισότητα αποτελεί ένα από τα κυριότερα προβλήματα που προκαλεί η πολιτική της Γερμανίας ως προς την Ευρωπαϊκή ανάπτυξη.  Σε γενικές γραμμές, η Γερμανική κυβέρνηση στηρίζει τον εξαγωγικό προσανατολισμό της εγχώριας βιομηχανίας, και ιδίως την διατήρηση των μισθών σε χαμηλά επίπεδα.  Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, το ευρώ ευνοεί την Γερμανία ενώ βλάπτει τις λιγότερο ανταγωνιστικές χώρες, καθώς εντός του κοινού νομισματικού συστήματος η διαφορά ανταγωνιστικότητας δεν μπορεί να αντισταθμιστεί μέσω της υποτίμησης.  Θα μπορούσε να πει κανείς ότι η Γερμανία έχει εφαρμόσει μία πολιτική «εξαγωγής της κρίσης στον γείτονα.»
Η πολιτική της Γερμανίας, που στηρίζει τα συμφέροντα του βιομηχανικού κλάδου της χώρας, συνοδεύεται από μία αυστηρή δημοσιονομική πολιτική που έχει ως στόχο την επίτευξη ισοσκελισμένων προϋπολογισμών, όχι μόνο στην Γερμανία αλλά και στην υπόλοιπη Ευρώπη, μέσω των πιέσεων που εξασκεί η Γερμανική κυβέρνηση.  Το όραμα της Μέρκελ για ένα νεοφιλελεύθερο σύμφωνο ανταγωνιστικότητας είναι το μοντέλο που επιθυμεί και για την Ευρώπη.  Αυτό το όραμα συμπεριλαμβάνει το δημοσιονομικό σύμφωνο που δεν επιτρέπει το ετήσιο διαρθρωτικό έλλειμμα των κρατών-μελών να υπερβαίνει το 0,5% του ΑΕΠ.  Στα πλαίσια αυτής της λογικής, η εξωτερική υποτίμηση αντικαθίσταται από την εσωτερική υποτίμηση των μισθών και της αγοράς εργασίας, και συνεπώς, οι υπόλοιπες χώρες αναγκάζονται να προχωρήσουν στις περικοπές μισθών και συντάξεων.  Επίσης, αυτή η πολιτική απαιτεί μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας, μέσω της «ελαστικοποίησης» του εργατικού δυναμικού και της νομοθεσίας.  Αυτό οδηγεί την Ευρώπη προς την κατεύθυνση που χάραξε αρχικά το νομοσχέδιο «Χαρτζ» στη Γερμανία.
Οι μεταρρυθμίσεις της Γερμανικής αγοράς εργασίας αποτελούν πρότυπο για τις πολιτικές που έχουν προωθηθεί στη Γαλλία και στην Ιταλία οι Φρανσουά Ολάντ και τον Ματέο Ρέντσι αντίστοιχα.  Δέκα χρόνια μετά από την αρχική εφαρμογή αυτής της νέας εργατικής νομοθεσίας στη Γερμανία, οι κυβερνήσεις της Γαλλίας και Ιταλίας επικαλούνται το Γερμανικό μοντέλο στις προσπάθειες τους να τονώσουν τις οικονομίες τους και να προωθήσουν την απασχόληση.  Πιστεύουν ότι οι μεταρρυθμίσεις Χαρτζ οδήγησαν την Γερμανία στην ισχυρή οικονομική θέση που βρίσκεται σήμερα σε σχέση με τις δικές τους χώρες.  Αυτή η αντίληψη, ωστόσο, είναι λανθασμένη.  Άλλοι παράγοντες, όπως ο ισχυρός βιομηχανικός τομέας της Γερμανίας και το υψηλό τεχνολογικό της επίπεδο, ευθύνονται για την οικονομική επιτυχία της χώρας.  Όσον αφορά τις μεταρρυθμίσεις Χαρτζ, αυτές δεν επίλυσαν το πρόβλημα της υψηλής ανεργίας, αλλά αντιθέτως συνέλαβαν στην επέκταση της επισφαλής εργασίας.  Η διάδοση των επισφαλών θέσεων εργασίας, ιδίως στον τομέα των υπηρεσιών, και η αυξανόμενη κοινωνική πόλωση και οικονομική ανισότητα αποτελούν την άλλη όψη του νομίσματος όσον αφορά την οικονομική ανάπτυξη της Γερμανίας.
Η Γερμανική πολιτική επηρεάζει σημαντικά την Ευρωπαϊκή Ένωση, τόσο οικονομικά όσο και κοινωνικά, ιδίως στην εργατική πολιτική.  Η κυβέρνηση της Γερμανίας προωθεί τα μέτρα λιτότητας και μία σκληρή δημοσιονομική πολιτική που όχι μόνο έχουν δραματικές συνέπειες για την κοινωνία, αλλά που είναι επίσης οικονομικά αντιπαραγωγικές.  Η λιτότητα και το δημοσιονομικό σύμφωνο στραγγαλίζουν την οικονομική ανάπτυξη αντί για να την προωθούν.  Είναι λυπηρό το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Σοσιαλδημοκρατία συνεχίζει να ακολουθεί αυτό το νεοφιλελεύθερο δόγμα, σύμφωνα με το οποίο η μείωση του κόστους μέσω των περικοπών των μισθών και την απορρύθμιση της αγοράς εργασίας οδηγούν στην αύξηση της απασχόλησης.  Είναι ξεκάθαρο πλέον ότι αυτή η πολιτική προκαλεί κοινωνική πόλωση και δεν μπορεί να επιλύσει τα προβλήματα της οικονομικής ανάπτυξης.  Αυτές οι πολιτικές δεν δημιουργούν ποιοτικές θέσεις εργασίας, ούτε μπορούν να αποτρέψουν την αποβιομηχανοποίηση που έχει ξεκινήσει στις χώρες που βιώνουν τις πιο σκληρές συνέπειες της οικονομικής κρίσης.  Η πολιτική της Γερμανίας έχει αρνητικές συνέπειες τόσο για την ΕΕ, όσο και για την ίδια την Γερμανία, ωστόσο έχει την στήριξη και του Σοσιαλδημοκρατικού κόμματος (SPD), που συμμετέχει στον κυβερνητικό συνασπισμό της χώρας.  Οι πολιτικές αυτές δημιουργούν αυξανόμενη κοινωνική ανισότητα, ενώ αποδυναμώνουν την οικονομική ανάπτυξη εξαιτίας της εξάρτησης της από την παγκόσμια αγορά.  Παραδείγματος χάριν, η Γερμανική οικονομία επηρεάζεται από την κρίση στην Ουκρανία εξαιτίας της μείωσης των εξαγωγών.
Για την Αριστερά, η λύση είναι ξεκάθαρη: η λιτότητα και το δημοσιονομικό σύμφωνο πρέπει να αντικατασταθούν από μία ενεργή πολιτική δημόσιων επενδύσεων που θα τονώσουν την οικονομία μέσω της βιώσιμης ανάπτυξης και την αύξηση της απασχόλησης.  Όπως έχουν προτείνει οι Ευρωπαϊκές συνδικαλιστικές οργανώσεις, αυτές οι επενδύσεις θα πρέπει να έχουν ως στόχο την βιώσιμη ανάπτυξη, με γνώμονα τα κοινωνικά και οικολογικά ζητήματα, σε συνδυασμό με μέτρα για την τόνωση της εγχώριας ζήτησης και της αύξησης της αγοραστικής δύναμης μέσω μίας ενεργής μισθολογικής πολιτικής και την αύξηση των κοινωνικών δαπανών.

Ο Heinz Bierbaum είναι οικονομολόγος και μέλος του κοινοβουλίου του κρατιδίου Ζάαρλαντ της Γερμανίας, με το κόμμα Η Αριστερά, του οποίου υπήρξε αντιπρόεδρος. Από το 1996 είναι επίσης καθηγητής Oικονομικών στο Πανεπιστήμιο Εφαρμοσμένων Επιστημών του Ζάαρλαντ, και διευθυντής του ινστιτούτου οργανωτικής ανάπτυξης και εταιρικής πολιτικής «Info».

το άρθρο δημοσιεύθηκε στο Hot Doc# 67, τον Ιανουάριο του 2015

Extra Hot άρθρο

Για άλλη μία φορά, η Ευρωζώνη αναμένει τις πολιτικές αποφάσεις που θα ληφθούν στην Ελλάδα.  Τα επιτόκια των Ελληνικών ομολόγων έχουν αυξηθεί εκ νέου, παρόλο που δεν έχουν φτάσει ακόμα στα επίπεδα-ρεκόρ των προηγούμενων ετών, ενώ κορυφαίοι Ευρωκράτες καταφτάνουν στην Αθήνα, προφανώς για να εκφράσουν την δυσαρέσκεια τους με το κόμμα που ο Ελληνικός λαός ενδεχομένως θα προτιμήσει για την διακυβέρνηση της χώρας.  Συνεχίζεται λοιπόν η λιτότητα, παρά το γεγονός ότι το τετραετής πρόγραμμα διάσωσης της Ελλάδας λήγει σύντομα, ενώ θα συνεχιστεί η εφαρμογή του, παρά της δηλώσεις των πολιτικών, για πολλούς λόγους.

Ο πρώτος λόγος είναι η ανάγκη παράβλεψης κάποιων βασικών στοιχείων. Το ακαθάριστο δημόσιο χρέος της Ελλάδας αντιστοιχεί στο 174,9% του ΑΕΠ, ένα χρέος €317 δισεκατομμυρίων για ενήλικο πληθυσμό 9,35 εκατομμυρίων, που αντιστοιχεί σε σχεδόν €34.000 ανά άτομο.  Αν κατανεμηθεί αυτό το χρέος ανάμεσα στους Έλληνες εργαζόμενους όμως, τότε το ποσό αντιστοιχεί σε €65.626 ανά άτομο.  Η ανεργία παραμένει κοντά στο 25%, ενώ το 34% του πλυθυσμού ζει κοντά στο όριο φτώχειας ή κάτω από αυτό.  Παρότι η οικονομία αναπτύσσεται (κατά 1.9% το τελευταίο τρίμηνο) θα χρειαστούν περισσότερο από 20 χρόνια συνεχής ανάπτυξης στα επίπεδα της Κίνας (δηλαδή τέσσερις φορές μεγαλύτερο από το τρέχον ποσοστό) για να μειωθεί το χρέος κατά το ήμισυ.  Αυτό πολύ απλά δεν θα συμβεί.  Οπότε αυτό το χρέος, όπως ιστορικά έχει γίνει σε ανάλογες περιπτώσεις, πρέπει να αναγνωριστεί ως μη βιώσιμο, και η πλήρης σειρά εργαλείων αναδιάρθρωσης (επανέκδοση, διαγραφή, έκδοση Brady bond) πρέπει να συζητηθεί.  Ωστόσο, οι ηγέτες της ΕΕ παραμένουν σε μία κατάσταση άρνησης, ελπίζοντας ότι με αρκετή πίεση και ρευστότητα, αυτό το πρόβλημα θα εξαφανιστεί, κάτι που όμως δεν πρόκειται να συμβεί.
Ο δεύτερος λόγος εξηγεί γιατί υπάρχει τόσο ενδιαφέρον στο εξωτερικό για την Ελλάδα, τη στιγμή που η οικονομία της χώρας αντιστοιχεί σε περίπου 2% του ΑΕΠ της ΕΕ.  Οι ανησυχίες για μία Ελληνική πτώχευση είναι το ίδιο ανόητες με το να ανησυχεί κανείς για το ενδεχόμενο πτώχευσης της Αλαμπάμα.  Τότε γιατί εξακολουθούν να υφίστανται;  Η απάντηση έχει να κάνει με το τι γίνεται όταν υπάρχει νομισματική ένωση χωρίς παράλληλη χρηματοοικονομική ένωση.
Το 2010, οι αγορές αντέδρασαν με αρνητικό τρόπο και τα επιτόκια εκτοξεύθηκαν μετά από τις δηλώσεις της νεοεκλεγείσας κυβέρνησης για το έλλειμμα της Ελλάδας.  Αλλά εφόσον η Ελληνική οικονομία είναι τόσο μικρή, γιατί αντέδρασαν τόσο πολύ οι αγορές;  Οι λόγοι έχουν να κάνουν με τη δομή των υπερμοχλευμένων ισολογισμών των Ευρωπαϊκών τραπεζών, στην καρδιά των οποίων βρισκόταν το δημόσιο χρέος της Ευρώπης.  Αν η Ελλάδα έφτανε στο μηδέν, τότε αυτές οι τράπεζες θα αναγκαζόντουσαν να πουλήσουν τα Ελληνικά ομόλογα για να καλύψουν τις απώλειες τους, κάτι που θα σήμαινε ότι τα ομόλογα της Πορτογαλίας, της Ιρλανδίας, και της Ισπανίας θα ήταν τα επόμενα προς πώληση, κάτι που θα οδηγούσε στην κατάρρευση του Ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος.  Συνεπώς, η Ελλάδα έπρεπε να μείνει ως έχει, για να αποτραπεί η μετάδοση του προβλήματος στις Ευρωπαϊκές αγορές.
Γιατί όμως πρέπει να ενδιαφερόμαστε σήμερα, ιδίως μετά από την μείωση των επιτοκίων που ακολούθησε μετά από την ένεση ρευστότητας ύψους €2 τρισεκατομμυρίων από τον Μάριο Ντράγκι το 2012;  Μήπως είναι επειδή το τραπεζικό σύστημα παραμένει το ίδιο ευάλωτο όσο πριν, και επειδή ο κίνδυνος μετάδοσης παραμένει;  Η μήπως είναι επειδή ένα εκλογικό αποτέλεσμα που θα φέρει στην εξουσία μία κυβέρνηση που δεσμεύεται να επαναδιαπραγματεύσει σοβαρά το χρέος μπορεί να αποτελέσει παράδειγμα προς μίμηση για άλλες υπερχρεωμένες χώρες;  Η μήπως και τα δύο;
Ο τρίτος λόγος έχει να κάνει με τις πολιτικές της ΕΕ γενικότερα.  Η ΕΕ, ή τουλάχιστον ένα μέρος της Κομισιόν, καταλαβαίνει ότι η λιτότητα δεν αποδίδει, και καταλαβαίνει επίσης ότι είναι μάλιστα μέρος του προβλήματος, κάτι που εξηγεί την αναγγελία του Γιούνκερ πριν ένα μήνα για την δημιουργία ενός νέου χρηματοδοτικού ταμείου ύψους €21 δισεκατομμυρίων με στόχο να αυξηθεί το ποσό στα €315 δισεκατομμύρια.  Είναι ξεκάθαρο ότι ακόμα και ο «Σούπερ Μάριο» Ντράγκι δεν μπορεί να επιλύσει τα δημοσιονομικά προβλήματα με νομισματικά όπλα.  Επομένως, ο Ντράγκι ζήτησε πρόσφατα μία υποστηρικτική δημοσιονομική πολιτική, κάτι που επιχείρησε η Κομισιόν να προσφέρει.  Ωστόσο, οι Γερμανοί παραμένουν αντίθετοι στην δημοσιονομική χαλάρωση και ενδεχομένως υπάρχει κίνδυνος να μην κλείσει η συμφωνία.
Το σχέδιο προέβλεπε ότι η Γαλλία και η Ιταλία θα εφάρμοζαν «σοβαρές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις», προσφέροντας έτσι την απαραίτητη κάλυψη στη Γερμανία για την εφαρμογή της δημοσιονομικής χαλάρωσης στα πλαίσια των ισχυουσών συμφωνιών.  Στη συνέχεια, η Κομισιόν θα επένδυε σε δημόσια έργα για να καταπολεμήσει τον αποπληθωρισμό, ενώ ο Ντράγκι θα εφάρμοζε ποσοτική χαλάρωση για να απομακρυνθεί το προβληματικό ενεργητικό από τους ισολογισμούς των Ευρωπαϊκών τραπεζών, προωθώντας έτσι την επανεκκίνηση του δανεισμού.  Ήταν καλό σχέδιο, ωστόσο περιείχε κάποια ελαττώματα που πλέον έχουν φανερωθεί.
Πρώτον, είναι δύσκολο να πείσεις ανθρώπους που είναι υπερχρεωμένοι και υποαπασχολούμενοι ότι πρέπει να δανειστούν περαιτέρω, ανεξαρτήτως από το όφελος.  Δεύτερον, ο Ρένζι φαίνεται ότι δεν μπορεί να πείσει τους ψηφοφόρους ότι η διαρθρωτική μεταρρύθμιση είναι καλή ιδέα, κάτι που ισχύει και για τον Ολάντ.  Χωρίς αυτή την κάλυψη, οι Γερμανοί δεν θα υποχωρήσουν και η λιτότητα θα παραμείνει η μόνη πολιτική σε εφαρμογή, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά στην Ευρώπη γενικότερα, τουλάχιστον μέχρι κάποιος, κάπου, θα ψηφίσει για τον τερματισμό της.  Αυτό μπορεί να συμβεί εν τέλει στην Ελλάδα, και αυτός είναι ο λόγος που για άλλη μία φορά όλοι ενδιαφέρονται για τις εξελίξεις που θα ακολουθήσουν στην Αθήνα.

Ο Mark Blyth είναι καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο πανεπιστήμιο Brown των Ηνωμένων Πολιτειών και συγγραφέας του βιβλίου «Λιτότητα: Η Ιστορία Μίας Επικίνδυνης Ιδέας», το οποίο επιλέχθηκε από τους Financial Times ως ένα από τα καλύτερα βιβλία του 2013 και που πρόσφατα κυκλοφόρησε σε ελληνική μετάφραση από τις εκδόσεις Pandora Books.

το άρθρο δημοσιεύθηκε στο Hot Doc # 67, τον Ιανουάριο 2015

Άρθρο από το περιοδικό HOTDOC Τεύχος 67 (A' Ιανουάριος 2015)

Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται σε μια εύθραυστη συγκυρία.

Στα ανατολικά σύνορα της Κοινότητας εκτυλίσσεται ένας πόλεμος – στην Ανατολική Ουκρανία μάχονται ουκρανικά και προρωσικά στρατεύματα. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, με έντονη ανάμεσά τους και τη συμμετοχή της γερμανίδας καγκελαρίου Άνγκελα Μέρκελ, καταβάλλουν προσπάθειες να παρακινήσουν τα κράτη-μέλη σε μια κοινή πολιτική απέναντι στη Ρωσία και την Ουκρανία.
Η επιβολή οικονομικών κυρώσεων στη Ρωσία, που αποφασίστηκε το καλοκαίρι του 2014, δεν ζημιώνει μόνο τους Ρώσους. Ακόμη, παραγγελίες και προϋπολογισμοί του τζίρου των επιχειρήσεων στα 28 κράτη-μέλη ακυρώνονται – κάτι που σίγουρα δεν είναι καθόλου καλό νέο για την ούτως ή άλλως αποδυναμωμένη οικονομία, προ πάντων στην ευρωζώνη.
Η νομισματική ένωση είναι χωρισμένη σε τρεις ομάδες.
Η Γερμανία αποτελεί αδιαφιλονίκητα την πιο ισχυρή εθνική οικονομία, όμως συγκριτικά σταθερή είναι και αυτή του Λουξεμβούργου και της Αυστρίας.
Στη δεύτερη ομάδα βρίσκονται μεγάλες εθνικές οικονομίες, όπως αυτές της Ιταλίας, Γαλλίας και Ισπανίας, οι οποίες προσπαθούν να κάνουν επενδύσεις, κόντρα στην ύφεση.
Ενωμένα σε μια περαιτέρω ομάδα είναι τα κράτη σε οικονομική κρίση, που υποχρεούνται να διαχειρίζονται τα οικονομικά τους με ευρωπαϊκά πιστοληπτικά δάνεια.
Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση παραπέμπει στα δικά της οικονομικά δεδομένα/στοιχεία και προσπαθεί να επιβάλει τις γερμανικές πεποιθήσεις για σταθερότητα και οικονομική πολιτική στην Ευρώπη. Κάθε κράτος οφείλει να γίνει το ίδιο ανταγωνιστικό, κατά το πρότυπο της Γερμανίας.
Περήφανος ο ομοσπονδιακός υπουργός Οικονομικών, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, στέλνει στο τέλος του 2014 ελπιδoφόρο μήνυμα για έναν ισορροπημένο προϋπολογισμό του ερχόμενου έτους.
Η Γερμανία γράφει ένα «μαύρο μηδενικό».
Και το Βερολίνο αφήνει να εννοηθεί, ότι συνιστά και στις υπόλοιπες ευρω-χώρες μάλιστα να επιδιώξουν το ίδιο.
Τίθεται ωστόσο το ερώτημα: Βοηθάει αυτή η συμπεριφορά άραγε, σε τόσο ταραγμένους καιρούς, στο να διατηρηθεί ενωμένη η Κοινότητα; Αυξάνεται μήπως η εμπιστοσύνη με νουθεσίες; Προφανώς και το ίδιο το Βερολίνο αμφιβάλλει για αυτό.
Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση προσπαθεί όλο και πιο έντονα να επιβάλει τις απόψεις της για την πολιτική στην Ευρώπη, με το να αποκτά τον έλεγχο στις Βρυξέλλες.
Καθώς το καλοκαίρι του 2014, μετά τις ευρωεκλογές, σχηματίστηκε η νέα Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το τηλέφωνο των νέων επιτρόπων και των αναγορευμένων συνεργατών τους χτυπάει αδιάκοπα: γερμανοί διαπραγματευτές προσπαθούν να στελεχώσουν τους γερμανούς πρωτοστατούντες στα υπουργικά συμβούλια, στις ηγετικές ομάδες των επιτρόπων. Πετυχαίνουν ένα νέο ρεκόρ: 28 Γερμανοί εδρεύουν στις ομάδες των προϊσταμένων. Αυτό σημαίνει πρακτικά: κάθε νομοσχέδιο των Βρυξελλών υποβάλλεται παράλληλα και στο Βερολίνο.
Το Βερολίνο –αντίθετα από ό,τι στα προηγούμενα χρόνια– έχει καταλάβει τις πιο κρίσιμες θέσεις στα ευρωπαϊκά ιδρύματα και θεσμούς. Η καγκελάριος φέρεται ως η πραγματική προϊσταμένη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ως η «μοναδική ενήλικος στο τραπέζι της Διάσκεψης Κορυφής», όπως φρόντισε να πει ένας επικεφαλής δημοσιογράφος των New York Times μετά τη Διάσκεψη της ΕΕ το Δεκέμβρη του 2014.
Βλάπτει ή είναι ωφέλιμη για την Ευρώπη η Άνγκελα Μέρκελ;
Η χριστιανοδημοκράτης έχει αποκτήσει τη φήμη μιας έντονης προσωπικότητας, που ασκεί «πολιτική ισχύος» και δεν διστάζει να αλλάζει τις προτεραιότητές της, αν αυτό εξυπηρετεί την προσωπική της ισχύ.
Την άνοιξη του 2007, επιβάλλει πανευρωπαϊκά επακριβείς κλιματικούς στόχους. Το καλοκαίρι του 2013, εκμεταλλεύεται δραστικά την ισχύ της για να αποτρέψει την εκπλήρωση αυτών των στόχων σε ό,τι αφορά στη γερμανική βιομηχανία αυτοκινήτων. Το Μάιο του 2010, λέει ότι ο γερμανός φορολογούμενος δεν πλήττεται από τα πιστωτικά δάνεια προς την Ελλάδα. Επιβάλλει στην ελληνική κυβέρνηση την πληρωμή υψηλών επιτοκίων ως ποινή, αφήνοντάς την να αντιληφθεί ότι τέτοιου είδους δάνεια αποτελούν την εξαίρεση. Εμφανίζεται ως σκληρή καγκελάριος, με στόχο την εξοικονόμηση/αποταμίευση.
Το φθινόπωρο του 2012, έχει μάθει κάτι επιπλέον: παραχωρεί την αναβολή της αποπληρωμής των ελληνικών δανείων και καθιστούνται ληξιπρόθεσμα μόλις μετά το 2042, με κατακόρυφη πτώση των επιτοκίων και εν μέρει αναστολή και κούρεμα του χρέους. Η Μέρκελ ασκεί την πολιτική της ανάλογα με τη διάθεση.
Κανονικά κανείς πολιτικός δεν μπορεί να επιβιώσει μετά από τόσες μεταβολές. Όμως για τη Μέρκελ και την Ευρώπη μοιάζει να ισχύει το αντίθετο. Ειδικά εξαιτίας της «πολιτικής-ισχύος» που ασκεί, εγγυάται ότι η Ευρώπη είναι ακόμα υπαρκτή, επειδή η Γερμανία είναι το μοναδικό κράτος που γνωρίζει τι είναι Ευρώπη και έχει την δύναμη να το επιβάλλει. Το ερώτημα ωστόσο είναι εάν η ιδέα της Μέρκελ είναι κατάλληλη για να κρατήσει την Ευρώπη ενωμένη.
Το Βερολίνο βέβαια είναι τόσο ισχυρό και λόγω της αδυναμίας των εταίρων. Έχει να κάνει επίσης με το γεγονός ότι, μέχρι το τέλος του 2014 η Μέρκελ βρίσκεται στην ευχάριστη θέση να μην πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψη ακροδεξιά και εθνικιστικά-λαϊκιστικά κόμματα.
Στη Γαλλία, την Ιταλία και τη Μεγάλη Βρετανία, συγκυβερνούν έμμεσα ακραία και λαϊκιστικά κόμματα. Ο βρετανός πρωθυπουργός, Ντέιβιντ Κάμερον, σε κάθε πολιτική δράση έχει να στρέψει την προσοχή του στους λαϊκιστές του βρετανικού Κόμματος Ανεξαρτησίας, του UKIP. Ο ιταλός πρωθυπουργός Ματέο Ρέντζι «έχει στο σβέρκο του» τους δεξιούς της Lega Nord, τους λαϊκιστές του Κινήματος των Πέντε Αστέρων και τη Forza Italia του Σίλβιο Μπερλουσκόνι. Ο πρόεδρος της Γαλλίας Φρανσουά Ολάντ είναι ανεπιθύμητος όσο κανένας από τους προκατόχους του και παρακινείται από το εθνικιστικό-λαϊκιστικό Front National.
Το Front National θέλει, σε περίπτωση μιας νίκης στις εκλογές του 2016, να διεξάγει ψηφοφορία για το ευρώ. Το Κίνημα των Πέντε Αστέρων, στην Ιταλία, θέλει να εμποδίσει ένα τέτοιο (χωρίς δέσμευση) δημοψήφισμα το 2015.
Όσο πιο αδύναμος είναι ο φυσικός εταίρος, η Γαλλία, τόσο πιο ισχυρή εμφανίζεται η Μέρκελ. Μιας και η Γαλλία είναι οικονομικά βυθισμένη στην κρίση, δεν μπορεί να θεμελιώσει την ηγετική της αξίωση. Η Γερμανία εμφανίζεται ως ηγετική δύναμη της Ευρώπης, εξαιτίας των επιτυχιών της στην οικονομία.
Στην εξωτερική πολιτική κρατάνε και οι δύο χώρες τις ισορροπίες.
Διοικεί το Βερολίνο στην Ευρώπη ανάλογα με εθνικά ή με ευρωπαϊκά κίνητρα/συμφέροντα; Αν κάποιος επιθεωρήσει το έτος 2014, θα αντιληφθεί ότι το Βερολίνο προφανώς δεν ακούει και πολύ προσεκτικά. Ό,τι και να αξιώνουν η Ιταλία και η Γαλλία, θα «συνθλιφτεί» μέσα στο γερμανικό τρόπο σκέψης και θεώρησης των πραγμάτων – και θα απορριφθεί.
Το «μαύρο μηδενικό» της Γερμανίας απειλεί να απομονώσει την πιο ισχυρή εθνική οικονομία της Ευρώπης. Αυτή είναι μια καλή είδηση για τους διεθνείς επενδυτές και ταυτόχρονα ένα θαύμα για τους εταίρους του ευρώ.
Αν η Γερμανία και η Γαλλία καταλήξουν σε συμφωνία, θα ενώσουν τους πολιτισμούς, αλλά και τους εκάστοτε συμμάχους τους. Μόνο με αυτόν τον τρόπο θα προκύψει μια ευρωπαϊκή ατμόσφαιρα, ένα κλίμα ευρωπαϊκό. Το μέλλον της Ευρώπης μπορεί να επιτευχθεί μόνο κάτω από γαλλο-γερμανική ηγεσία.
Η ιδιαίτερη ευθύνη της Γερμανίας εναπόκειται στο να χρησιμοποιήσει τη δική της δύναμη, για να οδηγήσει ξανά πιο κοντά τους πολιτισμούς της Ευρώπης.
Η Ευρώπη χρειάζεται τη γαλλο-γερμανική συμμαχία. Η Γερμανία και η Γαλλία σχηματίζουν το μισό της ευρωζώνης. Και αντιπροσωπεύουν δύο διαφορετικές κουλτούρες στην Ευρώπη. Η καθεμία έχει τους συμμάχους της. Ο ισχυρότερος πρέπει να πλησιάσει τον πιο αδύναμο. Άρα η Γερμανία τη Γαλλία. Η Γερμανία θα φέρει μαζί της τις βόρειες χώρες ως «followers» – ακολούθους. Η Γαλλία έχει τους νότιους «followers».

Η Cerstin Gammelin είναι ανταποκρίτρια της γερμανικής εφημερίδας Süddeutsche Zeitung στις Βρυξέλλες και συγγραφέας του βιβλίου «Europas Strippenzieher» (Οι μαριονετίστες της Ευρώπης) στο οποίο δίνει εσωτερικές πληροφορίες από τις Συνόδους Κορυφής και τις διεργασίες της ευρωπαϊκής ελίτ.

άρθρο που δημοσιεύθηκε στο Hot Doc# 67, τον Ιανουάριο του 2015

Extra Hot άρθρο

Η στήριξη που δείχνει η Δεξιά προς τις πολιτικές λιτότητας προδίδει κάτι περισσότερο από την επιθυμία, καθοδηγούμενη από την αγορά, ανακατανομής του πλούτου από την μεσαία τάξη και τα φτωχότερα στρώματα προς τους πλουσιότερους 1%.  Προδίδει ένα είδους πολιτικής μίας χρήσης, όπου οι κοινωνικές παροχές, οι δημόσιες σφαίρες, και οι θεσμοί που τρέφουν τις δημοκρατικές αξίες, συμπεριλαμβανωμένου και της ανώτατης εκπαίδευσης, διαλύονται.  Οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές λιτότητας ενσαρκώνουν μία ιδεολογία που παράγει ζώνες εγκατάλειψης και κοινωνικού θανάτου, ενώ εμποτίζουν την κοινωνία με μία κουλτούρα βαναυσότητας.  Το καπιταλιστικό σύστημα έχει μάθει να δημιουργεί «ξενιστές», και στην τρέχουσα ιστορική συγκυρία, ένας από τους ξενιστές είναι οι νέοι άνθρωποι, που υποχρεούνται να ζουν υπό το βάρος ενός υπέρογκου χρέους.  Για τους εργαζόμενους, τους μετανάστες, και τις μειονότητες, σημαίνει την βύθιση τους είτε σε χαμηλόμισθες θέσεις εργασίας, είτε σε ένα μέλλον που δεν παρουσιάζει προοπτική αξιοπρεπούς απασχόλησης.  Για τους ηλικιωμένος και τους άρρωστους, σημαίνει επιλογή ανάμεσα στο φαγητό και στα φάρμακα.  Σε καθεστώς λιτότητας, η μόνη αξία που έχει σημασία είναι η αξία ανταλλαγής, που για τους νέους σημαίνει υψηλότερα δίδακτρα που δημιουργούν μεγαλύτερα κέρδη για τις χρηματοοικονομικές εταιρίες, δίνοντας ταυτόχρονα την δυνατότητα στο κράτος να μείωσει την φορολόγηση των πλουσίων και των μεγάλων εταιρειών.

Σύμφωνα με τον Ζίγκμουντ Μπάουμαν, ο «καπιταλισμός του καζίνου» θρέφεται από την δημιουργική καταστροφή.  Αυτό που δημιουργεί είναι μία «νέα και βελτιωμένη» μορφή καπιταλισμού που καταστρέφει τις δυνατότητες αυτοσυντήρησης, την διαβίωσης, και την αξιοπρέπεια των «ξενιστών.»  Η δημιουργική καταστροφή, οπλισμένη με τις φονικές δυνατότητες των πολιτικών λιτότητας, ωφελεί την οικονομική ελίτ, καταστρέφοντας παράλληλα το κοινωνικό κράτος και δημιουργώντας τις βάσεις για το κράτος καταστολής. Οι νεοφιλελεύθερες κοινωνίες συνδέονται με τις αυταρχικές κοινωνίες με έναν σημαντικό τρόπο: ενδιαφέρονται περισσότερο για την συγκέντρωση της εξουσίας στα χέρια της πολιτικής και οικονομικής ελίτ, παρά για την επένδυση το μέλλων των νέων ανθρώπων.
Τα θέματα που κυριαρχούν πλέον στην Ευρώπη και Βόρεια Αμερική δεν αφορούν τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις, αλλά την «κοινή λογική» των φονταμενταλιστών της αγοράς σε πολλά κυρίαρχα πολιτικά κόμματα: σοκ και δέος μέσω των μέτρων λιτότητας, μειώσεις φόρων που ωφελούν τους πλούσιους, την καταστροφή της κοινωνικής πρόνοιας προς τους ηλικιωμένους και φτωχούς, την αραίωση των δημοκρατικών δικαιωμάτων των πολιτών και την νοθεία των εκλογικών αποτελεσμάτων, πλήρης επίθεση κατά του περιβάλλοντος, την στρατιωτικοποίηση της καθημερινής ζωής, την ισοπέδωση της δημόσιας παιδείας και της κριτικής σκέψης, και σφοδρή επίθεση κατά των συνδικαλιστικών οργανώσεων, των κοινωνικών παροχών, και του συστήματος δημόσιας υγείας.  Η στήριξη της Δεξιάς προς την λιτότητα νομιμοποιεί τις καταστροφικές πολιτικές που έχουν στόχο την αποχρηματοδότηση των δημόσιων προγραμμάτων κοινωνικής πρόνοιας και παιδείας, με ανώτερο σκοπό την διάλυση και την ιδιωτικοποίηση τους.  Η στήριξη των δημόσιων αξιών έχει αντικατασταθεί από την ανελέητη επιδίωξη του κέρδους και την επιδίωξη του ατομικού συμφέροντος εις βάρος του κοινού καλού.  Δεν πρέπει να ξεχάσουμε ότι οι ισχυρισμοί περί ελλειμμάτων και τα μέτρα λιτότητας που νομιμοποιούν αυτοί οι ισχυρισμοί αποτελούν ένα είδος ταξικού πολέμου με στόχο την ανακατανομή των κρατικών εσόδων από την ανώτατη παιδεία, την υγεία, την απασχόληση, του κοινωνικού μισθού, των συντάξεων και άλλων σημαντικών δημόσιων υπηρεσιών, προς όφελος των ισχυρών θεσμών του εταιρικού-στρατιωτικού-βιομηχανικού συμπλέγματος.  Ο ανώτατος σκοπός είναι να διατηρηθεί η συγκέντρωση της ταξικής δύναμης στα χέρια του πλουσιότερου 1%.
Τα μέτρα λιτότητας, εντός των υπαρχουσών πλαισίων εξουσίας, αντιπροσωπεύουν το υπόγειο ρεύμα ενός νέου είδους αυταρχισμού που απορρίπτει την πολιτική συναίνεση και που ενδιαφέρεται μόνο για την εξουσία και το κεφάλαιο.  Δεν υπάρχει καμία ελπίδα μεταμόρφωσης του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού.  Είναι παθολογία, και πρέπει να αντικατασταθεί από μία μορφή ριζοσπαστικής δημοκρατίας που αρνείται να συνδέσει τον καπιταλισμό με την δημοκρατία.  Μπορεί να ζούμε σε σκοτεινές εποχές, αλλά οι φωνές της αντίστασης πληθαίνουν στις τάξεις των εργαζομένων, των φτωχών, των μειονοτήτων, των νέων, των καλλιτεχνών, και των εκπαιδευτικών.  Το κλειδί είναι η δημιουργία κοινωνικών κινημάτων και πολιτικών κομμάτων που θα ενσωματώσουν μία συνολική θεώρηση της πολιτικής και του λαϊκού αγώνα που θα περιέχει το πνεύμα της συλλογικής αντίστασης και την υπόσχεση μίας ριζοσπαστικής δημοκρατίας.
Το διακύβευμα είναι υψηλό, καθώς ο αγώνας δεν είναι απλά εναντίων της λιτότητας, αλλά και των θεσμών και του οικονομικού συστήματος που την γεννάει.  Ένα πιθανό σημείο έναρξης θα μπορούσε να είναι μία νέα πολιτική αντίληψη που οδηγείται από την ιδέα της τεκμηριωμένης ελπίδας.  Η ελπίδα γίνεται ριζοσπαστική όταν ξεσκεπάζει την βία του νεοφιλελευθερισμού που σπρώχνει τόσες χώρες σήμερα σε καθεστώς αυταρχισμού, λιτότητας, βίας, και πολέμου.  Η ελπίδα μπορεί να ενδυναμώσει και να κινητοποιήσει κοινωνικές ομάδες, γειτονιές, κοινότητες, πανεπιστήμια, και δίκτυα ανθρώπων στην έκφραση και στην προώθηση ενός εξεγερμένου λόγου με στόχο την ανάδειξη της ανώτατης εκπαίδευσης ως κομμάτι μίας ευρύτερης εξεγερσιακής δημοκρατίας.  Η ελπίδα αποτελεί πολύτιμο πολιτικό και υποκειμενικό όπλο που όχι μόνο έχει τη δυνατότητα να επιτρέψει την σκέψη πέραν από το νεοφιλελεύθερο μηχανισμό λιτότητας, αλλά και να προωθήσει νέες μορφές εξισωτικής κοινότητας όπου θα υπάρχει σεβασμός για τη φωνή, ευημερία, αξιοπρέπεια, και συμμετοχή όλων των ανθρώπων ως αναπόσπαστα μέλη μίας συνεχώς εξελισσόμενης και ζωντανής ριζοσπαστικής δημοκρατίας.

Ο Henry Giroux είναι πρόεδρος του Κέντρου Επιστήμης για το Δημόσιο Συμφέρον στο πανεπιστήμιο ΜακΜάστερ του Καναδά, ενώ έχει συγγράψει δεκάδες βιβλία, όπως τα «Youth in Revolt: Reclaiming a Democratic Future», και «Neoliberalism’s War on Public Education». Το συγγραφικό και ερευνητικό του έργο ασχολείται κατά κύριο λόγο με τις επιπτώσεις του νεοφιλελευθερισμού στην οικονομία, την κοινωνία και την παιδεία.

άρθρο που δημοσιεύθηκε στο Hot doc#67, τον Ιανουάριο του 2015

Extra Hot άρθρο